Khái niệm
Cơ mặt co giật là chỉ triệu chứng mi mắt, khóe miệng và cơ má bị co giật, thông thường chỉ xuất hiện một bên.
Nếu miệng mắt méo xếch lâu ngày không khỏi cũng có thể phát sinh chứng Cơ mặt co giật nhưng triệu chứng lâm sàng có chủ thứ khác nhau. Nếu lấy miệng mắt méo xếch là chủ chứng thì có chuyên mục thảo luận riêng.
Phân biệt
Chứng hậu thường gặp
- Cơ mặt co giật do Can khí ức uất: Có chứng Cơ mặt co giật, đầu choáng, tai ù, nóng nẩy hoặc kiêm chứng la khóc huyên náo, mạch Huyền Hoãn, lưỡi đỏ, rêu lưỡi trắng mỏng.
- Cơ mặt co giật do Can huyết không dồi dào: Có chứng Cơ mặt co giật lúc phát lúc ngưng, kiêm chứng đầu choáng mắt hoa, mạch Huyền Tế vô lực, lưỡi đỏ ít rêu.
- Cơ mặt co giật do phong tà ngăn trở đường lạc: Có chứng Cơ mặt co giật đột ngột kiêm chứng đầu choáng, mũi tắc, ố hàn, chảy nước mắt, mạch Phù lưỡi đỏ nhợt, rêu lưỡi trắng mỏng.
- Cơ mặt co giật do Can phong nội động: Có chứng Cơ mặt co giật có lúc cảm thấy đau đầu choáng váng, mỗi khi gặp chuyện bực mình thì bệnh tăng, mạch Huyền Tế có lực, chất lưỡi đỏ tối, rêu lưỡi vàng mỏng hơi khô.
- Cơ mặt co giật do phong đơm ngăn trở đường lạc:Có chứng Cơ mặt co giật, da mặt bên bị bệnh tê dại, kiêm chứng mặt phù nhẹ, choáng váng, ho đờm, khô miệng không muốn uống nước, mạch Huyền Hoạt, chất lưỡi to mập, rêu lưỡi trắng nhuận.
Phân tích
– Chứng Cơ mặt co giật do Can khí ức uất với chứng Cơ mặt co giật do Can huyết không dồi dào\ Cả hai đều thuộc bệnh mạn tính, nhưng Can khí ức uất lâu ngày tất sẽ hao thương Can huyết, Can huyết bất túc lại có thể khiến cho Can khí không điều hòa cho nên chứng trạng hai loại này thường xuất hiện lẫn lộn nhưng căn cứ vào nguyên nhận bệnh kết hợp với mạch và chứng thì phân biệt không khó. Can khí ức uất thường tùy theo giao động về tình chí mà dụ phát. Đặc biệt là đối với người có sẩn bệnh về khóe miệng thì rất dễ phát sinh, thường kèm theo các chứng uất giận kém vui hoặc la khóc, tinh thần ngơ ngác, ít nói, đầu choáng tai ù. Điều trị theo phép thư Can lý khí dùng phương Tiêu giao tán gia vị. Can huyết không dồi dào thì không có triệu chứng dụ phát rõ rệt, đó là do Can huyết bất túc không nuôi dưỡng gân gây nên, người bệnh vốn có chứng đầu choáng mắt hoa, khi phát bệnh thì cơ mặt co giật nhẹ, mạch Tế, lưỡi nhợt. Điều trị nên dưỡng huyết làm dịu cơn căng gấp thường sử dụng phương Gia vị Thược dược cam thảo thang.
– Chứng Cơ mặt co giật do phong tà ngăn trở đường lạc với chứng Cơ mặt co giật do Can phong nội động: cả hai đều phát cơn đột ngột nhưng phong tà ngăn trở đường lạc là do phong hàn ở ngoài xâm phạm ngăn trở lạc mạch Dương minh gây nên, khi phát cơn kiêm các chứng đau đầu, mũi tắc, sợ phong hàn, cơ mặt bên bị bệnh có cảm giác như gió thổi mạch Phù… Điều trị nên sơ tán phong hàn kèm theo thuốc giải Kính, thường dùng phương Cúc hoa trà điều tán. Can phong nội động gây nên bệnh tất phải do Can khí rất vượng len lỏi lên trên hóa phong, khuấy động lạc mạch ở mặt mà hình thành chứng này, vì thế người bệnh vốn có chứng đầu choáng đầu đau phát bệnh thường xẩy ra sau khi quá giận dữ, cơ mặt co giật kịch liệt, đau đầu nặng thêm, mạch Huyền Tế có lực. Điều trị nên bình Can dẹp phong, thường dùng phương Linh giác câu đằng thang hoặc Thiên ma câu đằng ẩm.
Chứng Cơ mặt co giật do phong đàm ngăn trở phần nhiều gặp ở bệnh nhân miệng mắt méo xếch hoặc do phong đàm choáng váng lâu ngày không khỏi. Vì bệnh lâu ngày thì khí hư, phong đàm lâu ngày thì quấy phá kinh lạc, phong với đàm chống trọi nhau, lạc mạch mất đi sự co thắt nên xuất hiện cơ mặt co giật. Yếu điểm biện chứng: thường là kế phát của chứng miệng mắt méo xếch, hoặc sau khi bị phong đàm huyễn vâng, vùng mặt phù nhẹ và có cảm giác như kiến bò, kiêm chứng choáng váng ho ra đờm, miệng khô không muốn uống, yếu sức, thể lưỡi phì đại, mạch Huyền Hoạt, rêu lưỡi nhuận nhớt, điều trị nên bổ khí trừ đờm dẹp phong, thường dùng phương Thiên dận thang hợp với Lục quân tử thang gia Nam tinh.
Chứng Cơ mặt co giật phần nhiều liên quan tới nhân tố tình chí, nữ giới mắc bệnh nhiều hơn nam giới, tìm hiểu đường đi của kinh lạc thì thấy kinh mạch của thủ túc 6 kinh dương đều hội ở mặt cho nên mới có thuyết “Mặt là nơi hội của các kinh dương” (Tạp bệnh nguyên lưu tê chúc). Lâm sàng quan sát bộ vị co giật mà chọn dùng các vị thuốc quy kinh để điều trị, hiệu quả rất nhanh.
