Xin nhắc lại là “Điều trị” chứ không phải “hỗ trợ điều trị” hay phòng bệnh COVID – 19. Rất lâu nay chính vì sự không rõ ràng này làm cho Tây y và nhân dân có cái nhìn không chính xác về vai trò của Đông y đối với COVID – 19.
Nguy cơ phải đối mặt với đại dịch COVID – 19 trên toàn quốc là rất cao.
Hiện nay tỷ lệ người dân được tiêm vaccin đủ 2 mũi còn rất thấp, nhiều chuyên gia đều nhận định COVID – 19 sẽ còn tồn tại lâu dài và sẽ không hoàn toàn biến mất dù đã tiêm đủ tỷ lệ vaccin . Việc không thể tiếp tục giãn cách toàn xã hội kéo dài, trong khi vaccin chưa phủ được tỷ lệ dân số như mong muốn, khiến nguy cơ lây lan của dịch là rất cao. Gần đây, Chính phủ cũng đang có định hướng sống chung với dịch COVID – 19 và nhấn mạnh cần nghiên cứu thuốc đông tây y kết hợp điều trị COVID – 19. Vậy đông y nên tham gia điều trị COVID – 19 như thế nào?
Đông y đã có kinh nghiệm điều trị nhiều đại dịch từ hàng ngàn năm trước cho đến nay
Từ hàng ngàn năm trước, Đông y đã có nhiều kinh nghiệm điều trị đối với các đại dịch. Đặc biệt Trương Trọng Cảnh tại Trung quốc khoảng gần 2000 năm trước đã có một tác phẩm thuộc hàng kinh điển trong điều trị bệnh dịch đó là “Thương hàn luận”. Sau này có cũng có rất nhiều tác phẩm trong điều trị bệnh dịch: Ôn bệnh điều biện (Ngô Cúc Thông), ngoại cảm thông trị (Hải Thượng Lãn Ông)… Trong dịch SARS năm 2003, kế thừa các bài thuốc cổ truyền và kinh nghiệm điều trị, các nghiên cứu lâm sàng đã cho thấy thuốc y học cổ truyền điều trị giúp giảm thời gian kéo dài các triệu chứng, cải thiện triệu chứng, cải thiện tỷ lệ tử vong. Và tính đến tháng 3 năm 2020, có đến 303 nghiên cứu lâm sàng đang được tiến hành để đánh giá hiệu quả và độ an toàn của y học cổ truyền trong điều trị COVID-19 tại Trung Quốc.
Trong các bài viết và bài dịch, thì Trung Quốc đã phân ra 3 tầng bệnh nhân từ khi bắt đầu điều trị COVID – 19. Đông y của họ tham gia trực tiếp thăm khám và điều trị cả 3 tầng, ở tầng 3 có kết hợp với Tây y để điều trị và đã cho thấy có hiệu quả rất tốt. Tuy nhiên do công nghệ hóa dược phát triển từ rất sớm, họ đã có các sản phẩm thuốc viên nang, thuốc tiêm cấp cứu được chiết xuất hoạt chất từ thảo dược. Các thuốc tiêm cấp cứu đã được áp dụng từ hàng chục năm trước, vì vậy thực hiện trên lâm sàng đã rất nhuần nhuyễn nên họ có thể tham gia điều trị rất tốt ở tầng 3.
Với thực tế tại Việt Nam, Tôi xin đưa ra 1 vài đề xuất như sau:
Theo thống kê của WHO cho thấy “trong số những người xuất hiện các triệu chứng, hầu hết (khoảng 80%) khỏi bệnh mà không cần điều trị tại bệnh viện. Khoảng 15% bị bệnh nặng cần thở oxy và 5% bị bệnh nặng cần được chăm sóc đặc biệt”. Và trong phác đồ điều trị của bộ Y tế cũng nhận định tương tự. Hiện nay thực tế với tình trạng số lượng bệnh nhân quá lớn khiến quá tải ở tất cả các cơ sở y tế trong miền Nam, dù đã được chi viện nhân lực y tế từ các miền, nên khi bệnh nhân còn trong tình trạng nhẹ không thể vận dụng điều trị tối ưu trong giai đoạn sớm khiến bệnh nhân có nguy cơ chuyển nặng cao.
Với thực tế tại Việt Nam chúng ta nên sử dụng các bài thuốc dưới dạng sắc uống để điều trị cho bệnh nhân, (nếu các sản phẩm có ý định chế dưới dạng thuốc viên nang, viên nén, hỗn dịch… cần phải được nghiên cứu hiệu quả trên lâm sàng một cách tỷ mỷ). Theo phân tầng của Việt Nam thì Đông y hoàn toàn có thể điều trị tốt cho bệnh nhân tầng 1 và tầng 2, ngăn ngừa bệnh nhân chuyển nặng sang các tầng 3. Với bệnh nhân tầng 3 có thể nghiên cứu kết hợp Tây y điều trị.
Lý do điều trị cho bệnh nhân tầng 1, 2 và ngăn ngừa bệnh nhân chuyển sang tầng 3 là dựa vào lý luận “Phù chính khu tà” trong điều trị của Đông y (phù trợ chính khí của cơ thể nhằm mục đích đuổi tà khí không cho tà khí xâm nhập sâu hơn). Với các triệu chứng của bệnh, Đông y biện chứng phân bệnh nhân thành các phần Vệ, Khí, Doanh, Huyết. Bệnh nhân thuộc tầng 1 và 2 tương đương với giai đoạn đầu thuộc phần Vệ, Khí. Bệnh nhân thuộc tầng 3 với các triệu chứng trầm trọng thuộc vào phần Doanh, Huyết. Khi mắc bệnh, Đông y đặc biệt chú trọng điều trị khi bệnh nhân còn trong giai đoạn sớm thuộc phần Vệ và Khí, đó là phải khu tà, phù chính để tránh tà khi xâm nhập vào phần Doanh và Huyết. Từ đó cho thấy tầm quan trọng của Đông y trong điều trị bệnh COVID – 19. Với những nghiên cứu và các báo cáo của họ có thể làm nền tảng lý luận và dùng thuốc trên thực tiễn tại Việt Nam. Nên tôi xin mạnh dạn đề xuất những chuyên gia Đông y nên tìm hiểu và nghiên cứu nó áp dụng trên lâm sàng.
Bài thuốc được đánh giá cao tại Trung Quốc là “Thanh phế bài độc thang”
Bài thuốc này được Quốc y đại sư hàng đầu trong ngành truyền nhiễm Đông Y Trung Quốc – Tiết Bá Thọ đề xuất. Bài thuốc là phức phương từ các bài thuốc cổ phương trong “Thương hàn luận” bao gồm: Ma hạnh thạch cam thang, Xạ can ma hoàng thang, Tiểu sài hồ thang, Ngũ linh tán. Thành phần gồm:
Ma Hoàng 9g, Chích Cam Thảo 6g, Hạnh Nhân 9g, Sinh Thạch Cao 15~ 30g (sắc trước), Quế Chi 9g, Trạch Tả 9g, Chư Linh 9g, Bạch Thuật 9g, Phục Linh 15g, Sài Hồ 16g, Hoàng Cầm 6g, Khương Bán Hạ 9g, Sinh Khương 9g, Tử Uyển 9g, Đông Hoa 9g, Xạ Can 9g, Tế Tân 6g, Hoài Sơn 12g, Chỉ Thực 6g, Trần Bì 6g, Hoắc Hương 9g.
Phân tích bài thuốc này có tác dụng: Khư hàn bế lại lợi tiểu tiện khư thấp, Ma hoàng có thể tăng tác dụng khứ thấp của ngũ linh tán. Ngũ linh tán khống chế sự phát hãn khắc nghiệt của Ma Quế (Ma hoàng Quế chi). Thanh phế bài độc thang là 1 phức phương. Quế chi cam thảo cay ngọt hóa dương phù chính, Linh quế thuật cam lại có tác dụng kiện tỳ hóa ẩm. Do Covid – 19 khí đoản, tuy suyễn không rõ rệt, kỳ thực phế bế không thông, có suyễn khái càng là nghiêm trọng, Hợp dụng xạ can ma hoàng thang và Quất chỉ khương thang, Tiểu sài hồ thang là thiếu dương bệnh, bán biểu bán lý, lại có thể thông lợi tam tiêu, để phòng ngừa tà nhập lý, lại điều can hòa vị, bảo hộ công năng tiêu hóa, thêm Hoắc hương để phương hương hóa thấp, Dùng Thạch cao phòng uất mà hóa nhiệt.
Hiện nay bài thuốc này cùng phác đồ điều trị của họ cho thấy hiệu quả rất cao và vẫn đang được áp dụng cho toàn quốc. Và đặc biệt với cơn bão Cytokine, nguyên nhân hàng đầu dẫn tới bệnh nhân đến tình trạng trầm trọng và tử vong, Đông y đã có những lý luận để can thiệp trong phòng và chống cơn bão Cytokine như trong các bài viết trước đây của tôi đã trình bày.
Một vài báo cáo về bài thuốc này:
Theo “Tạp chí Trung Y dược Trung Quốc” báo cáo, Thanh phế bài độc thang là lương phương đặc biệt hiệu quả để ngăn ngừa và điều trị COVID-19, với tỷ lệ khỏi bệnh là 99,28% và được liệt kê là lựa chọn hàng đầu trong điều trị lâm sàng của Đông Y. Thanh phế bài độc thang thông qua điều chỉnh các con đường tín hiệu Toll-like receptor 4 (TLR4) và NF- κ B, ức chế TNF- α, IL-1β và IL-8 để làm giảm tổn thương viêm mô phổi.
Theo《Phytomedicine》tạp chí thực vật y học : Trong số 8939 bệnh nhân nhập viện với bệnh Covid – 19, 29% được điều trị bằng thuốc Thanh phế bài độc thang. Tỷ lệ tử vong tại bệnh viện của những bệnh nhân không dùng Thanh phế bài độc thang là 4,8%, so với 1,2% của những bệnh nhân dùng Thanh phế bài độc thang.
