Triệu chứng lâm sàng
Đặc trưng của hoang tưởng do rượu là các hoang tưởng ghen tuông, hoang tưởng bị hại, xảy ra khi ý thức của bệnh nhân vẫn hoàn toàn tỉnh táo. Cũng như ảo thanh do rượu, khoảng 3/4 số trường hợp hoang tưởng do rượu kéo dài dưới 6 tháng, còn 1/4 số bệnh nhân hoang tưởng do rượu sẽ kéo dài hàng năm (nếu không được điều trị). Chính vì thế, bệnh nhân hoang tưởng do rượu dễ bị nhầm với tâm thần phân liệt.
Hoang tưởng do rượu tồn tại bền vững hơn ảo thanh do rượu. Các hoang tưởng thường phối hợp với tình trạng rối loạn trí nhớ (đặc biệt là trí nhớ gần). Tuy nhiên, người ta cũng không tìm thấy tổn thương thực tổn nào ở não đặc trưng cho hoang tưởng do rượu.
Hoang tưởng ghen tuông xuất hiện sau nhiều năm uống rượu với số lượng lớn. Bệnh nhân cho rằng vợ (hoặc bạn tình) của mình không chung thủy mặc dù không có bằng chứng gì. Họ có thể tìm cách theo dõi vợ, bạn tình, đánh đập và hành hạ họ do bị hoang tưởng chi phối hành vi. Thật ra, hoang tưởng ghen tuông thường gắn liền với cuộc sống tình dục nghèo nàn của bệnh nhân. Họ thường bị liệt dương do uống rượu quá nhiều, không đáp ứng được nhu cầu tình dục của vợ (hoặc bạn tình). Hơn nữa, vợ của những người nghiện rượu rất ghê tởm không muốn quan hệ tình dục với họ do vệ sinh cơ thể của bệnh nhân bẩn, luôn trong tình trạng say rượu…
Hoang tưởng bị hại do rượu là bệnh nhân cho rằng có ai hoặc một thế lực nào đó tìm cách hại bệnh nhân, cũng có khi bệnh nhân cho rằng ma quỷ định hại mình. Hoang tưởng bị hại thường đi kèm với các ảo giác do rượu (như ảo thanh, ảo thị). Bệnh nhân có thể bỏ chạy, đánh người vì cho rằng mình tự vệ chính đáng.
Khi hoang tưởng do rượu kết hợp với ảo thanh do rượu sẽ tạo lên hội chứng paranoid.
Khi ngừng rượu, khoảng một nửa số” trường hợp sẽ hết hoang tưởng do rượu trong vòng 6 tháng, nửa còn lại hoang tưởng do rượu không tự hết. Tương tự như vậy, một nửa số bệnh nhân có bệnh cảnh lâm sàng rất giống với tâm thần phân liệt, nửa còn lại sẽ phát triển thành quên bền vững hoặc mất trí.
Nói chung, hoang tưởng do rượu rất giống với hoang tưởng xuất hiện khi cai rượu, nhưng chúng rất bền vững trong tình trạng ý thức sáng sủa. Còn hoang tưởng do cai rượu thì rất lộn xộn và chóng hết khi hội chứng cai rượu đã lui.
Nếu không được điều trị, hoang tưởng do rượu có thể kéo dài nhiều tháng, thậm chí đến 1 năm. Khi cai rượu, hoang tưởng do rượu nặng thêm cùng với các triệu chứng khác của hội chứng cai rượu. Trong thời gian có hội chứng cai, bệnh nhân có thêm các ảo thanh và ảo thị xuất hiện do có hội chứng cai rượu. Các triệu chứng này cùng làm cho bệnh cảnh lâm sàng của hội chứng cai rượu rất phức tạp và khó lường.
Sau khi hết hội chứng cai rượu (sau khoảng 2 tuần), ý thức bệnh nhân sáng sủa trở lại, hoang tưởng do rượu vẫn tồn tại và trở nên rõ ràng hơn vì các triệu chứng khác của hội chứng cai rượu đã hết.
Cũng như ảo thanh do rượu, hoang tưởng do rượu có thể hết nếu được điều trị bằng thuốc an thần và cai rượu cho bệnh nhân. Nhưng các triệu chứng này sẽ xuất hiện trỏ lại nhanh chóng nếu bệnh nhân tái nghiện rượu.
Điều trị hoang tưởng do rượu
Điều trị hoang tưởng do rượu giống điều trị ảo thanh do rượu.
- Phải cai rượu cho bệnh nhân. Các bệnh nhân này thường có tiền sử uống rượu kéo dài hàng chục năm, số lượng uống rượu hàng ngày nhiều, có nhiều bệnh cơ thể kết hợp (gan, thận, não…). Vì vậy phải được điều trị nội trú tại các cơ sở y tế chuyên khoa tâm thần.
- Sau khi hết hội chứng cai rượu, bệnh nhân cần tiếp tục dùng thuốc an thần để điều trị hoang tưởng, thường sử dụng một trong các phác đồ sau:
Phác đồ 1:
+ Haloperidol 1, 5mg X 8 viên/ngày
+ Trihex 2mg X 4 viên /ngày
Uống sáng 1/2 liều, tối 1/2 liều.
Phác đồ 2: Olanzapin 10mg X 1 viên /ngày, uống buổi tối.
Phác đồ 3: risperidon 2mg X 3 viên /ngày, sáng uống 1,5 viên, tối uống 1,5 viên.
Thời gian điều trị từ 3-6 tháng.
- Chống tái nghiện rượu cho bệnh nhân bằng esperal (dislufiam) 500mg X 1/2 viên /ngày, uống buổi sáng. Thời gian uống thuốc chống tái nghiện tổì thiểu là 2 năm.
