Các Nguyên nhân Gầy sút (Sút cân)

Căn nguyên

THIẾU DINH DƯỠNG

• Suy dinh dưỡng do thiếu protein năng lượng.
• Suy kiệt cấp do bất động: gầy nhiều do nhịn đói hoàn toàn dài ngày.
• Suy kiệt do đói: suy dinh dưỡng nặng do thiếu dinh dưỡng không hoàn toàn lâu ngày.
• Do thầy thuốc: điều trị béo phì không đúng.

NGUYÊN NHÂN TÂM LÝ

• Kém ăn do tâm lý (mất cân nhiều).
• Trầm cảm (nguyên nhân hay gặp) hoặc lo âu.
• Tâm thần phân liệt có tăng trương lực cơ (hiếm gặp).

NGUYÊN NHÂN CHUYÊN HOÁ

• Tiểu đường phụ thuộc insulin (typ 1): thể cấp không được điều trị bằng insulin bị gầy nhanh, mất lớp mỡ dưới da và mất nước. Lúc đầu, gầy là do đi tiểu nhiều vì ưu trương, về sau là do bị mất năng lượng vì glucose ra theo nước tiểu.
• Ung thư: cần nghĩ tới ung thư ở người trung niên chán ăn và sút cân, nhất là ung thư ở hệ thống tiêu hoá, leucemi, u tuỷ, bệnh Hodgkin hay u lympho.
• Sốt: thân nhiệt cứ tăng thêm một độ thì làm chuyển hoá cơ bản tăng lên 7%. Ngoài ra, kém ăn và mất nước đi kèm theo sốt góp phần làm cho sút cân ở người bị sốt trường diễn, nhất là bị lao và bị viêm màng trong tim nhiễm khuẩn (xem sốt không rõ nguyên nhân), ở người có nguy cơ cao bị mắc AIDS (sút cân sớm và nhiều).
• Suy tim mạn tính.
• Suy thận: chán ăn thường là triệu chứng đầu tiên của urê huyết cao.
• Giai đoạn cơ thể tăng trưởng nhanh.
• Thiếu máu nặng, nhất là thiếu máu Biermer.
• Tiểu đường có thoái hoá mô mỡ.

NGUYÊN NHÂN TIÊU HOÁ

• Hội chứng kém hấp thu, phân có mỡ, tiêu chảy
• Khó tiêu hoá, ăn và nuốt đau, buồn nôn, nôn.

NGUYÊN NHÂN MIỆNG HỌNG

• Đau trong miệng (do virus, nấm) và đau họng gây khó nhai và khó nuốt. Hỏng răng.
• Bệnh thần kinh và cơ: tai biến mạch máu não, xơ hoá bên gây teo cơ, xơ tuỷ có hốc, loạn dưỡng cơ.

NGUYÊN NHÂN NỘI TIẾT

• Ưu năng tuyến giáp: bệnh nhân bị Basedow sút cân do chuyển hóa tăng và luôn thèm ăn
• Bệnh
• Suy tuyến yên: bệnh Simmonds (suy kiệt do tuyến yên) có bệnh cảnh lâm sàng giống như kém ăn do nguyên nhân tâm lý.
• Nhược năng tuyến giáp: trong bệnh phì niêm, niêm dịch tràn vào dưới da nên có thể che lấp sự gầy sút của bệnh nhân.
• U tế bào ưa crôm: tăng chuyển hoá cơ bản.

NGUYÊN NHÂN GAN: viêm gan, xơ gan.

BỆNH TỰ MIỄN: viêm mạch máu, xơ cứng bì, viêm quanh động mạch có cục, v.v…

DO THUỐC: lạm dụng thuốc tẩy, thuốc kháng viêm không steroid (buồn nôn, cảm giác rát bỏng dạ dày, mau no), thuốc kháng cholin (khô miệng, chán ăn), thuốc digital (buồn nôn, nôn), zidovudin, v.v…

Chẩn đoán phân biệt: gầy do tạng (cân nặng ổn định từ cuối tuổi vị thành niên, mặc dù ăn chế độ ăn giàu năng lượng và đa dạng; thường mang tính gia đình).

Điều trị: điều trị căn nguyên gây bệnh.

GHI CHÚ – thuật ngữ suy kiệt dùng để nói một tình trạng rất gầy, ảnh hưởng nặng lên tình trạng toàn thân, gặp trong suy dinh dưỡng, ung thư, nhiễm khuẩn nặng, suy tim, ốm liệt giường, nạn đói (xem các bài này).