Buồn nôn: Nguyên nhân và phương pháp điều trị

Buồn nôn và nôn mửa là gì?

Buồn nôn là cảm giác mà bạn có ở dạ dày trước khi nôn. Nôn mửa là khi bạn nôn ra các nội dung trong dạ dày qua miệng. Bạn có thể bị buồn nôn và nôn mửa cùng nhau hoặc tách biệt.

Nguyên nhân của buồn nôn và nôn mửa

Buồn nôn và nôn mửa không phải là bệnh, nhưng cả hai đều là triệu chứng phổ biến của nhiều tình trạng, chẳng hạn như:

• Bệnh về túi mật
• Ngộ độc thực phẩm
• Nhiễm trùng (chẳng hạn như “cảm cúm dạ dày”)
• Loét
• Bệnh bulimia hoặc các bệnh tâm lý khác
• Gastroparesis, hay còn gọi là tình trạng dạ dày rỗng chậm (một tình trạng thấy ở những người mắc bệnh tiểu đường)

Buồn nôn và nôn mửa cũng có thể xảy ra do:

• Say tàu xe hoặc say sóng
• Giai đoạn đầu của thai kỳ (buồn nôn xảy ra ở 50%-90% các trường hợp mang thai; nôn mửa ở 25%-55%)
• Tiêu thụ thứ gì đó độc hại
• Phản ứng với thuốc
• Cơn đau dữ dội
• Căng thẳng cảm xúc (như sợ hãi)
• Uống quá nhiều rượu
• Sử dụng ma túy bất hợp pháp
• Ăn quá no
• Phản ứng với một số mùi hoặc mùi hương nhất định

  

Nôn mửa ở trẻ em

Trẻ em có xu hướng nôn mửa nhiều hơn người lớn. Một số lý do phổ biến khiến trẻ em nôn mửa bao gồm:

• Nhiễm virus
• Ngộ độc thực phẩm
• Dị ứng với sữa
• Say tàu xe
• Ăn quá no hoặc cho trẻ ăn quá nhiều
• Ho
• Các bệnh khác khiến trẻ có sốt cao

Nôn mửa ở người lớn

Một nguyên nhân phổ biến gây nôn mửa ở người lớn là viêm dạ dày ruột, một loại nhiễm trùng đường ruột do vi khuẩn. Nó thường được gọi là “cảm cúm dạ dày,” mặc dù nó không phải là một loại cúm. Các nguyên nhân phổ biến khác bao gồm:

• Thai kỳ
• Ngộ độc thực phẩm
• Đau nửa đầu
• Viêm mê đạo, một loại nhiễm trùng tai trong khiến bạn cảm thấy chóng mặt
• Say tàu xe
• Viêm ruột thừa
• Các vấn đề dạ dày mãn tính

Một số vấn đề dạ dày lâu dài, như dị ứng thực phẩm và loét dạ dày, có thể gây nôn mửa. Bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD) cũng có thể gây ra điều này, đặc biệt nếu bạn ăn quá nhanh hoặc quá nhiều, hoặc ăn những thực phẩm nhất định. Cả buồn nôn và nôn mửa đều là tác dụng phụ của hội chứng ruột kích thích (IBS), xảy ra khi một phần của ruột trở nên hoạt động quá mức. Chúng cũng là triệu chứng của bệnh Crohn, một bệnh viêm ruột thường ảnh hưởng đến ruột.

Lựa chọn lối sống

Uống quá nhiều rượu có thể khiến bạn nôn mửa, vì rượu gây kích ứng niêm mạc dạ dày. Rượu cũng làm tăng sản xuất axit dạ dày và làm chậm quá trình rỗng dạ dày. Cả hai điều này đều có thể gây ra nôn mửa.

Sử dụng quá nhiều cần sa hoặc dùng các loại ma túy bất hợp pháp khác cũng có thể dẫn đến nôn mửa.

Ăn quá no (ăn ngay cả khi bạn đã no) cũng đôi khi có thể gây ra nôn mửa.

Rối loạn ăn uống

Nôn mửa có thể là dấu hiệu của một rối loạn ăn uống. Những người mắc chứng chán ăn có nỗi sợ hãi mãnh liệt về việc tăng cân và hạn chế lượng calo họ ăn, đôi khi đến mức đe dọa đến tính mạng. Họ cũng có thể sử dụng thuốc nhuận tràng hoặc tự nôn mửa sau khi ăn. Những người mắc bệnh bulimia cũng có nỗi sợ hãi cực độ về việc tăng cân. Họ ăn một lượng lớn thực phẩm trong thời gian ngắn (được gọi là bingeing) rồi sau đó nôn mửa hoặc sử dụng thuốc nhuận tràng.

Các tình trạng khác

Đôi khi, nôn mửa là tác dụng phụ của các bệnh nghiêm trọng như:

• Viêm não
• Viêm màng não
• Một số loại ung thư
• Nhồi máu cơ tim
• Chấn thương đầu hoặc não
• Khối u não
• Tắc nghẽn ruột
• Viêm ruột thừa, một tình trạng viêm của ruột thừa

Buồn nôn kèm theo các triệu chứng khác

Nếu bạn đang cố gắng xác định nguyên nhân gây buồn nôn của mình, hãy xem xét thời điểm nó xảy ra và các triệu chứng khác mà bạn có thể có.

Buồn nôn có phải là dấu hiệu của COVID-19 không?

Buồn nôn có thể là dấu hiệu của COVID, một dấu hiệu thường bị bỏ qua. Virus COVID-19 thường tấn công phổi, nhưng đôi khi cũng tấn công đường tiêu hóa. Các triệu chứng khác của COVID bao gồm sốt và ho.

Buồn nôn và đau đầu

Nếu buồn nôn đi kèm với đau đầu, bạn có thể đang bị đau nửa đầu. Khoảng 60%-90% người bị đau nửa đầu có buồn nôn trong cơn tấn công. Các triệu chứng khác của đau nửa đầu có thể bao gồm:

• Aura (các triệu chứng thị giác hoặc cảm giác như ảo giác, tê bì hoặc yếu cơ)
• Nhạy cảm với ánh sáng
• Thay đổi tâm trạng hoặc hành vi

Mối liên hệ giữa buồn nôn và đau nửa đầu không rõ ràng. Một số người cho rằng có mối liên hệ giữa cơn đau đầu và buồn nôn. Nhưng thường thì buồn nôn xảy ra trước cơn đau đầu.

Bạn cũng có thể bị buồn nôn với các loại đau đầu khác, bao gồm cả những cơn đau do say rượu.

Thai kỳ và buồn nôn

Buồn nôn trong ba tháng đầu của thai kỳ là rất phổ biến. Nó đôi khi được gọi là “buồn nôn buổi sáng,” mặc dù nó có thể xảy ra vào bất kỳ thời điểm nào trong ngày. Các nhà khoa học nghĩ rằng điều này là do sự gia tăng của một hormone gọi là human chorionic gonadotropin (HCG).

Những người có buồn nôn buổi sáng nghiêm trọng, một tình trạng gọi là hyperemesis gravidarum, có mức HCG cao hơn những người khác.

Buồn nôn sau khi ăn

Có buồn nôn sau khi ăn có thể là dấu hiệu của:

• Nhiễm khuẩn hoặc virus
• Ngộ độc thực phẩm
• Dị ứng thực phẩm
• Căng thẳng hoặc lo âu
• Trào ngược axit
• Hội chứng ruột kích thích
• Ăn quá no

Nếu bạn cảm thấy buồn nôn hoặc nếu bạn nôn mửa ngay sau bữa ăn, nguyên nhân có thể là ngộ độc thực phẩm, viêm dạ dày (viêm niêm mạc dạ dày), loét hoặc bệnh bulimia. Nếu điều này xảy ra từ 1-8 giờ sau khi bạn ăn, đó cũng có thể là dấu hiệu ngộ độc thực phẩm. Nhưng một số loại vi khuẩn gây bệnh truyền qua thực phẩm, như salmonella, có thể mất nhiều thời gian hơn để gây ra triệu chứng.

Buồn nôn và tiêu chảy

Norovirus, còn được gọi là “cảm cúm dạ dày” hoặc “virus dạ dày,” là một loại virus rất dễ lây nhiễm gây buồn nôn, nôn mửa và tiêu chảy. Norovirus có thể lây nhiễm và làm bệnh bất kỳ ai. Bạn có thể bị norovirus khi ăn thực phẩm bị ô nhiễm với nó hoặc chạm vào ai đó hoặc một vật thể bị nhiễm và sau đó, chẳng hạn, cho ngón tay vào miệng.

Nếu bạn có triệu chứng và chúng không cải thiện trong 2 đến 3 ngày, hãy gọi cho bác sĩ.

Kỳ kinh có thể gây buồn nôn không?

Bạn có thể bị buồn nôn trong thời gian hành kinh. Điều này có thể do sự thay đổi hormone trong cơ thể bạn. Bạn cũng có thể cảm thấy buồn nôn nếu bạn bị chứng đau bụng kinh (kỳ kinh rất đau) hoặc hội chứng tiền kinh nguyệt (PMS).

Nôn mửa kèm theo các triệu chứng khác

Có nhiều lý do khiến bạn có thể bị nôn mửa kèm theo các triệu chứng khác.

Nôn mửa có phải là triệu chứng của COVID-19 không?

Giống như buồn nôn, nôn mửa có thể là dấu hiệu của COVID-19. Thông thường, bạn cũng sẽ có các triệu chứng hô hấp, như ho và khó thở. Nhưng trong một số trường hợp, các triệu chứng duy nhất của COVID chỉ là những triệu chứng tiêu hóa như nôn mửa và tiêu chảy.

Nôn mửa và tiêu chảy

Nôn mửa kèm theo tiêu chảy thường là kết quả của cảm cúm dạ dày hoặc ngộ độc thực phẩm. Khi bạn có cả hai triệu chứng, việc mất nước có thể làm bạn có nguy cơ cao hơn về mất nước, điều này có thể nghiêm trọng. Trẻ em và người già có thể bị mất nước nhanh chóng. Và các triệu chứng của mất nước, như khát nước và miệng khô, có thể không xuất hiện ngay từ đầu.

Nôn mửa và đau đầu

Khoảng 50% đến 62% những người bị chứng đau nửa đầu có các cơn nôn mửa. Đối với một số người, nôn mửa có thể ngăn chặn cơn đau nửa đầu.

Nếu bạn không thể giữ thuốc đau nửa đầu vì nôn mửa, bác sĩ có thể kê đơn thuốc dưới dạng xịt mũi, viên tan hoặc thuốc đặt. Bạn cũng có thể dùng thuốc chống buồn nôn cùng với liệu pháp điều trị đau nửa đầu.

Nôn ra máu

Nếu bạn nôn ra máu, có thể bạn có sự chảy máu trong thực quản (ống dẫn thức ăn) chạy từ miệng xuống dạ dày. Điều này có thể xảy ra khi bạn ho nhiều. Bạn cũng có thể nôn ra máu do:

• Viêm niêm mạc dạ dày
• Loét dạ dày
• Bệnh gan liên quan đến rượu
• Ợ nóng và trào ngược axit

Nôn mửa có hại không?

Nôn mửa thường không gây hại. Mối nguy hiểm lớn nhất là mất nước, điều này xảy ra do mất quá nhiều chất lỏng từ cơ thể.

Nếu bạn nôn mửa lặp đi lặp lại trong thời gian dài, chẳng hạn như khi bạn mắc một rối loạn ăn uống hoặc một tình trạng sức khỏe gây nôn mửa, axit dạ dày có thể làm tổn thương thực quản hoặc men răng của bạn.

Mất nước ở trẻ em

Người lớn thường có thể phát hiện các triệu chứng mất nước. Nhưng trẻ nhỏ có nguy cơ mất nước cao hơn, đặc biệt nếu chúng cũng bị tiêu chảy, vì chúng thường không thể cho bạn biết rằng chúng có triệu chứng.

Người lớn chăm sóc trẻ bệnh cần biết những dấu hiệu rõ ràng này:

• Môi và miệng khô
• Mắt hõm
• Nhịp thở hoặc nhịp tim nhanh

Ở trẻ sơ sinh, hãy chú ý đến việc giảm tiểu và điểm mềm (vùng mềm trên đỉnh đầu của em bé).

Phương pháp điều trị buồn nôn và nôn mửa

Buồn nôn và nôn mửa thường tự hết. Nhưng có một số bước bạn có thể thực hiện để giảm triệu chứng và cảm thấy tốt hơn trong thời gian chờ đợi.

Biện pháp khắc phục buồn nôn và nôn mửa

• Uống nước trong suốt, chẳng hạn như nước, soda gừng hoặc nước chanh. Hãy uống từng ngụm nhỏ lúc đầu và từ từ tăng lượng.
• Tránh thức ăn rắn cho đến khi nôn mửa đã qua.
• Ăn thức ăn nhạt, như bánh quy, bánh mì nướng và thạch. Nếu bạn có thể chịu đựng được, hãy chuyển sang thực phẩm như ngũ cốc, cơm và trái cây.
• Tránh thức ăn béo.
• Tránh các mùi mạnh như nấu ăn, nước hoa và khói. Bạn cũng có thể cần tránh ánh sáng nhấp nháy và lái xe.
• Nếu nôn mửa và tiêu chảy kéo dài hơn 24 giờ, hãy sử dụng dung dịch bù nước đường uống mà bạn có thể tìm thấy ở hiệu thuốc.
• Phụ nữ mang thai có thể ăn bánh quy trước khi ra khỏi giường. Bạn cũng có thể ăn một món ăn giàu protein, như thịt nạc hoặc phô mai, trước khi đi ngủ.

Thuốc cho buồn nôn và nôn mửa

Có nhiều biện pháp khắc phục không cần đơn thuốc cho buồn nôn cũng như thuốc theo toa để điều trị buồn nôn liên quan đến buồn nôn buổi sáng, trào ngược axit hoặc mang thai. Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng các phương pháp điều trị không cần đơn thuốc.

Buồn nôn và nôn mửa là tác dụng phụ phổ biến của các phương pháp điều trị ung thư. Người bệnh ung thư thường sử dụng thuốc cho buồn nôn trong khi điều trị.

Các biến chứng của buồn nôn và nôn mửa

Nếu buồn nôn hoặc nôn mửa kéo dài trong thời gian dài, chẳng hạn như khi bạn mắc một tình trạng hoặc sử dụng thuốc gây ra nó, bạn có thể gặp khó khăn trong việc nhận đủ chất dinh dưỡng. Điều này có thể dẫn đến suy dinh dưỡng và giảm cân. Bác sĩ của bạn có thể khuyên bạn sử dụng đồ uống dinh dưỡng để tăng cường lượng calo và chất dinh dưỡng của bạn.

Hội chứng nôn mửa chu kỳ

Buồn nôn và nôn mửa liên tục có thể là dấu hiệu của hội chứng nôn mửa chu kỳ, trong đó bạn có các cơn buồn nôn và nôn mửa lặp đi lặp lại mà không có lý do rõ ràng. Những cơn tấn công này có thể kéo dài hàng giờ hoặc hàng ngày.

Hyperemesis gravidarum

Nôn mửa lặp lại trong thai kỳ được gọi là hyperemesis gravidarum. Với loại buồn nôn buổi sáng nghiêm trọng này, bạn có thể nôn hơn ba lần một ngày. Nó có thể dẫn đến mất cân bằng chất lỏng và khoáng chất có thể đe dọa tính mạng của bạn hoặc của thai nhi.

Rách Mallory-Weiss

Trong những trường hợp hiếm gặp, nôn mửa quá nhiều có thể làm rách niêm mạc của thực quản, được gọi là rách Mallory-Weiss. Nếu thực quản bị rách, đó được gọi là hội chứng Boerhaave, và đó là một tình huống khẩn cấp y tế.

Làm thế nào tôi có thể ngăn ngừa buồn nôn?

Để ngăn chặn sự phát triển của buồn nôn:

• Ăn những bữa ăn nhỏ trong suốt cả ngày thay vì ba bữa lớn.
• Ăn chậm.
• Tránh thực phẩm khó tiêu.
• Ăn thực phẩm nguội hoặc ở nhiệt độ phòng nếu bạn bị buồn nôn bởi mùi thực phẩm nóng hoặc ấm.
• Nghỉ ngơi sau khi ăn với đầu nâng cao khoảng 30 cm so với chân.
• Uống nước giữa các bữa ăn thay vì trong bữa ăn.
• Cố gắng ăn vào những lúc bạn cảm thấy ít buồn nôn hơn.
• Nếu bạn nghĩ rằng mình có thể bị say tàu xe trong chuyến đi bằng xe ô tô, hãy uống thuốc không cần đơn trước.

Làm thế nào tôi có thể ngăn chặn nôn mửa khi tôi cảm thấy buồn nôn?

Khi bạn cảm thấy buồn nôn, bạn có thể ngăn chặn nôn mửa bằng cách:

• Uống những lượng nhỏ chất lỏng trong suốt có thêm đường như soda hoặc nước trái cây. Tránh nước cam và nước bưởi, vì chúng quá axit.
• Nghỉ ngơi, hoặc ở tư thế ngồi hoặc nằm tựa lên. Hoạt động có thể làm trầm trọng thêm tình trạng buồn nôn và dẫn đến nôn mửa.

Để ngăn chặn nôn mửa ở trẻ em:

• Nếu chúng cảm thấy buồn nôn do say tàu xe trong xe hơi, hãy ngồi chúng sao cho chúng hướng về phía kính chắn gió phía trước. (Nhìn thấy chuyển động ra ngoài cửa sổ bên có thể làm tăng buồn nôn.)
• Không cho phép chúng đọc hoặc chơi trò chơi điện tử, vì những điều này có thể gây ra hoặc làm tăng tình trạng say tàu xe.
• Không cho phép chúng vừa ăn vừa chơi. Di chuyển trong khi ăn có thể dẫn đến nôn mửa.

Khi nào tôi nên nói chuyện với bác sĩ?

Hãy nói với bác sĩ của bạn về buồn nôn và nôn mửa nếu:

• Nó kéo dài hơn vài ngày hoặc nếu có khả năng bạn đang mang thai.
• Điều trị tại nhà không hiệu quả.
• Bạn có dấu hiệu mất nước.
• Bạn đã gặp chấn thương.
• Nôn mửa kéo dài hơn 2 ngày đối với người lớn, 24 giờ đối với trẻ em dưới 2 tuổi, hoặc 12 giờ đối với trẻ sơ sinh.
• Bạn đã có các cơn trong hơn một tháng.
• Bạn cũng có giảm cân không rõ nguyên nhân.

Khi nào tìm kiếm sự chăm sóc y tế cho trẻ em nôn mửa:

Hãy đưa trẻ dưới 6 tuổi đến bác sĩ nếu:

• Chúng cũng có tiêu chảy hoặc sốt.
• Chúng đã nôn mửa hơn vài giờ.
• Bạn nghĩ rằng chúng có thể bị mất nước.
• Chúng chưa tiểu trong 4 giờ trở lên.

Hãy đưa trẻ trên 6 tuổi đến bác sĩ nếu:

• Nôn mửa kéo dài cả ngày, đặc biệt nếu chúng cũng có tiêu chảy.
• Nhiệt độ của chúng trên 39 độ C.
• Bạn nhận thấy dấu hiệu mất nước.
• Chúng chưa tiểu trong 6 giờ.

Tìm kiếm sự chăm sóc y tế khẩn cấp nếu:

• Bạn cũng có đau ngực, đau bụng nghiêm trọng, thị lực mờ, lú lẫn, sốt cao, cổ cứng hoặc chảy máu từ trực tràng.
• Bạn cũng có đau đầu dữ dội và đây không phải là lần đầu tiên bạn gặp phải.
• Bạn có dấu hiệu mất nước nghiêm trọng, như khát nước quá mức, nước tiểu sẫm màu, và yếu đuối hoặc chóng mặt.
• Nôn mửa của bạn có chứa máu hoặc trông như bã cà phê.

Những điểm chính

Buồn nôn và nôn mửa là triệu chứng của nhiều bệnh hoặc tình trạng. Hầu hết thời gian, chúng có thể được điều trị bằng các biện pháp tự chăm sóc hoặc tại nhà. Nhưng trong một số tình huống, chẳng hạn như khi chúng đi kèm với đau đầu hoặc nôn mửa kéo dài hơn 2 ngày, bạn cần gặp bác sĩ.