Hay thở dài (Thán tức) – Triệu chứng bệnh Đông y

Khái niệm

Thở dài còn gọi là “Thán tức”, hay thở dài là một chứng trạng người bệnh cảm giác thấy trong người khó chịu thường phải thở một hơi rất dài cho dễ chịu. Chứng này khác với chứng “Ái khí” (ợ hơi), vì ái khí là một biểu hiện Vị khí nghịch lên phải thở hắt ra thành tiếng. Thở dài tức là khí cơ bị uất trệ mà được thở dài thì khoan khoái.

Phân biệt

Chứng hậu thường gặp

• Hay thở dài do Can uất: Có chứng vùng ngực khó chịu phải thở hơi dài, vùng sườn trướng đầy, tinh thần nhạt nhẽo, kém ăn, đắng miệng choáng váng, rêu lưỡi trắng, mạch Huyền.
• Hay thở dài do khí hư: Có chứng muốn thở dài thường xuyên, đoản hơi, tự ra mồ hôi, mệt mỏi yếu sức kém ăn, chất lưỡi nhạt, thể lưỡi bệu, rêu lưỡi trắng, mạch Tế.

Phân tích

Chứng Hay thở dài do Can uất với chứng Hay thở dài do khí hư. Chứng thở dài ở trên là do tổn thương về tình chí, ý muốn không toại nguyện, hoặc là tinh thần kích thích kịch liệt, Can khí uất trệ, mất sự điều đạt cho nên thấy ngực khó chịu, ức uất, thường muốn thở dài cho ngực dễ chịu. Lâm sàng còn có những chứng hậu về Can uất như: tình tự sa sút, tinh thần nhạt nhẽo, sườn trướng kém ăn. Điều trị nên sơ Can lý khí giải uất, chọn dùng phương Sài hồ sơ Can tán, Tiêu giao tán. Hay thở dài do khí hư do lao thương quá độ, hoặc ốm lâu mất sự nuôi dưỡng đến nỗi khí hư, khí hư thì tông khí không thư triển muốn được thở dài cho dễ chịu. Biểu hiện lâm sàng của chứng thở dài thường xuyên còn có chứng hậu về khí hư như: đoản hơi, tự ra mồ hôi, tinh thần mỏi mệt, yếu sức, chất lưỡi nhợt, mạch Tế. Điều trị nên bổ trung ích khí chọn dùng các phương Bảo nguyên thang, Bổ trung ích khí thang.

Thở dài thường kèm theo chứng ngực khó chịu, chỉ có ngực khó chịu mới muốn thở dài cho dễ chịu, mà ngực khó chịu lại thường do khí cơ bất lợi gây nên. Can uất thì mất sự điều đạt dẫn đến khí cơ bị uất trệ, khí hư thì sự vận chuyển của khí không thư triển dẫn đến khí cơ bất lợi. Chứng trên thuộc Thực, chứng sau thuộc Hư, căn cứ vào đặc điểm chứng trạng chẩn đoán phân biệt hai loại này không khó.

Trích dẫn y văn

Sách Kinh điển nói: “Hoàng đến hỏi: Người ta thở dài là do khí nào gây nên? Kỳ Bá trả lời: Lo nghĩ thì Tâm hệ căng thẳng. Tâm hệ căng thì đường thở co thắt, co thắt thì không lợi cho nên thở dài để gỡ ra… Lại nói Đởm mạch của Túc Thiếu dương thị động thì có bệnh đắng miệng hay thở dài xem nó thuộc thịnh, hư, thực, hàn, nhiệt hay hãm hạ mà chọn hướng điều trị (Chứng trị chuẩn thằng – Tạp bệnh)