Nói về mụn trứng cá:
Mụn trứng cá, phần nhiều gây ra do lỗ chân lông bị nhiễm vi trùng. Ngoài ra, tuyến bã nhờn phân tiết quá thịnh cũng là một trong nguyên nhân gây ra mụn. Trong giai đọạn thời thanh xuân, thanh thiếu niên nam nữ bị kích thích bởi kích tố hoóc-môn, chất nhờn tiết ra tăng nhiều. Nếu lỗ tiết chất nhờn bị bụi bặm hoặc bị phấn trang điểm làm tắc nghẽn lâu ngày. Như vậy, dưới lỗ hổng sẽ bị chứng viêm, mọc ra những mụn trứng cá. “Chư bệnh nguyên hậu luận” nói: Người da dẻ hư yếu, xoa phấn lên mặt khiến khí phấn thấu vào da thịt, dẫn đến sản sinh mụn trứng cá. Đó chính là chỉ về tình trạng lỗ chân lông bị tắc nghẽn.
Do chất nhờn phân tiết thái quá, vả lại mặt rửa không được sạch, dẫn đến sự sinh sôi của vi trùng, biểu bì vùng mặt sẽ sản sinh mủ. Bởi thế chúng ta cần chăm sóc tốt da dẻ tính nhờn, làm cho trở lại da dẻ bình thường.
Nguyên tố gây ra mụn trên mặt
Đặc điểm của mụn trứng cá là trên vùng mặt sinh ra nhiều mẩn mụn lớn nhỏ cỡ như mũi nhọn đầu cây kim hoặc cỡ hạt gạo, hoặc lộ ra chấm đầu đen, có thể nặn ra chất đục như bã phấn, hiện tượng này phần nhiều xảy ra ở những người thanh niên nam nữ
Chứng bệnh này trong “Nội kinh” đã cổ ghi chép lại. Cát Hồng đời Tấn trong “Trửu hậu phương” nói rằng: “Niên thiếu khí thịnh, mặt dễ sinh mụn trứng cá”i từ đó nhận thức được nguyên tố bên trong gây ra bệnh có quan hệ tới tuổi tác. Y học gia Trần Sĩ Đạc cho rằng mụn trứng cá, mụn cám là do “Phế nhiệt mà phải phong, cộng thêm khí huyết không hóa mà gây ra. Ông còn nói, tuy chứng bệnh này chẳng phải đại bệnh gì, nhưng những thư sinh, kiều nữ nếu bị bệnh này, sẽ có ảnh hưởng lớn về phong thái. Ông còn đề ra một phương thuốc làm tăng vẻ đẹp và trừ mụn, trong phương dùng Bột nhẹ, Hoàng cầm, Bạch chỉ, Bạch Phụ tử, Phòng phong mỗi vị một chỉ, đều tán thành bột mịn, hỗn hợp lại, cho mật ong vào trộn, quấy đều, mỗi buổi sáng lúc rửa mặt, dùng thuốc chà mặt vài lần và lúc trước khi ngủ, lại rửa sạch mặt và lấy thuốc chà lên mặt, không quá ba ngày mụn sẽ tự nhiên tiêu mất.
Cơ thể chất tố huyết nhiệt quá thịnh là nguyên tố căn bản của sự phát sinh ra mụn, ăn uống không điều độ và ngoại tà xâm vào đó cũng là điều kiện gây bệnh, khí huyết uất kết ứ trệ, thì bệnh sẽ nặng thêm.
Sức sống người thanh niên dồi dào, khí huyết đang thịnh, có người thì chất dương nhiệt thiên thịnh, khí huyết uất trệ, vì vậy rất dễ có mụn. Nếu ăn uống lại có sở thích thiên thực, nếu như trường kỳ ăn quá nhiều về món cá, thức ăn chứa nhiều dầu mỡ hoặc thức ăn ngọt, khiến vận hóa Trung tiêu khác thường, trợ dương hóa nhiệt, huyết tùy nhiệt hành, uất kết ổ vùng mặt, đó trở thành nguyên nhân trọng yếu của sự phát sinh mụn trứng cá trên mặt.
Chứng trạng của mụn trứng cá và cách phòng ngừa
Mụn trứng cá thông thường có hai loại hình dưới đây:
- Dạng tỳ vị ẩn nhiệt. Mụn mẫn màu đỏ hoặc hơi đỏ, lúc ban đầu mụn nổi ít, dần dần tăng nhiều, mụn nổi đầu đen, có thể nặn ra chất như bã phấn, da dẻ phần nhiều thuộc loại da nhờn. Đây là loại hình thường gặp nhất, thường có hiện tượng khô miệng, táo bón, lưỡi đỏ, nên dùng cách chữa trị bằng thanh tiết tích nhiệt trong trường vị.
- Dạng khí huyết uất trệ. Mụn mẫn màu đỏ hoặc đỏ xạm. Giới nữ bị chứng trạng này, lúc có kinh nguyệt bệnh sẽ nặng thêm, sau kinh nguyệt bệnh tình sẽ giảm nhẹ. Giới nam bị chứng này sắc mặt đen xạm hoặc đỏ tím. Loại hình này thường gặp nhiều ở thanh niên giỏi nữ, nên dùng chữa trị bằng cách lương huyết thanh phế, hóa ứ lý khí.
Về mặt phòng ngừa, nên chú ý, cấm không được tay nặn hoặc đưa tay sờ lên mụn, ngày thường nên chú ý ít ăn thức ăn chứa nhiều dầu mỡ, cay nóng và ngọt. Thường ăn trái cây rau quả, duy trì đại tiện thông suốt. Lúc rửa mặt, nên dùng nước ấm, mà tránh dùng nước lạnh kích thích, để giảm bớt chất nhờn bám trên mặt, làm tắc nghẽn lỗ chân lông.
Những phương thuốc chữa mụn trứng cá
- ĐÔNG QUỲ TÁN PHƯƠNG
(“Ngoại đài bí yếu”)
Hiệu quả:
Chữa niên thiếu khí thịnh, mặt nổi mụn.
Thành phần dược liệu:
Đông quỳ tử, Đông qua tử, Bá tử nhân, Phục linh, mỗi vị bằng nhau.
Cách thực hiện:
Đem bốn vị dược vật trên cùng nghiền thành bột mịn, thành dạng thuốc tán.
Cách dùng:
Mỗi lần dùng khoảng 3 gam pha với nước sôi nguội uóng. Uống ba lần một ngày.
Giải thích:
Phương thuốc này là một phương cổ nghiệm chuyên dùng chữa mụn trên mặt, có hiệu quả trị liệu tốt. Trong phương, Đông quỳ tử là hạt giống chín của cây Đông quỳ, thực vật thân thảo sống một năm hoặc sống nhiều năm của họ cẩm quỳ, có vị ngọt, tính hàn, trơn tru, có thể thông đại tiện, tiêu thủy khí (“Bản thảo cương mục”), có tác dụng lợi tiểu, thông lâm, còn có thể trị mụn trên mặt (“Bản thảo cương mục”). Đông qua tử là hạt trái bí đao, mùa hạ khắp nơi đều có, có tác dụng thanh nhiệt thấu thấp, hóa đờm loại mủ, nhất là thiện về thanh phế nhiệt, khu phong trong da dẻ (“Đại Minh bản thảo”). Bá tử nhân có nhiều chất béo, nên nhuận trường thông tiện. Ngoài ra, còn có thể trừ phong thấp (“Thần Nông bản thảo kinh”). Phục linh kiện tỳ lợi tiểu. Phương thuốc này có tác dụng khu phong, thanh nhiệt, lợi thấp, thông tiện. Dùng phương thuốc này có thể khu phong nhiệt trong phế, thanh thấp nhiệt, đại tiện thông suốt, nên chữa được mụn trên mặt. ‘
- PHƯƠNG THUỐC CHỮA RÔM TRÊN MẶT
Hiệu quả:
Chữa rôm trên mặt, làm cho da mặt sáng mịn.
Thành phần dược liệu:
Rễ Thổ qua.
Cách thực hiện:
Đêm rễ Thổ qua giã nhuyễn, dùng Tương thủy điều hòa.
Cách dùng:
Mỗi đêm sau khi dùng Tương thủy rửa mặt, thoa thuốc lên mặt, đến sáng hôm sau rửa sạch mặt bằng nước ấm.
Giải thích:
Thổ qua còn gọi là “Vương qua” (“Thần Nông bản thảo kinh”). Trong cuốn “Bản thảo cựơng mục” Lý Thời Trân có nói rằng: “Trong tháng ba Vương qua nảy mầm,… tháng sáu, bảy có hoa vàng nhỏ nở thành từng chùm, ra quả nhiều… lúc chín có hai màu vàng đỏ”, rễ ăn được như rau cải, có mùi vị như Sơn dược và có thể nhập dược. Phương thuốc này chỉ yêu cầu dùng rễ của Thổ qua, vì nó không những thanh nhiệt giải độc tán kết, hoạt huyết hành ứ, mà còn có thể chữa vết nám và mụn da mặt (“Bản thảo cương mục”), đối với chứng rôm sảy trên mặt cũng có hiệu quả tốt. Ngoài ra còn có thể thông tiện. Thanh nhiệt tán ứ thì có thể cải thiện sự tuần hoàn máu của vùng mặt, khiến khí huyết không ủng trệ, thông tiện thì có giúp cho loại trừ tích nhiệt vùng mặt, nên chữa được rôm sảy trên mặt, đồng thời cũng có hiệu quả tốt đối với chứng mụn mặt. Hiệu quả làm. đẹp của phương này rất tốt.
- PHƯƠNG CHỮA MỤN TRỨNG CÁ
(“Trửu hậu phương”)
Hiệu quả:
Chữa mụn trứng cá trên mặt.
Thành phần dược liệu:
Thỏ ty tử tươi.
Cách thực hiện:
Giã nát Thỏ ty tử, rồi vắt lấy nước dùng.
Cách dùng:
Lấy nước Thỏ ty tử thoa mặt.
Giải thích:
Phương này nguyên xuất xứ từ “Trửu hậu phương”, sau đó được các y gia sử dụng, đồng thời hơi có sự khác biệt nhau, như cuốn “Bản thảo cương mục” thì dùng “mầm non cây Thỏ ty tử vắt lấy nước thoa mặt”. Thỏ ty tử là hạt giống chín của cây cỏ dại Thỏ ty tử hoặc Đại Thỏ ty tử ký sinh sống một năm của họ Hoàn phúc hoa, có tác dụng ôn bổ thận dương, lại vừa ích thận tinh, dùng lâu ngày có thể loại trừ được vết nám trên mặt, làm đẹp tươi sắc mặt (theo “Dược tính luận”). Trung y học cho rằng, dùng nước lạnh rửa mặt, khí huyết gặp hàn, mát mà uất tắc thì dẫn đến nổi mụn trên mặt. Phương thuốc này ôn tán hành huyết, thông suốt kinh lạc, nên rất có hiệu quả đối với chứng mụn trứng cá trên mặt.
- PHƯƠNG CHỮA MỤN TRÊN MẶT
(“Trửu hậu phương”)
Hiệu quả:
Chữa mụn trứng cá trên mặt, hiệu quả chữa trị tốt.
Thành phần dược liệu:
Giấm và Trứng gà.
Cách thực hiện:
Dùng Giấm ba năm tuổi ngâm Trứng gà ba đêm, đến quả trứng mềm ra có thể sử dụng được.
Cách dùng:
Vớt trứng ra, lấy lòng trắng trứng gà bôi lên chỗ bị nổi mụn.
Giải thích: .
Đây là phương thuốc là một nghiệm phương của Cát Hồng đời Tần dùng chữa thiếu niên khí thịnh, mặt nổi mụn. Trứng gà trong phương có tác dụng thanh nhiệt và lại lý khí huyết (“Bản thảo cương mục”). Lòng trắng trứng gà vị ngọt, tính hơi hàn. Lý Thời Trân nói: “Lòng trắng trứng gà hòa với bột Xích tiểu đậu loại được tất cả chứng nhiệt độc, đơn thũng, đau quai hàm rất có hiệu quả”, đồng thời còn chữa được mụn trứng cá trên mặt (“Bản thảo cương mục”). Phương này dùng lòng trắng trứng gà mà không dùng lòng đỏ trứng là vì lòng trắng trứng gà có tác dụng thanh nhiệt, mà lòng đỏ trứng gà tính ôn có tác dụng bổ huyết. Và phương này cũng yêu cầu dùng Giấm ba năm, là vì người xưa cho rằng, dùng Giấm chữa bệnh, thì Giấm lâu năm tốt hơn Giấm mới. Căn cứ sự ghi lại trong cuốn “Danh y biệt lục”, Giấm có thể “Tiêu ung thũng, tản thủy khí” và tác dụng tan máu ứ. Từ đó biết được phương thuốc này có công hiệu thanh nhiệt giải độc, tán ứ. Sau khi dùng phương thuốc này làm cho tích nhiệt ủng trệ ở vùng mặt được tiêu tán kết, khiến lỗ chân lông được thông suốt, cho nên mụn trên mặt tự nhiên lành khỏi.
- HIỆU PHƯƠNG CỦA ĐÀO ẨN CƯ CHỮA MỤN
(“Bổ Tập Trửu Hậu Phương”)
Hiệu quả:
Chữa trị mụn trứng cá, hiệu quả chữa trị tốt.
Thành phần dược liệu:
Hoàng liên, Mẫu lệ, mỗi thứ 30 gam.
Cách thực hiện:
Đem hai vị dược vật trên tán nghiền thành bột nhuyễn sàng qua, dùng nước pha trộn với bột thành dạng hồ.
Cách dùng:
Dùng thuốc bôi lên chỗ nổi mụn.
Giải thích:
Phương thuốc này vốn xuất từ “Trửu Hậu Phương”, sau lại được thu nạp vào trong cuốn “Bổ Tập Trửu Hậu Phương”. Trong phương, Hoàng liên vị đắng, tính hàn, theo sự ghi chép trong cuốn “Chân Châu Nang” thì có thể “Khư thấp nhiệt trung tiêu”, “Khu phong thấp”, Các chứng mụn nhọt ắt dụng”, Vị thuốc này vừa thanh nhiệt táo thấp chữa trị thấp nhiệt, lại vừa tả hỏa giải độc, giỏi về thanh hỏa của tâm vị. Nghiên cứu dược lý hiện đại đã chứng minh, Hoàng liên có tác dụng kháng khuẩn.rộng rãi, mà còn ức chế được các khuẩn bì phu có tính gây bệnh. Mẫu lệ là vỏ óc của họ Mẫu lệ động vật. Có vị mặn tính hàn, chữa được tất cả mụn nhọt (Theo “Thang Dịch Bản Thảo”). Lý Thời Trân nói rằng vị thuốc này “hóa đờm nhuyễn kiên, thanh nhiệt trừ thấp”. Phương này tuy rằng dược vật không nhiều, chỉ hai vị, nhưng lại có thể thanh nhiệt lợi thấp, giải độc tiêu sưng, nên chữa lành chứng mụn nhọt gây ra bởi thấp nhiệt thượng phạm, công năng sơ tiết của cơ bắp mất thăng bằng. Đối với loại da chất nhờn nhiều, xuất hiện mụn mủ, có hiệu quả chữa trị rất tốt.
- KINH GIỚI LIÊN Klèu THANG
(“Thẩm Thị Tôn Sinh Thư Phương”)
Hiệu quả:
Chữa mụn trứng cá, làm cho da mặt nhẵn mịn và trị gàu.
Thành phần dược liệu:
Kinh giới, Liên kiều, Phòng phong, Đương qui, Xuyên khung, Bạch thược, Sài hồ, Hoàng cầm, Chỉ xác, Sơn chi, Bạch chỉ, Cát cánh, mỗi thứ 12 gam. Cam thảo 6 gam.
Cách thực hiện:
Cho tất cả dược vật trên vào nồi, thêm lượng nước vừa phải vào sắc cô.
Cách dùng:
Uống nước thuốc, 3 lần một ngày.
Giải thích:
Phương này thích hợp với những người mặt nổi mụn trứng cá, da dẻ vùng mặt nổi sắc hồng, đồng thời trên da đầu có gàu nhiều, đầu lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng mỏng. Phương thuốc này do loại dược vật sơ phong thanh nhiệt hợp thành. Trong phương, Kinh giới, Phòng phong, Bạch chỉ, Liên kiều, Cát cánh đều khai tuyên phế khí, sơ tán phong nhiệt. Hoàng cầm, Sơn chi có thể thanh nhiệt lợi thấp, nhất là Hoàng cầm giỏi về thanh tả phế nhiệt. Chỉ xác hành khí đẩy mạnh sự vận hành của khí huyết. Đương qui, Xuyên khung dưỡng huyết hoạt huyết. Cam thảo thanh nhiệt tả hỏa, điều thuốc hộ vị. Toàn phương hợp dùng có tác dụng tuyên tán phong nhiệt phế kinh, sơ can thanh nhiệt lợi thấp. Trung y cho rằng phế kinh có nhiệt, ngoại phong tà, khiến phế nhiệt uất kết ở da mà không thể hướng ngoài tuyên tiết tốt và chứng thấp nhiệt tà bệnh uất trệ ở da, đều có thể dẫn đến chứng mụn mặt lại vừa có gàu nhiều, sau khi dùng phương thuốc này có thể thu được hiệu quả gấp đôi, chữa lành cùng một lúc chứng mụn mặt và gàu nhiều trên da đầu.
- THANH THƯỢNG PHÒNG PHONG THANG
(“Thẩm Thị Tôn Sinh Thư Phương”)
Hiệu quả:
Chữa mụn trứng cá và mụn ghẻ nhiệt độc trên mặt.
Thành phần dược liệu:
Phòng phong 12 gam, Liên kiều 10 gam, Bạch chỉ 10 gam, Cát cánh 10 gam, Hoàng cầm 6 gam, Hoàng liên 6 gam, Kinh giới 12 gam, Chi tử 12 gam, Chỉ xác 12 gam, Xuyên khung 9 . gam, Bạc hà 6 gam, Cam thảo 3 gam.
Cách thực hiện:
Cho tất, cả dược vật vào nồi với lượng nước vừa đủ, sắc lấy nước, bỏ bã thuốc.
Cách dùng:
Mỗi lần lấy 5 muỗng cà phê nước thuốc pha với Trúc lịch để uống. Uống 3 lần một ngày.
Giải thích:
Phương thuốc này thích cho những người có chứng mụn, nhọt ghẻ trên mặt, có kèm hiện tượng da mặt có chất nhờn hơi nhiều, mặt dễ bị sung huyết, sắc diện thường xuyên vì phát sốt mà nổi sắc hồng trên má, có hiện tượng táo bón, chất lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng. Phương thuốc này có thể thanh tả nhiệt tà ở Thượng tiêu (Thượng tiêu là chỉ bộ vị của phần trên ngực hoành mô cách của cơ thể con người). Trong phương, Liên kiều, Hoàng liên, Hoàng cầm, Chi tử có tác dụng mạnh về tả hỏa giải độc, thanh nhiệt lợi tiểu. Trong đó Liên kiều rất giỏi về thanh tâm hỏa, như cuốn “Chần Châu Nang” nói: Liên kiều có ba công dụng một là tả khách nhiệt ở Tâm kinh, hai là khử chú nhiệt ở Thượng tiêu, ba là thánh dược sang gia. Hoàng liên giỏi về thanh tả hỏa của Tâm vị, cũng là vị thuốc “Chư sang ắt dụng” (“Chân Châu Nang”). Kinh giỏi, Phòng phong, Bạc hà, Cát cánh có thể khai tuyên phế khí, sơ tán phong nhiệt Thượng tiêu, làm cho nhiệt độc uẩn kết tiêu tán ra ngoài. Bạch chỉ tán kết tiêu sưng. Chỉ xác, Xuyên khung hành khí hoạt huyết, khiến khí huyết thông suốt. Cam thảo vừa thanh nhiệt giải độc, lại vừa điều hòa các vị thuốc. Toàn phương hợp dùng có tác dụng sơ phong thanh nhiệt, giải độc lợi thấp, hoạt huyết tán kết. Trung y cho rằng sự phát sinh của mụn trứng cá, mụn ghẻ có liên quan với Phế nhiệt, Vị nhiệt. Phương thuốc này vừa sơ tán phế nhiệt, lại vừa thanh lợi thấp nhiệt Trường Vị, nên chữa được mụn trứng cá và mụn ghẻ. Ngoài ra, phương này còn có thể chữa táo bón, càng làm tăng hiệu quả chữa mụn.
