Loét dạ dày, còn được gọi là loét dạ dày tá tràng, là những vết loét hở trên lớp niêm mạc của dạ dày hoặc phần trên của ruột non. Loét xảy ra khi axit dạ dày ăn mòn lớp màng nhầy bảo vệ niêm mạc đường tiêu hóa.
Các loại loét dạ dày tá tràng
- Loét dạ dày: Xảy ra khi có vết loét ở niêm mạc dạ dày.
- Loét tá tràng: Xảy ra khi có vết loét ở phần trên của ruột non.
- Loét thực quản: Xảy ra khi có vết loét ở niêm mạc thực quản, ống dẫn thức ăn và chất lỏng từ cổ họng xuống dạ dày.
Loét tá tràng phổ biến hơn loét dạ dày. Loét thực quản hiếm gặp hơn và thường do một số loại thuốc hoặc lạm dụng rượu gây ra.
Nguyên nhân gây loét dạ dày
Trước những năm 1980, người ta cho rằng loét dạ dày hình thành do căng thẳng, dễ tiết quá nhiều axit dạ dày do yếu tố di truyền và lối sống không lành mạnh (như ăn nhiều thực phẩm giàu chất béo, uống rượu, caffeine, thuốc lá). Những yếu tố này được cho là làm tăng axit dạ dày, làm mòn lớp màng bảo vệ của dạ dày, tá tràng hoặc thực quản.
Mặc dù việc tiết quá nhiều axit dạ dày đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành loét, nhưng một lý thuyết mới cho rằng nhiễm khuẩn là nguyên nhân chính gây ra loét dạ dày tá tràng. Nghiên cứu từ những năm 1980 đã chỉ ra rằng vi khuẩn Helicobacter pylori (H. pylori) có mặt trong hơn 90% trường hợp loét tá tràng và khoảng 80% trường hợp loét dạ dày. Tuy nhiên, tỷ lệ này đang giảm dần.
Những người nhiễm H. pylori không phải ai cũng bị loét, nhưng ở một số người, nó có thể làm tăng lượng axit, phá vỡ lớp màng nhầy bảo vệ và kích thích đường tiêu hóa. Cách lây lan H. pylori hiện chưa rõ, nhưng có thể qua tiếp xúc gần gũi như hôn, hoặc qua thực phẩm và nước không sạch.
Các yếu tố khác góp phần gây loét:
- Lạm dụng thuốc giảm đau không kê đơn (như aspirin, ibuprofen, naproxen).
- Uống nhiều rượu.
- Căng thẳng tâm lý.
- Hút thuốc lá.
Nguy cơ loét dạ dày tăng nếu bạn:
- Dùng steroid và có nồng độ canxi cao.
- Lớn tuổi.
- Có nhóm máu A hoặc O.
- Mắc hội chứng Zollinger-Ellison.
Triệu chứng của loét dạ dày
Bạn có thể cảm thấy đau rát hoặc khó chịu giữa rốn và xương ức, đặc biệt là khi bụng đói. Các triệu chứng khác có thể bao gồm:
- Cảm thấy no nhanh.
- Không muốn ăn do đau.
- Ợ nóng, trào ngược axit.
- Đau ngực.
- Mệt mỏi.
- Buồn nôn, nôn ra máu.
- Phân có màu đen.
Hình ảnh Loét dạ dày tá tràng
Chẩn đoán loét dạ dày
Bác sĩ sẽ bắt đầu bằng cách khám thực thể và xét nghiệm tìm H. pylori qua mẫu máu, phân hoặc hơi thở. Họ cũng có thể sử dụng ống nội soi hoặc X-quang để kiểm tra loét.
Điều trị loét dạ dày
- Thuốc kháng sinh: Để diệt vi khuẩn H. pylori.
- Thuốc ức chế bơm proton (PPIs): Giảm axit dạ dày.
- Các loại thuốc khác: Thuốc bảo vệ niêm mạc, thuốc giảm axit.
Thay đổi lối sống như bỏ hút thuốc, giảm rượu, tránh thực phẩm gây kích ứng cũng giúp điều trị loét.
Nếu các biện pháp trên không hiệu quả, có thể cần phẫu thuật như cắt dạ dày, cắt dây thần kinh phế vị hoặc phẫu thuật nội soi.
Biến chứng của loét dạ dày
Nếu không được điều trị, loét dạ dày có thể gây ra biến chứng như:
- Chảy máu, nguy hiểm đến tính mạng.
- Thủng dạ dày, viêm nhiễm, tắc nghẽn.
- Ung thư dạ dày.
Phòng ngừa loét dạ dày
Mặc dù căng thẳng và thực phẩm cay có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng loét, nhưng chúng không phải là nguyên nhân chính. Tuy nhiên, một số yếu tố khác có thể làm tăng nguy cơ loét, như sử dụng thuốc giảm đau kéo dài và nhiễm H. pylori.
Bạn có nhiều khả năng bị loét khi dùng thuốc NSAIDs nếu bạn:
- Trên 65 tuổi
- Bị nhiễm vi khuẩn H. pylori
- Dùng nhiều hơn một loại NSAIDs cùng lúc
- Đã từng bị loét dạ dày tá tràng trước đây
- Đang sử dụng thuốc steroid hoặc thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI)
Hãy cẩn thận khi dùng thuốc giảm đau như aspirin, ibuprofen và naproxen sodium. Một số người bị viêm khớp hoặc các tình trạng gây đau mãn tính thường dùng NSAIDs trong nhiều tuần hoặc nhiều tháng để giảm đau và sưng. Những loại thuốc này có thể ảnh hưởng đến lớp nhầy bảo vệ dạ dày khỏi axit và làm tăng nguy cơ loét dạ dày tá tràng.
Cách giảm nguy cơ loét dạ dày khi dùng NSAIDs:
- Sử dụng liều thấp nhất có thể để kiểm soát triệu chứng và ngừng dùng thuốc khi không còn cần thiết. Hãy thảo luận với bác sĩ về việc sử dụng thuốc giảm đau khác như acetaminophen.
- Uống thuốc cùng với thức ăn.
- Không uống rượu trong khi đang dùng thuốc này.
Khi bạn đang dùng NSAIDs, bạn có thể dùng thuốc để giảm lượng axit mà dạ dày sản sinh, bao gồm:
- Thuốc ức chế bơm proton (PPIs): như esomeprazole (Nexium), omeprazole (Prilosec OTC) và pantoprazole (Protonix).
- Thuốc chẹn H2: như cimetidine (Tagamet), famotidine (Pepcid) và nizatidine.
Bạn cũng có thể sử dụng thuốc misoprostol (Cytotec) để tăng cường sản xuất lớp nhầy bảo vệ dạ dày. Tuy nhiên, thuốc này có thể gây tác dụng phụ như tiêu chảy và đau bụng.
Thay đổi lối sống giúp giảm nguy cơ biến chứng:
- Không hút thuốc và hạn chế rượu. Cả hai thói quen này đều làm tăng nguy cơ loét dạ dày tá tràng vì chúng làm mỏng lớp nhầy bảo vệ dạ dày khỏi axit. Hãy nhờ bác sĩ tư vấn chương trình bỏ thuốc và hỏi về lượng rượu an toàn cho bạn.
- Quản lý căng thẳng. Căng thẳng có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng loét dạ dày. Xác định nguyên nhân gây căng thẳng và tìm cách giải quyết tốt hơn. Việc ngủ đủ giấc cũng có thể giúp ích và cải thiện hệ miễn dịch.
- Cân nhắc sử dụng probiotics. Các vi khuẩn có lợi này có thể giúp chống lại vi khuẩn có hại như H. pylori. Probiotics có thể được tìm thấy trong các thực phẩm như: sữa chua, kefir, dưa cải bắp, kimchi, miso và tempeh.
Phòng ngừa nhiễm H. pylori
Khoảng hai phần ba dân số thế giới nhiễm H. pylori, nhưng không phải ai cũng bị loét. Bác sĩ chưa biết cách phòng ngừa cụ thể, nhưng cho rằng vi khuẩn có thể lây qua tiếp xúc giữa người với người hoặc qua thực phẩm và nước.
Bạn có thể làm giảm nguy cơ nhiễm H. pylori bằng cách:
- Rửa tay thường xuyên bằng nước ấm và xà phòng, đặc biệt trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh. Nếu không có xà phòng, hãy dùng dung dịch rửa tay có cồn.
- Nấu chín thịt và các thực phẩm kỹ càng.
- Chỉ uống nước sạch.
Tóm tắt
Loét dạ dày rất phổ biến và có thể chữa lành bằng cách điều trị thuốc và thay đổi lối sống. Hãy thảo luận với bác sĩ nếu bạn có các triệu chứng loét dạ dày như ợ nóng, trào ngược axit, cảm thấy no nhanh, và đau giảm khi dùng thuốc kháng axit. Những thay đổi lối sống như bỏ thuốc lá, giảm uống caffeine và rượu, cũng như tránh các thực phẩm gây kích ứng, có thể giúp ích.
Câu hỏi thường gặp về loét dạ dày
- Triệu chứng của loét dạ dày là gì? Đau có thể giảm hoặc không khi ăn, uống, hoặc dùng thuốc kháng axit; cảm giác no nhanh, trào ngược axit, ợ nóng, thiếu máu, đau ngực, mệt mỏi, nôn ra máu hoặc nôn giống như bã cà phê.
- Loét dạ dày có nghiêm trọng không? Loét có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng. Hãy gặp bác sĩ nếu bạn nghi ngờ mình bị loét.
- Loét dạ dày có tự khỏi không? Đôi khi loét có thể tự lành, nhưng quá trình này lâu dài và có thể gây đau. Loét thường tái phát. Hãy gặp bác sĩ nếu bạn nghi ngờ mình bị loét.
- Cách điều trị loét dạ dày? Loét dạ dày có thể được điều trị bằng thuốc, thay đổi lối sống và phẫu thuật trong một số trường hợp.
