Vải còn gọi là lệ chi, dùng ăn tươi hay sấy khô. Hạt vải (lệ chi hạch) thái mỏng phơi hay sấy khô được dùng làm thuốc.
Cây vải ta thân gỗ to, cao 12-15m, được trồng nhiều vùng ở nước ta để lấy quả ăn và làm thuốc. Cùi vải chứa rất nhiều các thành phần hóa học có lợi cho sức khỏe con người như các loại đường glucose, sacharose… protein, chất béo, acid citric, ascorbic, nicotic, riboflavin, caroten và các nguyên tố vi lượng Ca, P, Fe….
Ngoài ra thì vỏ quả vải cũng chứa rất nhiều chất như cyanidin diglycosid, anthoxanthin. Hạt vải chứa tanin, flavonoid, saponosid, α – methylen cyclopropyl glycin. Vải ngoài việc dùng làm thực phẩm ra thì trong Đông y còn sử dụng cùi vải (long vải), hạt vải (lệ chi hạch) để làm các vị thuốc. Vải có thể dùng làm thuốc từ vải tươi hoặc vải khô, thường thì người ta dùng cách sấy khô để bảo quản được lâu hơn.
Theo Đông y, quả vải có vị chua ngọt, tính ôn, vào các kinh can, tỳ. Tác dụng sinh tân, chỉ khát, bổ tỳ, dưỡng huyết, lý khí, giảm đau, chữa các chứng kết hạch, ung nhọt, chữa suy nhược.
Hạt vải có vị ngọt chát, tính ôn, tác dụng tán hàn thấp, chữa âm suy, chữa tiêu chảy trẻ em, ốm nặng sưng đau.
Vỏ quả vải cũng được sử dụng làm thuốc chữa bệnh.
Bài thuốc hay có tác dụng chữa bệnh từ quả vải
Bài 1. Thuốc bổ dưỡng chữa bệnh thiếu máu, cơ thể suy nhược
+ Vải khô 25g
+ Táo tàu 10g
Cả hai thứ cho vào nồi cùng 400ml nước đun kỹ, chắt lấy 150ml nước đặc. Người bệnh uống 3 lần trong ngày, mỗi lần 50ml nước thuốc, trước bữa ăn. cần uống trong nhiều ngày.
Bài 2. Thuốc chữa chứng nấc
+ Quả vải khô 3 quả
Quả vải đặt lên viên ngói đốt ở dưới cho đến khi quả vải cháy, tán bột nhỏ mịn. Người bệnh chia làm 2 lần uống hết trong ngày với nước nóng, trước bữa ăn. cần uống liền 3 ngày.
Bài 3. Thuốc chữa đau răng
+ vỏ quả vải 20g
+ Vỏ cây đại 20g
+ Lá nhân 10g
+ Muối 5g
+ Rượu trắng 100ml
Các vị thuốc đem giã nhỏ, cho vào bình, thêm 100ml rượu ngâm sau 48 tiếng đem dùng. Lấy một miếng bông sạch bằng hai hạt ngô, nhúng vào thuốc bôi vào chỗ răng đau cần bôi liên tục 3-5 ngày.
Bài 4. Thuốc chữa bệnh tiêu chảy
+ Vải khô 50g
+ Hoài sơn 10g
+ Hạt sen 10g
+ Táo tàu 10 quả
Táo tàu bỏ hạt, cùng các vị thuốc tán bột nhỏ mịn. Người bệnh mỗi lần uống 10g với nước ấm, ngày uống 3-4 lần. cần uống hên tục 3-5 ngày.
Bài 5. Thuốc chữa đại tiện ra máu
+ Cùi vải 15g
+ Cỏ nhọ nồi (sao cháy) 10g
+ Ngải cứu (sao cháy) 10g
Các vị thuốc cho vào nồi cùng 450ml nước đun sôi kỹ, chắt lấy 180ml nước đặc. Người bệnh chia đều 3 lần uống hết trong ngày khi còn ấm, trước bữa ăn. cần uống liền 9 ngày.
Bài 6. Thuốc chữa kiết lỵ
+ vỏ quả vải khô 15g
+ Lá mơ lông 15g
+ Lá diếp cá 10g
Các vị thuốc cho vào nồi cùng 450ml nước đun sôi kỹ, chắt lấy 150ml nước đặc. Người bệnh chia đều 3 lần uống hết trong ngày, trước bữa ăn. cần uống liền 5-7 ngày.
Bài 7. Thuốc chữa bệnh ngũ canh tiết tả (Khoảng 5 giờ sáng đã muốn đi ngoài)
+ Quả vải khô 15 quả
+ Hoài sơn 15g
+ Hạt sen 30g
Các vị thuốc cho vào nồi cùng 450ml nước đun sôi kỹ, chắt lấy 150ml nước đặc. Người bệnh chia đều 3 lần uống hết trong ngày, trước bữa ăn. cần uống liền 11-15 ngày.
Bài 8. Thuốc chữa bệnh đái dầm
+ Quả vải khô 10 quả
+ Táo tàu 1 quả
+ Đường phèn 10g
Cùi vải, thịt táo cùng đường phèn cho vào bát đem hấp cách thủy. Người bệnh chia 2 lần ăn, uống trong ngày, cần uống liền 5-7 ngày.
Bài 9. Thuốc chữa bệnh đau nhức các khớp xương
+ Hạt vải khô 50g
+ Cành dâu 100g
+ Tang kí sinh 1 OOg
+ Lá lốt 50g
Các vị thuốc sấy khô, tán bột nhỏ mịn. Người bệnh mỗi lần uống 10g với nước ấm có pha 20% rượu trắng. Ngày uống 3 lần trước bữa ăn. cần uống liền 11 ngày.
Các đơn thuốc dùng múi vải và hạt vải
- Chữa nấc: vải cả quả đốt thành than, tán bột, hòa với nước nóng uống.
- Chữa đau răng: vải cả quả thêm ít muôi, đốt thành than, nghiền nhỏ, xát vào chỗ răng đau.
- Chữa tỉnh hoàn sưng đau: Hạt vải đốt thành than nghiền nhỏ, hòa với rượu cho uống ngày 4-6g. Hoặc: Hạt vải, trần bì, hồi hương 3 vị bằng nhau, tán nhỏ, ngày uống 4-6g.
Có người sau khi ăn quả vải bị nôn nao, nổi mề đay, đau bụng, nôn mửa… Các triệu chứng đó không phải do vải mà do một loại nấm sống ở những núm quả vải bị dập nát, úng thối gây ra.
Lưu ý khi ăn quả vải
Do vải có thể tăng cường khả năng miễn dịch, do đó có thể làm tăng các triệu chứng của bệnh tự miễn dịch như bệnh đa xơ cứng, lupus, viêm khớp dạng thấp. Vì vậy, nếu bạn đang gặp phải những căn bệnh này, hãy thận trọng khi ăn vải, tốt nhất nên hỏi ý kiến của bác sĩ trước khi ăn.
Gây dị ứng: Vải có thể gây phản ứng dị ứng như suy hô hấp, phù nề da, tiêu chảy, đau đầu, chóng mặt…
Gây nóng trong người: Ăn quá nhiều vải có khả năng gây nóng trong, làm mất sự cân bằng của cơ thể, gây nhiệt miệng, mụn nhọt, chảy máu mũi, đau họng…
Tiểu đường: Nhiều chuyên gia cho rằng ăn quá nhiều vải sẽ làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường, đặc biệt làm trầm trọng bệnh ở những người bị tiểu đường do vải có khả năng làm tăng đột biến lượng đường trong máu. Những người này chỉ nên ăn ít hơn 6-7 quả vải mỗi lần.
Phẫu thuật: Do tác dụng giảm lượng đường trong máu, nhiều chuyên gia lo ngại vải có thể ảnh hưởng đến đường huyết trong và sau phẫu thuật. Do vậy, bạn nên ngừng ăn vải ít nhất 2 tuần trước khi phẫu thuật.
