Điều trị rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD)

Có thể giúp giảm nhẹ các triệu chứng và làm cho tình trạng này ít trở thành vấn đề hơn trong cuộc sống hàng ngày.

rối loạn tăng động giảm chú ý có thể được điều trị bằng thuốc hoặc liệu pháp, nhưng sự kết hợp của cả hai thường là tốt nhất.

Việc điều trị thường được sắp xếp bởi một chuyên gia, chẳng hạn như bác sĩ nhi khoa hoặc bác sĩ tâm thần, mặc dù tình trạng này có thể được theo dõi bởi bác sĩ đa khoa.

Thuốc điều trị rối loạn tăng động giảm chú ý

Có 5 loại thuốc được cấp phép để điều trị rối loạn tăng động giảm chú ý:

• Methylphenidate
• Lisdexamfetamine
• Dexamphetamine
• Atomoxetine
• Guanfacine

Các loại thuốc này không phải là một phương pháp chữa trị vĩnh viễn cho rối loạn tăng động giảm chú ý nhưng có thể giúp người mắc bệnh tập trung tốt hơn, ít bốc đồng hơn, cảm thấy bình tĩnh hơn, và học hỏi cũng như rèn luyện các kỹ năng mới.

Một số loại thuốc cần được dùng mỗi ngày, nhưng một số khác có thể chỉ được sử dụng vào những ngày đi học. Đôi khi, các bác sĩ khuyến nghị tạm ngưng điều trị để đánh giá xem liệu thuốc còn cần thiết hay không.

Nếu bạn không được chẩn đoán rối loạn tăng động giảm chú ý cho đến khi trưởng thành, bác sĩ đa khoa và chuyên gia có thể thảo luận về các loại thuốc và liệu pháp phù hợp cho bạn.

Nếu bạn hoặc con bạn được kê đơn một trong những loại thuốc này, bạn có thể sẽ được bắt đầu với liều thấp, sau đó có thể tăng dần. Bạn hoặc con bạn cần đến bác sĩ đa khoa để kiểm tra định kỳ nhằm đảm bảo rằng việc điều trị đang có hiệu quả và kiểm tra các dấu hiệu của bất kỳ tác dụng phụ hoặc vấn đề nào.

Quan trọng là phải thông báo cho bác sĩ đa khoa về bất kỳ tác dụng phụ nào và nói chuyện với họ nếu bạn cảm thấy cần ngừng hoặc thay đổi phương pháp điều trị.

Chuyên gia của bạn sẽ thảo luận về thời gian bạn nên tiếp tục điều trị, nhưng trong nhiều trường hợp, việc điều trị sẽ được tiếp tục miễn là nó còn có tác dụng.

Methylphenidate

Methylphenidate là loại thuốc được sử dụng phổ biến nhất để điều trị rối loạn tăng động giảm chú ý. Nó thuộc nhóm thuốc gọi là chất kích thích, hoạt động bằng cách tăng cường hoạt động trong não, đặc biệt là ở các khu vực có vai trò trong việc kiểm soát sự chú ý và hành vi.

Methylphenidate có thể được cung cấp cho người lớn, thanh thiếu niên và trẻ em từ 5 tuổi trở lên bị rối loạn tăng động giảm chú ý.

Thuốc có thể được dùng dưới dạng viên nén giải phóng tức thì (liều nhỏ dùng từ 2 đến 3 lần một ngày) hoặc dưới dạng viên nén giải phóng điều chỉnh (dùng một lần mỗi ngày vào buổi sáng, với liều thuốc được giải phóng trong suốt cả ngày).

Các tác dụng phụ phổ biến của methylphenidate bao gồm:

• Tăng nhẹ huyết áp và nhịp tim
• Mất cảm giác thèm ăn, có thể dẫn đến giảm cân hoặc tăng cân kém
• Khó ngủ
• Đau đầu
• Đau bụng
• Cảm giác hung hăng, cáu kỉnh, trầm cảm, lo âu hoặc căng thẳng

Lisdexamfetamine

Lisdexamfetamine là một loại thuốc kích thích một số phần của não. Nó cải thiện khả năng tập trung, giúp tăng cường sự chú ý và giảm hành vi bốc đồng.

Thuốc có thể được cung cấp cho thanh thiếu niên và trẻ em từ 5 tuổi trở lên bị rối loạn tăng động giảm chú ý nếu ít nhất 6 tuần điều trị bằng methylphenidate không mang lại hiệu quả.

Người lớn có thể được chỉ định lisdexamfetamine là thuốc lựa chọn hàng đầu thay vì methylphenidate.

Lisdexamfetamine có dạng viên nang, được uống một lần mỗi ngày.

Các tác dụng phụ phổ biến của lisdexamfetamine bao gồm:

• Giảm cảm giác thèm ăn, có thể dẫn đến giảm cân hoặc tăng cân kém
• Tính hung hăng
• Buồn ngủ
• Chóng mặt
• Đau đầu
• Tiêu chảy
• Buồn nôn và nôn mửa

Dexamfetamine

Dexamfetamine tương tự như lisdexamfetamine và hoạt động theo cùng một cách. Nó có thể được cung cấp cho người lớn, thanh thiếu niên và trẻ em từ 5 tuổi trở lên bị rối loạn tăng động giảm chú ý.

Dexamfetamine thường được uống dưới dạng viên nén 2 đến 4 lần một ngày, mặc dù cũng có dạng dung dịch uống.

Các tác dụng phụ phổ biến của dexamfetamine bao gồm:

• Giảm cảm giác thèm ăn
• Thay đổi tâm trạng
• Kích thích và hung hăng
• Chóng mặt
• Đau đầu
• Tiêu chảy
• Buồn nôn và nôn mửa

Atomoxetine

Atomoxetine hoạt động khác với các loại thuốc rối loạn tăng động giảm chú ý khác.

Nó là một chất ức chế tái hấp thu noradrenaline chọn lọc (SNRI), có nghĩa là nó tăng lượng một hóa chất trong não gọi là noradrenaline.

Hóa chất này truyền tin giữa các tế bào não, và việc tăng cường nó có thể giúp cải thiện sự tập trung và kiểm soát các xung động.

Atomoxetine có thể được cung cấp cho người lớn, thanh thiếu niên và trẻ em từ 5 tuổi trở lên nếu không thể sử dụng methylphenidate hoặc lisdexamfetamine. Nó cũng được cấp phép sử dụng cho người lớn nếu triệu chứng rối loạn tăng động giảm chú ý được xác nhận.

Atomoxetine có dạng viên nang, thường được uống một hoặc hai lần một ngày.

Các tác dụng phụ phổ biến của atomoxetine bao gồm:

• Tăng nhẹ huyết áp và nhịp tim
• Buồn nôn và nôn mửa
• Đau dạ dày
• Khó ngủ
• Chóng mặt
• Đau đầu
• Cáu kỉnh

Atomoxetine cũng đã được liên kết với một số tác dụng phụ nghiêm trọng hơn mà bạn cần chú ý, bao gồm suy nghĩ tự tử và tổn thương gan.

Nếu bạn hoặc con bạn bắt đầu cảm thấy trầm cảm hoặc có ý định tự tử trong khi sử dụng thuốc này, hãy nói chuyện với bác sĩ của bạn.

Guanfacine

Guanfacine tác động lên một phần của não để cải thiện sự chú ý, và nó cũng giảm huyết áp.

Nó có thể được cung cấp cho thanh thiếu niên và trẻ em từ 5 tuổi trở lên nếu không thể sử dụng methylphenidate hoặc lisdexamfetamine.

Guanfacine thường được uống dưới dạng viên một lần mỗi ngày, vào buổi sáng hoặc buổi tối.

Các tác dụng phụ phổ biến bao gồm:

• Mệt mỏi hoặc kiệt sức
• Đau đầu
• Đau bụng
• Khô miệng

Guanfacine không được khuyến nghị cho việc điều trị người lớn mắc rối loạn tăng động giảm chú ý mà không có sự tư vấn của chuyên gia.

Liệu pháp

Ngoài việc sử dụng thuốc, các liệu pháp khác nhau có thể hữu ích trong việc điều trị rối loạn tăng động giảm chú ý ở trẻ em, thanh thiếu niên và người lớn. Liệu pháp cũng hiệu quả trong việc điều trị các vấn đề bổ sung, như rối loạn hành vi hoặc lo âu, có thể xuất hiện cùng với rối loạn tăng động giảm chú ý.

Dưới đây là một số liệu pháp có thể được sử dụng.

Giáo dục tâm lý

Giáo dục tâm lý có nghĩa là bạn hoặc con bạn sẽ được khuyến khích thảo luận về rối loạn tăng động giảm chú ý và các tác động của nó. Điều này có thể giúp trẻ em, thanh thiếu niên và người lớn hiểu rõ hơn về việc được chẩn đoán mắc rối loạn tăng động giảm chú ý, đồng thời giúp bạn đối phó và sống chung với tình trạng này.

Liệu pháp hành vi cung cấp sự hỗ trợ cho những người chăm sóc trẻ mắc rối loạn tăng động giảm chú ý và có thể bao gồm cả giáo viên lẫn cha mẹ. Liệu pháp này thường liên quan đến quản lý hành vi, sử dụng một hệ thống phần thưởng để khuyến khích trẻ cố gắng kiểm soát rối loạn tăng động giảm chú ý của mình.

Nếu con bạn mắc rối loạn tăng động giảm chú ý, bạn có thể xác định các loại hành vi mà bạn muốn khuyến khích, chẳng hạn như ngồi tại bàn để ăn. Trẻ sẽ được thưởng một phần thưởng nhỏ khi có hành vi tốt.

Đối với giáo viên, quản lý hành vi liên quan đến việc học cách lên kế hoạch và cấu trúc các hoạt động, cũng như khen ngợi và khuyến khích trẻ cho cả những tiến bộ rất nhỏ.

Chương trình đào tạo và giáo dục cho cha mẹ

Nếu con bạn mắc rối loạn tăng động giảm chú ý, các chương trình đào tạo và giáo dục dành cho cha mẹ được thiết kế đặc biệt có thể giúp bạn học các cách cụ thể để giao tiếp với con, chơi và làm việc với chúng nhằm cải thiện sự chú ý và hành vi.

Bạn cũng có thể được mời tham gia chương trình đào tạo cha mẹ trước khi con bạn được chẩn đoán chính thức mắc rối loạn tăng động giảm chú ý.

Các chương trình này thường được tổ chức theo nhóm khoảng 10 đến 12 cha mẹ. Một chương trình thường bao gồm từ 10 đến 16 buổi họp, kéo dài tối đa 2 giờ mỗi buổi.

Việc được mời tham gia chương trình đào tạo và giáo dục cho cha mẹ không có nghĩa là bạn đã là một bậc cha mẹ tồi – mục đích của nó là giúp cha mẹ và người chăm sóc hiểu về quản lý hành vi, đồng thời tăng cường sự tự tin trong khả năng giúp đỡ con cái và cải thiện mối quan hệ của bạn.

Đào tạo kỹ năng xã hội

Đào tạo kỹ năng xã hội liên quan đến việc con bạn tham gia vào các tình huống đóng vai và nhằm dạy cho chúng cách cư xử trong các tình huống xã hội bằng cách học cách hành vi của chúng ảnh hưởng đến người khác như thế nào.

Liệu pháp hành vi nhận thức (CBT)

Liệu pháp hành vi nhận thức (CBT) là một liệu pháp trò chuyện có thể giúp bạn quản lý các vấn đề của mình bằng cách thay đổi cách bạn suy nghĩ và hành xử. Một nhà trị liệu sẽ cố gắng thay đổi cảm giác của bạn hoặc con bạn về một tình huống, điều này có thể dẫn đến sự thay đổi trong hành vi của họ.

CBT có thể được thực hiện với một nhà trị liệu một cách cá nhân hoặc trong một nhóm.

Các phương pháp điều trị khác

Có những cách điều trị rối loạn tăng động giảm chú ý khác mà một số người mắc bệnh thấy hữu ích, chẳng hạn như loại bỏ một số loại thực phẩm và dùng bổ sung. Tuy nhiên, không có bằng chứng mạnh mẽ cho thấy các phương pháp này có hiệu quả, và bạn không nên thử nghiệm mà không có lời khuyên từ bác sĩ.

Chế độ ăn uống

Những người mắc rối loạn tăng động giảm chú ý nên ăn một chế độ ăn uống lành mạnh và cân bằng. Không nên loại bỏ thực phẩm trước khi tìm kiếm lời khuyên y tế.

Một số người có thể nhận thấy có mối liên hệ giữa các loại thực phẩm và sự gia tăng triệu chứng rối loạn tăng động giảm chú ý. Nếu đúng như vậy, hãy ghi lại nhật ký về những gì bạn ăn và uống, cũng như những hành vi theo sau. Thảo luận điều này với bác sĩ gia đình, người có thể giới thiệu bạn đến một chuyên gia dinh dưỡng (một chuyên gia chăm sóc sức khỏe chuyên về dinh dưỡng).

Bổ sung dinh dưỡng

Một số nghiên cứu đã gợi ý rằng các loại bổ sung axit béo omega-3 và omega-6 có thể có lợi cho những người mắc rối loạn tăng động giảm chú ý, mặc dù bằng chứng hỗ trợ cho điều này rất hạn chế.

Bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ gia đình trước khi sử dụng bất kỳ loại bổ sung nào, vì một số loại có thể phản ứng không dự đoán được với thuốc hoặc làm giảm hiệu quả của chúng.

Bạn cũng nên nhớ rằng một số loại bổ sung không nên được sử dụng trong thời gian dài, vì chúng có thể đạt đến mức nguy hiểm trong cơ thể của bạn.

Mẹo cho phụ huynh

Nếu bạn là cha mẹ của một đứa trẻ mắc rối loạn tăng động giảm chú ý:

• Hãy chắc chắn rằng bác sĩ gia đình hoặc chuyên gia giúp bạn hiểu sự khác biệt giữa rối loạn tăng động giảm chú ý và bất kỳ vấn đề nào khác mà con bạn có thể gặp phải.
• Suy nghĩ về những ai khác cần biết về tình trạng rối loạn tăng động giảm chú ý của con bạn, chẳng hạn như trường học hoặc nhà trẻ của chúng.
• Tìm hiểu về các tác dụng phụ của bất kỳ loại thuốc nào mà con bạn đang sử dụng và những gì bạn cần lưu ý.
• Làm quen với những người tại các nhóm hỗ trợ địa phương có thể giúp bạn không cảm thấy cô đơn và giúp bạn đối phó.