Thiếu máu do thiếu sắt

Thiếu máu do thiếu sắt là gì?

Thiếu máu do thiếu sắt xảy ra khi cơ thể bạn không có đủ hồng cầu.

Hồng cầu mang oxy từ phổi đến các phần còn lại của cơ thể. Mọi cơ quan và mô trong cơ thể đều cần oxy để hoạt động. Thiếu oxy trong máu, bạn có thể cảm thấy mệt mỏi, yếu và khó thở.

Bạn mắc phải thiếu máu do thiếu sắt khi cơ thể bị thiếu sắt. Bạn cần sắt để tạo hemoglobin, một loại protein giúp hồng cầu mang oxy.

Bác sĩ của bạn sẽ xác định nguyên nhân khiến cơ thể thiếu sắt. Thông thường, bạn có thể điều trị thiếu máu do thiếu sắt bằng cách bổ sung sắt. Khi mức sắt trong cơ thể tăng lên, bạn sẽ bắt đầu cảm thấy tốt hơn.

Các giai đoạn của thiếu máu do thiếu sắt

Thiếu máu do thiếu sắt có ba giai đoạn:

• Giai đoạn đầu tiên: Trong giai đoạn đầu, lượng sắt mà cơ thể bạn hấp thụ ít hơn nhu cầu của cơ thể. Lượng sắt dự trữ cần thiết để tạo ra hemoglobin và hồng cầu mới đang cạn kiệt, nhưng hồng cầu của bạn vẫn chưa bị ảnh hưởng.
• Giai đoạn thứ hai: Ở giai đoạn thứ hai, bạn phát triển tình trạng sinh hồng cầu thiếu sắt, trong đó tủy xương tạo ra hồng cầu nhưng không có đủ hemoglobin.
• Giai đoạn thứ ba: Ở giai đoạn thứ ba, mức hemoglobin của bạn sẽ thấp hơn phạm vi bình thường vì bạn không có đủ sắt để tạo hemoglobin. Các triệu chứng của thiếu máu do thiếu sắt bắt đầu xuất hiện ở giai đoạn này.

Triệu chứng của thiếu máu do thiếu sắt

Thiếu máu do thiếu sắt nhẹ thường không dễ nhận biết. Khi trở nên nghiêm trọng hơn, bạn có thể gặp các triệu chứng sau:

• Mệt mỏi hoặc yếu
• Da nhợt nhạt hoặc vàng
• Khó thở
• Chóng mặt hoặc cảm giác lâng lâng
• Đau đầu
• Tim đập nhanh hoặc không đều
• Đau ngực
• Lạnh tay và chân
• Móng tay giòn, nứt hoặc hình muỗng
• Rụng tóc
• Nứt ở bên cạnh miệng
• Pica (thèm ăn những thứ không phải thực phẩm như đất, tinh bột, đất sét hoặc đá)
• Lưỡi đau và sưng
• Hội chứng chân không yên (cảm giác muốn cử động chân khi đang nằm trên giường)

Vì những triệu chứng này cũng có thể là dấu hiệu của các bệnh khác, hãy đến bác sĩ để được chẩn đoán.

Nguyên nhân của thiếu máu do thiếu sắt

Tình trạng này có thể xảy ra nếu bạn không ăn đủ thực phẩm chứa sắt, nếu cơ thể bạn không thể hấp thụ sắt đúng cách, nếu bạn mất sắt qua máu hoặc nếu bạn đang mang thai.

Chế độ ăn ít sắt: Lượng sắt cần thiết phụ thuộc vào tuổi và giới tính của bạn. Nam giới hoặc những người được chỉ định là nam khi sinh cần ít nhất 8 miligam mỗi ngày. Phụ nữ hoặc những người được chỉ định là nữ dưới 50 tuổi cần nhiều hơn – 18 miligam.

Nếu bạn mang thai, lượng sắt trong cơ thể cần cung cấp hemoglobin cho em bé và hỗ trợ lượng máu tăng lên trong suốt thai kỳ. Điều này có thể dẫn đến thiếu máu do thiếu sắt.

Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ có thể bị thiếu sắt nếu sinh non hoặc nhẹ cân và không nhận đủ sắt từ sữa mẹ, sữa công thức hoặc thực phẩm. Trẻ em cũng cần nhiều sắt khi đang lớn và cần ăn đa dạng các loại thực phẩm.

Cơ thể không thể hấp thụ sắt: Sắt từ thực phẩm bạn ăn được hấp thụ qua ruột non. Các bệnh như celiac, viêm loét đại tràng hoặc Crohn có thể khiến ruột khó hấp thụ sắt. Phẫu thuật như phẫu thuật cắt dạ dày, trong đó cắt bỏ một phần ruột, và các loại thuốc làm giảm axit dạ dày cũng có thể ảnh hưởng đến khả năng hấp thụ sắt của cơ thể.

Mất máu: Một số bệnh có thể khiến bạn chảy máu bên trong cơ thể, bao gồm:

• Loét dạ dày
• Thoát vị
• U xơ tử cung
• Polyp đại tràng
• Ung thư đại trực tràng
• Chảy máu đường tiêu hóa, thường do việc sử dụng thuốc giảm đau như aspirin thường xuyên.

Mất máu có thể dẫn đến thiếu máu do thiếu sắt vì máu chứa sắt trong hồng cầu. Bạn mất càng nhiều máu, cơ thể càng mất nhiều sắt.

Kinh nguyệt nặng: Phụ nữ có kinh nguyệt nặng có thể bị thiếu sắt vì mất máu trong chu kỳ. Kinh nguyệt kéo dài có nghĩa là mất máu trong thời gian dài hơn, làm giảm lượng sắt dự trữ. Điều này cũng xảy ra nếu bạn mắc bệnh lạc nội mạc tử cung, khi mô phát triển bên ngoài tử cung và có thể gây ra chảy máu nặng trong kỳ kinh.

Chấn thương: Bất kỳ chấn thương nào khiến bạn mất máu đều có thể gây thiếu máu do thiếu sắt.

Hiến máu thường xuyên: Hiến máu thường xuyên có thể làm mất sắt khỏi cơ thể. Nếu bạn hiến nhiều hơn 2-3 đơn vị máu mỗi năm, bạn được xem là người hiến máu thường xuyên. Bổ sung sắt hoặc sử dụng một loại vitamin tổng hợp chứa sắt có thể giúp bạn bổ sung sắt mất từ việc hiến máu.

Mang thai: Khi bạn mang thai, bạn cần thêm sắt để nuôi dưỡng em bé đang phát triển và cung cấp đủ cho bạn cùng với lượng máu tăng lên. Nếu bạn không nhận đủ sắt từ chế độ ăn uống hoặc thực phẩm bổ sung, bạn có thể bị thiếu sắt.

Suy thận giai đoạn cuối. Nếu thận của bạn không hoạt động đúng cách, chúng không thể tạo ra erythropoietin, một hormone do thận sản xuất giúp tạo ra hồng cầu. Việc có ít hồng cầu hơn ảnh hưởng đến khả năng vận chuyển oxy khắp cơ thể, điều này có thể dẫn đến thiếu máu.

Ngoài ra, nếu bạn đang chạy thận cho suy thận giai đoạn cuối, bạn có thể mất máu. Một số người bị suy thận giai đoạn cuối cũng dùng thuốc có thể gây ra thiếu máu do thiếu sắt.

Thuốc. Aspirin và các loại thuốc chống viêm không steroid (NSAID) khác có thể gây chảy máu nội tạng trong hệ tiêu hóa. Thuốc ức chế bơm proton, dùng để kiểm soát trào ngược axit, có thể ngăn cản cơ thể hấp thụ đủ sắt.

Một nghiên cứu cho thấy việc sử dụng hỗn hợp thuốc đối kháng thụ thể histamine-2, thuốc ức chế bơm proton và canxi cacbonat cũng có thể dẫn đến thiếu máu do thiếu sắt, nhưng cần có thêm nhiều nghiên cứu.

Các tình trạng sức khỏe mãn tính gây viêm. Những người có một số tình trạng mãn tính liên quan đến viêm có thể phát triển chứng thiếu máu do bệnh mãn tính (ACD). Một số bệnh mãn tính dẫn đến ACD bao gồm:

• Ung thư, bao gồm bệnh Hodgkin và ung thư hạch
• Các bệnh tự miễn như viêm khớp dạng thấp, lupus, viêm loét đại tràng và bệnh Crohn
• Nhiễm trùng lâu dài bao gồm HIV/AIDS, viêm gan B, viêm gan C, hoặc viêm tủy xương (nhiễm trùng xương)

Thiếu máu có thể dẫn đến nguy cơ tử vong cao hơn nếu bạn bị suy tim sung huyết.

Di truyền. Một tình trạng hiếm gặp gọi là thiếu máu do thiếu sắt kháng sắt là một dạng thiếu máu có thể được di truyền từ cha mẹ. Trẻ sơ sinh mắc bệnh này sinh ra với đột biến gen gây ra tình trạng thiếu sắt.

Thiếu máu bất sản bẩm sinh là một rối loạn máu có thể di truyền, ảnh hưởng đến khả năng tạo hồng cầu của cơ thể, điều này cũng có thể dẫn đến thiếu máu.

Những bệnh nào làm cho cơ thể tôi khó hấp thụ sắt?

Các bệnh khác có thể ảnh hưởng đến khả năng hấp thụ sắt của cơ thể bao gồm:

• Các bệnh về đường ruột hoặc tiêu hóa như viêm dạ dày tự miễn hoặc bệnh viêm ruột
• Nhiễm trùng vi khuẩn ở dạ dày
• Bất kỳ phẫu thuật đường tiêu hóa nào trước đây

Yếu tố nguy cơ thiếu máu do thiếu sắt

Các yếu tố khác nhau có thể làm tăng nguy cơ mắc thiếu máu do thiếu sắt. Một số có thể thay đổi và một số không thể. Các yếu tố nguy cơ bao gồm:

• Tuổi tác. Trẻ em từ 6 tháng đến 2 tuổi, thanh thiếu niên và người lớn trên 65 tuổi có nguy cơ cao nhất.
• Lối sống. Điều này có thể bao gồm tập thể dục nhiều (bao gồm các môn thể thao sức bền) và không ăn đủ thực phẩm giàu sắt.
• Chì. Chì từ nước hoặc các nguồn môi trường có thể cản trở quá trình tạo hồng cầu.
• Tiền sử gia đình và di truyền. Hai bệnh di truyền là bệnh máu khó đông và bệnh von Willebrand có thể khiến bạn chảy máu nhiều hơn và mất sắt.
• Giới tính. Các bé gái và phụ nữ có kinh nguyệt nhiều hoặc đang mang thai hoặc cho con bú cần nhiều sắt hơn.
• Trẻ sơ sinh và trẻ em. Trẻ sơ sinh chỉ bú mẹ hoặc uống sữa công thức không được bổ sung sắt có thể bị thiếu máu. Những trẻ uống nhiều sữa bò cũng dễ phát triển bệnh này.

Tại sao thiếu máu do thiếu sắt phổ biến hơn ở phụ nữ? Đó là do mất máu trong chu kỳ kinh nguyệt. Mang thai và sinh con cũng có thể gây ra thiếu máu do thiếu sắt.

Chẩn đoán thiếu máu do thiếu sắt

Bác sĩ sẽ làm một hoặc nhiều xét nghiệm máu để xác định xem bạn có bị thiếu máu do thiếu sắt hay không.

• Xét nghiệm tổng phân tích tế bào máu (CBC) và xét nghiệm thể tích trung bình của hồng cầu (MCV). CBC kiểm tra số lượng hồng cầu bạn có. MCV xác nhận kích thước trung bình của hồng cầu và được bao gồm trong xét nghiệm CBC.
• Phết máu ngoại vi. Xét nghiệm này kiểm tra kích thước và hình dạng của hồng cầu. Trong bệnh thiếu máu do thiếu sắt, hồng cầu nhỏ hơn bình thường.
• Hematocrit. Xét nghiệm này cho thấy tỷ lệ phần trăm máu của bạn được tạo thành từ các tế bào hồng cầu.
• Hemoglobin. Xét nghiệm này cho thấy lượng protein này trong máu của bạn. Nếu bạn bị thiếu máu, lượng hemoglobin sẽ thấp.
• Sắt huyết thanh. Xét nghiệm này cho thấy lượng sắt trong máu của bạn.
• Ferritin. Xét nghiệm này đo lượng sắt được lưu trữ trong cơ thể bằng cách đo lượng protein này.
• Transferrin và tổng khả năng liên kết sắt (TIBC). Các xét nghiệm này cho thấy lượng protein transferrin có thể tự do để vận chuyển sắt trong cơ thể bạn.

Số lượng tế bào hồng cầu lưới. Xét nghiệm này cho biết có bao nhiêu tế bào hồng cầu lưới (hồng cầu chưa trưởng thành) trong máu của bạn. Nếu bạn bị thiếu máu do thiếu sắt, số lượng tế bào hồng cầu lưới của bạn thường thấp vì cơ thể không tạo ra nhiều hồng cầu mới.

Nếu xét nghiệm máu cho thấy bạn bị thiếu máu do thiếu sắt, bạn có thể cần các xét nghiệm khác để tìm nguyên nhân gây ra tình trạng này. Các xét nghiệm bao gồm:

• Nội soi. Bác sĩ của bạn sử dụng một ống có gắn camera ở một đầu để nhìn vào bên trong thực quản hoặc đại tràng của bạn. Nội soi có thể tìm thấy chảy máu trong đường tiêu hóa do loét, polyp hoặc các khối u khác.
• Siêu âm vùng chậu hoặc sinh thiết tử cung. Nếu bạn chảy máu nhiều trong thời gian kinh nguyệt, xét nghiệm này có thể tìm ra nguyên nhân.
• Xét nghiệm máu ẩn trong phân. Xét nghiệm này tìm kiếm lượng nhỏ máu trong phân của bạn để kiểm tra ung thư và các nguyên nhân gây chảy máu khác trong ruột của bạn.
• Xét nghiệm nước tiểu. Bác sĩ có thể khuyên bạn làm xét nghiệm nước tiểu để xem có hemoglobin hoặc máu trong nước tiểu của bạn không.

Điều trị thiếu máu do thiếu sắt

Bác sĩ có thể điều trị thiếu máu do thiếu sắt của bạn theo nhiều cách khác nhau:

• Bổ sung sắt. Hầu hết mọi người dùng từ 150-200 miligam mỗi ngày, nhưng bác sĩ sẽ khuyến nghị liều lượng dựa trên mức độ sắt của bạn. Dùng vitamin C giúp cơ thể bạn hấp thụ sắt tốt hơn.

Bạn có thể cần uống bổ sung sắt trong vài tháng hoặc lâu hơn để đưa mức độ sắt trở lại bình thường. Nếu ruột của bạn không hấp thụ sắt tốt, bạn có thể được tiêm sắt trực tiếp vào máu qua ống truyền tĩnh mạch (IV).

Tuy nhiên, hãy lưu ý rằng: Bổ sung sắt có thể gây táo bón, buồn nôn, nôn mửa, tiêu chảy, ợ nóng và phân màu đen.

Các triệu chứng của bạn nên bắt đầu giảm sau khoảng một tuần. Bác sĩ sẽ kiểm tra máu của bạn để xem liệu tình trạng thiếu máu có cải thiện hay không.

Chế độ ăn uống

Bạn cũng có thể tăng lượng sắt trong chế độ ăn uống của mình bằng cách ăn nhiều các loại thực phẩm sau:

• Thịt bò, thịt lợn, gan, gà, gà tây, vịt và hải sản
• Rau xanh như bông cải xanh, cải xoăn, cải củ và cải xanh
• Đậu Hà Lan, đậu lima, đậu mắt đen và đậu pinto
• Ngũ cốc và các loại hạt được bổ sung sắt
• Trái cây sấy khô, chẳng hạn như mận và nho khô

Ăn các thực phẩm giàu sắt cũng có thể giúp ngăn ngừa thiếu máu.

Truyền máu hoặc các thủ tục khác

Nếu các chất bổ sung không giúp cải thiện các triệu chứng của bạn hoặc nếu tình trạng thiếu máu của bạn nghiêm trọng, bạn có thể cần truyền hồng cầu. Hoặc, nếu bạn có vết loét, khối u, hoặc khối u khác, chúng có thể cần được điều trị bằng thuốc hoặc phẫu thuật.

Biến chứng của thiếu máu do thiếu sắt

Nếu bạn không biết mình bị thiếu máu do thiếu sắt hoặc biết nhưng không điều trị đúng cách, bạn có thể gặp các biến chứng như:

• Trầm cảm
• Nguy cơ nhiễm trùng cao hơn. Điều này là do hệ thống miễn dịch của bạn có thể không hoạt động đúng.
• Vấn đề trong thai kỳ. Điều này có thể bao gồm sinh non và trẻ sơ sinh nhẹ cân.
• Vấn đề về tim mạch. Nếu không có đủ hồng cầu, tim của bạn phải bơm máu mạnh hơn để cung cấp đủ chất dinh dưỡng cho cơ thể. Điều này gây căng thẳng, có thể dẫn đến suy tim, nhịp tim không đều, tim to hoặc tiếng tim đập.
• Chậm phát triển và phát triển ở trẻ em. Điều này có thể bao gồm các vấn đề về nhận thức và vận động.

Phòng ngừa thiếu máu do thiếu sắt

Nếu bạn bị thiếu máu do thiếu sắt, thường là do bạn mất máu hoặc không nạp đủ sắt từ thực phẩm. Hãy nói chuyện với bác sĩ về cách bạn có thể phòng ngừa thiếu máu.

Ăn các thực phẩm giàu sắt có thể giúp ích. Một số nguồn cung cấp sắt tốt bao gồm:

• Thịt, bao gồm gà, gà tây, thịt đỏ và thịt lợn
• Hải sản
• Các loại đậu
• Ngũ cốc và bánh mì
• Một số loại trái cây và rau xanh

Cơ thể của bạn hấp thụ nhiều sắt hơn từ thịt so với các nguồn thực phẩm khác. Nếu bạn không ăn thịt, việc đưa thực phẩm từ thực vật giàu sắt vào chế độ ăn có thể giúp ngăn ngừa thiếu máu do thiếu sắt.

Ngoài ra, ăn các thực phẩm giàu vitamin C khi ăn thực phẩm giàu sắt có thể giúp. Vitamin C giúp cơ thể bạn hấp thụ sắt tốt hơn. Một số thực phẩm giàu vitamin C bao gồm trái cây họ cam quýt, rau như bông cải xanh và rau lá xanh, dâu tây, cà chua và ớt.

Phòng ngừa thiếu máu ở trẻ sơ sinh và trẻ em

Trong năm đầu đời, trẻ sơ sinh có thể nhận sắt từ sữa mẹ hoặc sữa công thức có bổ sung sắt. Thịt xay nhuyễn và ngũ cốc bổ sung sắt có thể giúp tăng cường lượng sắt bắt đầu từ khi trẻ được 6 tháng tuổi. Khi trẻ tròn một tuổi, việc không uống quá 20 ounce sữa mỗi ngày là quan trọng, vì uống quá nhiều sữa có thể thay thế các loại thực phẩm khác giàu sắt.

Kết luận

Thiếu máu do thiếu sắt xảy ra khi bạn không nạp đủ sắt từ thực phẩm hoặc cơ thể bạn mất sắt. Hãy nói chuyện với bác sĩ nếu bạn có bất kỳ triệu chứng nào của thiếu máu do thiếu sắt, chẳng hạn như mệt mỏi hoặc yếu đuối, rụng tóc, nhịp tim nhanh hoặc móng tay giòn. Một số lựa chọn điều trị bao gồm bổ sung sắt hoặc truyền sắt, hoặc ăn các thực phẩm giàu sắt.

Câu hỏi thường gặp về thiếu máu do thiếu sắt

• Nguyên nhân chính của thiếu máu do thiếu sắt là gì? Nguyên nhân chính của thiếu máu do thiếu sắt bao gồm mất máu, chế độ ăn uống ít sắt, mang thai và không hấp thụ được sắt.
• Các giai đoạn của thiếu máu do thiếu sắt là gì? Có 3 giai đoạn của thiếu máu do thiếu sắt. Ở giai đoạn đầu tiên, lượng sắt mà cơ thể bạn nạp vào ít hơn so với nhu cầu của cơ thể, nhưng hồng cầu của bạn chưa bị ảnh hưởng. Ở giai đoạn thứ hai, bạn phát triển tình trạng thiếu hồng cầu do thiếu sắt, khi đó tủy xương của bạn tạo ra hồng cầu nhưng không đủ hemoglobin. Ở giai đoạn thứ ba, mức hemoglobin của bạn sẽ dưới mức bình thường vì cơ thể bạn không có đủ sắt để tạo ra hemoglobin. Triệu chứng của bạn sẽ bắt đầu xuất hiện ở giai đoạn này.
• Bạn có thể chữa thiếu máu do thiếu sắt không? Bạn có thể tăng lượng sắt bằng cách ăn thực phẩm giàu sắt hoặc uống bổ sung sắt hoặc truyền sắt. Hãy nói chuyện với bác sĩ về lựa chọn tốt nhất cho bạn.
• Sự khác biệt giữa thiếu sắt và thiếu máu là gì? Thiếu sắt là tình trạng cơ thể bạn có lượng sắt dự trữ thấp hơn mức cần thiết. Thiếu sắt có thể gây ra thiếu máu, xảy ra khi cơ thể bạn không có đủ sắt để tạo ra hồng cầu hoặc hemoglobin khỏe mạnh. Bạn có thể bị thiếu sắt mà không bị thiếu máu, khi mức hemoglobin của bạn bình thường nhưng lượng sắt lại thấp.