Khái niệm
Quanh lưng như bị buộc thừng gọi là chứng Lưng như buộc thừng.
Lưng như bị buộc thừng là một biểu hiện lâm sàng, bệnh ở Đái mạch. Sách Thẩm thị tôn sinh thư viết: “Đái mạch vòng ngang quanh lưng, giống như buộc đai cho nên thắt được 12 Kinh mạch và bẩy mạch thuộc Kỳ kinh”. Cho nên trên lâm sàng, bệnh thuộc 12 chính kinh và Kỳ kinh đều có thể ảnh hưởng tới Đái mạch, về biểu hiện tuy không giống nhau, nhưng chứng trạng điển hình là lưng như bị buộc thừng, vì Đái mạch quanh một vòng ở lưng, cho nên bệnh ở Đái mạch thường có chứng như đau mỏi lưng, lưng lạnh và đau hoặc cảm giác lưng vô lực ( có thể tham khảo các chuyên mục liên quan). Sách Phó Thanh Chủ nữ khoa viết “Mạch Đái là để dàng buộc bào thai”, vì vậy chứng lưng như bị thừng buộc cũng thường gặp trong các bệnh Hoạt thai, Đái hạ thuộc Phụ khoa.
Phân biệt
Chứng hậu thường gặp
– Lưng như bị buộc thừng do bệnh ở Đái mạch:
Người bệnh có cảm giác như Lưng như bị buộc thừng kiêm cả chứng đau lưng. Ngoài ra không có chứng trạng nào khác. Rêu lưỡi và mạch bình thường.
– Lưng như bị buộc thừng do thấp nhiệt ở Can kinh: Có chứng lưng bị buộc thừng, lớp da thịt vòng quanh lưng đau rát như kim châm, sờ vào hoặc xoa sát thì đau dữ dội không dám hoạt động; thậm chí đau đến nỗi không dám ho hoặc thở hút mạnh, hắt hơi mạnh. Nhưng khi ấn mạnh tay thì cảm giác đau và căng thẳng giảm nhẹ, có kiêm các chứng trạng thấp nhiệt ở Can kinh như đau sườn, đắng miệng, mặt mắt đỏ, tai điếc, tiểu tiện đỏ hoặc đau, táo bón, rêu lưỡi vàng hoặc dầy nhớt, mạch Huyền hoặc Sác.
Phân tích
Chứng Lưng như bị buộc do bệnh ở Đái mạch với chứng Lưng như buộc thừng do Can kinh thấp nhiệt: cả hai chuẩn đoán phân biệt trên lâm sàng không khó khăn. Loại trên trừ chứng lưng như buộc thừng và ngoài kiêm chứng bị đau ở gân thịt vùng lưng, thì không có chứng trạng nào khác, đó là vì Đái mạch khí kết không thông gây nên, Mục Chư thông môn sách Trương thị y thông viết: “Lưng đau như đai thừng buộc, đau rút, đó là bệnh ở Đái mạch. Dùng vị cay đi ngang làm tan kết ở Đái mạch, vị ngọt làm dịu cái căng thẳng ở Đái mạch, dùng Điều Can tán”. Loại sau vì thấp nhiệt ở Can kinh xâm phạm Đái mạch gây bệnh, vùng lưng như bị thừng buộc, lớp da thịt quanh lưng đau có cảm giác nóng rát, có kiêm các chứng trạng thấp nhiệt ở Can kinh, điều trị nên thanh tả thấp nhiệt ở Can kinh, dùng phương Long Đởm tả Can thang.
Trích dẫn y văn
- Vùng lưng đột ngột nổi lên một vệt như cái đai vòng quanh đến rốn, không đau không ngứa, lâu ngày dẫn đến kém ăn, khí huyết khô khan, đó là do Thận kinh với Đái mạch bất hòa lại đam mê sắc dục quá mức, phóng túng bừa bãi gây nên bệnh này. Lâu ngày Đái mạch khí hư, huyết cũng bị ngưng đọng hao mòn, sắc da đen sạm, tuy chưa phải là bệnh to mà thực tế bệnh đã nguy hiểm, phép trị nên bổ mạnh Thận thủy kiêm bổ cả Đái mạch, tự nhiên khỏe mạnh, bệnh đỡ (Thục địa, Sơn thù nhục, Đỗ trọng, Sơn dược, Bạch truật, Phá cố chỉ, Bạch quả, Sao Đương qui, Bạch thược, Xa tiền tử) (Thạch thất bí lục – quyển 3).
- Đái mạch gây bệnh, vùng lưng bụng ngăn cách giống như túi bọc nước (Loại Kinh đồ dực – Kỳ kinh bát mạch).
