Cây chanh thuộc loại thân gỗ nhỏ, cao 3-4m phát triển nhiều cành, có gai nhọn. Lá nhỏ, khi vò có mùi thơm, mép có răng cưa nhỏ. Hoa nhỏ có màu trắng tím, mọc ở nách lá. Quả có hình cầu hơi dài, màu lục, khi chín màu vỏ hơi vàng, chứa nhiều nước và hạt. Quả chanh dùng để pha nước giải khát, làm thuốc chữa bệnh.
Theo Đông y, quả, vỏ, hạt chanh được dùng làm thuốc chữa bệnh. Quả có vị chua, tính mát, tác dụng thanh nhiệt, chống nôn, sát trùng, sáng mắt, chữa ho, khản cổ, lợi tiêu hóa.
Vỏ quả có vị đắng, the, mùi thơm, tính lạnh. Tác dụng thanh nhiệt bình can, giáng hỏa, thông khí, tiêu đờm, tiêu thực, bổ tì, yên dạ dày, khỏi nôn, chữa cảm sốt, nhức đầu, ho có đờm, tức ngực, chữa bụng đầy táo bón, tì vị suy yếu, không muốn ăn, hay nôn, ợ, đầy bụng.
* Thuốc ứng dụng:
Bài 1. Thuốc chữa khản cổ
+ Chanh tươi 1 quả
+ Muối ăn Vi thìa cà phê
Lấy đũa ăn cơm cắm vào núm quả chanh; rút đũa ra, cho muối vào, tiếp theo lại cắm đũa vào vị trí cũ. Nướng quả chanh trên than hồng, khi vỏ chanh chín vàng là được, vắt lấy nước cho người bệnh ngậm, ngày 5-6 lần. cần làm liên tục 3-5 ngày.
Bài 2. Thuốc chữa tưa lưỡi
+ Chanh tươi 1 quả
+ Mật ong 2ml
Vắt nước chanh vào mật ong quấy đều; dùng bông sạch, hay lông gà đã tẩy trùng bôi mật ong chanh vào miệng trẻ. Ngày làm 4-5 lần.
Bài 3. Thuốc chữa bệnh đầy bụng
+ Vỏ quả chanh 15g
+ Hạt cau 5g
+ Sơn tra 10g
Các thứ rửa sạch, cho vào nồi cùng 400ml nước, đun sôi kỹ, chắt lấy 180ml nước đặc. Người bệnh uống ngày một thang chia 3 lần, uống sau khi ăn, mỗi lần 60ml nước thuốc, cần uống liền 5 ngày.
Bài 4. Thuốc chữa bệnh ho có đờm
+ Vỏ quả chanh 10g
+ Củ rẻ quạt 2g
+ Cam thảo đất 8g
+ Cát cánh 5g
Các thứ rửa sạch, cho vào nồi cùng 500ml nước, đun sôi kỹ, chắt lấy 200ml nước đặc. Người bệnh chia đều 3 lần uống trong ngày, sau bữa ăn. cần uống liền 5 ngày.
Bài 5. Thuốc chữa chứng nôn ọe
+ Vỏ quả chanh 30g
+ Gừng tươi 15g
+ Muối ăn 5g
Các vị thuốc giã nhỏ, chia làm 10 phần ngậm thuốc trong ngày, trong khi ngậm, nuốt cả nước và bã thuốc.
