Khái niệm
Thân thể run rẩy là chỉ chứng trạng toàn thân lẩy bẩy lắc lư, thậm chí chệnh choạng muốn ngã.
Chí chân yếu đại luận – Tố vấn: “Các loại phong choáng váng đều thuộc Can”. Thương hàn luận cũng có ghi “Thân thể run rẩy”, “Lẩy bẩy muốn ngã”. Sách Chứng trị chuẩn thằng thời xếp vào các loại “Chiên chân”, và “Chấn chiến lật” để thảo luận.
Chứng này là chỉ toàn thân run rẩy lắc lư, nếu chỉ có một cục bộ rung động như đầu lắc lư, tay run rẩy, chân lẩy bẩy thì giới thiệu ở mục riêng. Chứng này với chứng Hàn chiến (rét run) khác nhau. Vì Hàn chiến là tự giác thấy rét lạnh run rẩy quay tròn như chực ngã, còn chứng này thì không thấy rét lạnh. Ngoài ra, gân thịt run giật chỉ thấy cơ thịt run giật chứ không run giật toàn thân cho nên không giới thiệu ở mục này.
Phân biệt
Chứng hậu thường gặp
- Run rẩy toàn thân do Can phong nội động: Có triệu chứng toàn thân run rẩy lay động không kiềm chế được, kiêm các chứng chân tay tê dại, đầu choáng, phiền táo hay cáu giận, mạch Huyền cấp có lực, chất lưỡi đỏ, rêu lưỡi hơi khô.
- Run rẩy toàn thân do dương hư suy kém: Có triệu chứng toàn thân run rẩy lay động, cơthể ớn lạnh, chân tay lạnh hoặc kiêm chứng đau bụng nôn mửa hoặc kiêm chứng ỉa chảy ra nguyên đồ ăn, mạch Trầm Khẩn hoặc Huyền Hoạt, chất lưỡi nhạt, rêu lưỡi trơn mỏng.
Phân tích
- Chứng Run rẩy toàn thân do Can phong nội động:Chứng này phần nhiều gặp ở người tình chí buồn giận, Can khí thiên vượng. Can chủ gân ở toàn thân, cáu giận thì hại Can, Can vượng sinh phong cho nên thân thể run rẩy. Có đặc điểm là thân thể run rẩy thường phụ thuộc vào tình chí biến hoá mà lúc nặng lúc nhẹ, nhưng run rẩy có khi không kiềm chế được hoặc kiêm chứng đầu choáng, chân tay tê dại, mạch Huyền Kính có lực, nếu kéo dài không chữa rất dễ dẫn đến Trúng phong, điều trị nên bình Can dẹp phong, chọn dùng Linh dương câu đằng thang hoặc Thiên ma câu đằng ẩm.
Chứng Run rẩy toàn thân do dương hư suy kém: Chứng này thường gặp ở trường hợp sau khi ra quá nhiều mồ hôi, Vệ dương bị tổn hại hoặc là dùng nhầm phép hãn, hoặc sau khi đẻ khí huyết đều suy sụp ra quá nhiều mồ hôi tổn thương dương khí. Dương hư không duy trì nổi kinh mạch thì toàn thân run rẩy lắc lư. Bệnh nhẹ thì toàn thân lắc lư có thể kiềm chế nổi. Bệnh nặng thì toàn thân lắc lư muốn ngã lăn quay, gặp lạnh thì bệnh tăng, gặp ấm thì bệnh giảm, vì thế muốn mặc áo dầy cho dễ chịu. Chứng này so với chứng Run rẩy toàn thân do Can phong nội động gây nên hàn nhiệt và hư thực khác nhau rất xa nhưng phân biệt cũng dễ. Chứng nhẹ thì điều trị nên kiện Tỳ thông dương dùng phương Linh quế truật cam thang, Chứng nặng thì nên ôn Thận phù dương dùng phương Chân vũ thang. Nếu sau khi đẻ mà hư yếu, ra mồ hôi quá nhiều gây nên bệnh này có thể dùng Đương quy Sinh khương dương nhục thang gia Hoàng kỳ để ôn kinh.
Trên lâm sàng chứng run rẩy toàn thân có thể đồng thời xuất hiện với chứng trạng gân thịt máy động. Trường : hợp này phần nhiều là chứng nặng do Thận dương suy sụp quá mức nhưng vẫn theo phép trị ôn Thận cho uống Chân vũ thang.
Trích dẫn y văn
Về chứng run rẩy đại để là do khí huyết đều hư không nuôi dưỡng gân xương cho nên run rẩy mà không kiềm chế được, nên đại bổ khí huyết là được. Tôi đã từng cho uống Nhân sâm dưỡng vinh thang mà thu hiệu quả. Lại có một người toàn thân run rẩy mà không ngủ được cho uống Thập vị ôn Đởm thang dùng Nhân sâm liều cao, khỏi ngay (Thương hàn – Chứng trị chuẩn thằng).