- Echinococcoses gan
Nang nước gan là bệnh liên quan tới sự phát triển trong cơ thể trứng của sán Echinococcus granulosus. Chu kỳ phát triển của ký sinh trùng: vật chủ chính là chó, vật chủ trung gian cừu hay bò, vật chủ cơ hội người.
Lâm sàng:
- Nang nưốc gan phát hiện tình cờ
- Đau vùng hạ sườn phải
- Ngứa, mày đay.
- Gan to
- Khám bệnh nhân: tìm các nang ngoài gan đặc biệt trong bụng (siêu âm, XQ bụng, XQ phổi)
Cận lâm sàng:
- Công thức máu: tăng bạch cầu ưa acid
- Siêu âm: có 1 hay nhiều nang dựa vào tính chất sau:
+ Có calci hóa ở thành nang.
+ Có các nang nhỏ hoặc dạng bùn trong nang.
+ Có cổ nang, phần nang thắt nhỏ lại.
- XQ bụng không chuẩn bị: calci hóa hình cung
- Huyết thanh học: thường (+) trừ khi sán đã chết.
Tiến triển:
- Không điều trị tiến triển đa dạng. Nang bị calci hóa và chết, phản ứng huyết thanh trở nên (-).
- Nang lớn chèn ép, vỡ. Chèn ép đường mật chính, TM cửa, tĩnh mạch trên gan hay là tĩnh mạch chủ dưới.
- Biến chứng vỡ nang: đường mật, gan, ổ bụng, màng phổi phải, phế quản, màng tim, dạ dày, đại tràng.
Điều trị:
Điều trị ban đầu: Albendazole
Điều trị ngoại khoa: cắt gan tuỳ trường hợp.
Tiêm nước muối ưu trương, cồn tuyệt đối làm dính nang
- Bệnh sán lá gan
Bệnh sán lá gan lớn (Fasciola Hepatica): thường gặp
- Chu kỳ phát triển của sán: người ăn phải thức ăn có bị nhiễm sán. Sán đi vào dạ dày xuyên qua thành dạ dày vào khoang màng bụng phá vỡ vỏ Glisson vào nhu mô gan làm hoại tử nhu mô gan tạo thành các ổ hoại tử, bao xung quanh ổ hoại tử là phản ứng viêm và các Granulome chứa nhiều bạch cầu ưa acid. Sau đó sán định cư lâu dài ở đường mật.
- Triệu chứng
Giai đoạn hoại tử gan
Gầy sút cân đôi khi có sốt. đau thượng vị, hạ sườn phải.
Gan to ít, mềm có thể có đau, lách to có thể gặp.
Biểu hiện ngoài gan: đau khớp, ngứa, mày đay, tâm thần.
Xét nhiệm:, bạch cầu ưa acid tăng > 50%
Siêu âm CT: có một hay nhiều vùng giảm âm rất khó xác định bệnh lý do ký sinh trùng hay tổn thương ác tính.
Chọc sinh thiết dưới hướng dẫn của siêu âm tìm bằng chứng: ổ hoại tử, thâm nhiễm viêm với Granulome chứa nhiều bạch cầu ưa acid.
Xét nghiệm huyết thanh học: dương tính
Trứng sán trong phân: không có.
Giai đoạn trong đường mật
Cơn đau quặn gan: viêm đường mật, ứ mật
Siêu âm: hình ảnh ký sinh trùng trong đường mật và trong túi mật.
Bạch cầu Ưa acid có thể không tăng
Xét nghiệm huyết thanh âm tính,
Xét nghiệm dịch mật có thể tìm thấy trứng sán
Điều trị:
- Bithonol liều 25 mg/ kg/ ngày uống X 10 ngày
- Dehychoementin và Praziquantel (Biltricide)
- Phẫu thuật khi có tắc đường mật chính
Sán lá gan nhỏ:
Là chứng bệnh của phương đông, lây nhiễm sang người khi ăn phải đồ ăn bị nhiễm bệnh (gỏi cá). Sán lá gan nhỏ có thể là nguyên nhân gây SỎI mật: sỏi trong gan, hiếm hơn ung thư đường mật, ung thư gan.
Triệu chứng lâm sàng: nhiễm trùng đường mật điển hình hoặc không, ngứa đôi khi có.
Khẳng định chẩn đoán : soi tìm trứng sán trong dịch mật
Schistosomiase gan (sán máng)
- Biharzioses có thể gồm có 3 loài sán máng: Mansoni, Japoniam và s. Haematonium chủng gây bệnh nặng nhất là s. Mansoni.
- Bệnh thường gặp ở các nước châu Phi: ký sinh trùng xâm nhập vào cơ thể theo đưòng qua da tỏi gan vào tĩnh mạch cửa rồi xâm nhập vào các hệ mạch máu khác như tĩnh mạch mạc treo tràng dưới. Thời gian sống của ký sinh trùng kéo dài 20 năm
Triệu chứng lâm sàng:
- Đau vùng gan: hay tức nặng vùng hạ sườn phải.
- Hội chứng tăng áp lực tĩnh mạch cửa
- Xét nghiệm Transaminase bình thường hoặc tăng ít, tăng phosphatase kiềm và GGT
- Siêu âm: có dấu hiệu tăng áp lực tĩnh mạch cửa Fibrose gan với phì đại thuỳ gan trái teo thuỳ gan phái.
- Mô bệnh học Fibrose khoảng cửa, Granulóme
- Tìm trứng sán trong phân thường âm tính.
Tiến triển:
- Thất thường: hội chứng tăng áp lực tĩnh mạch cửa.
- Xuất huyết tiêu hóa tái đi tái lại.
- Thrombose tĩnh mạch cửa
- Tổn thương kết hợp: viêm gan B, rượu, viêm gan c có thể làm nặng lên tình trạng bệnh.
Điều trị:
- Praziquantel (Biltricide), Oxamniquine (Vancil)
- Điều trị hội chứng tăng áp lực tĩnh mạch cửa.
Amip gan: xem bài áp xe gan
Leishmaniose: hay còn gọi là bệnh Kala – azar thường gặp ở bệnh nhân suy giảm miễn dịch (Sida), Leishmaniose là một bệnh nhiễm trùng cơ hội thương tổn da và hạch. Phản ứng huyết thanh +
Toxophasmose: gây thương tổn gan, có granulóme trong gan. Có thể gặp ở BN có hội chứng tăng bạch cầu đơn nhân.
Chẩn đoán dựa trên:
- Tìm thấy ký sinh trùng trong tế bào gan bằng sinh thiết.
- Phản ứng huyết thanh (+) với 2 bệnh phẩm liên tiếp hay IgM (+), thường chỉ gặp IgG (+) có thể là bệnh nhiễm trùng cơ hội ở đối tượng suy giảm miễn dịch
Trypanosomiase: gan to vừa phải gặp trong khoảng 1/4 số bệnh nhân, bilirubin tăng ít, test BSP giảm.
