Còi xương là bệnh loạn dưỡng xương do thiếu vitamin D, hoặc do rối loạn chuyển hoá vitamin D trong cơ thể. Bệnh còi xương do thiếụ vitamin D hay gặp ở trẻ nhỏ nhất là trẻ < 1 tuổi.
CHẨN ĐOÁN
Dựa vào các triệu chứng lâm sàng và cận lâm sàng sau:
Triệu chứng lâm sàng
– Các biểu hiện ở hệ thần kinh:
+ Trẻ ra mồ hôi nhiều kể cả ban đêm (còn gọi là mồ hôi trộm).
+ Trẻ kích thích khó ngủ, hay giật mình.
+ Rụng tóc gáy (do trẻ ra mồ hôi nhiều).
+ Đối với còi xương cấp có thể gặp: tiếng thở rít thanh quản, cơn khóc lặng, hay nôn, nấc khi ăn. Có thể co giật do hạ calci máu.
- Trẻ chậm phát triển vận động: chậm biết lẫy, chậm biết bò.
- Các biểu hiện ở xương:
+ Thóp chậm liền, bờ thóp mềm, bướu trán bướu đỉnh.
+ Chậm mọc răng, răng hay bị sâu, răng mọc lộn xộn.
+ Lồng ngực gà, chuỗi hạt sườn.
+ Vòng cổ chân, vòng cổ tay, xương chi cong.
- Toàn thân: nếu không được điều trị, trẻ chán ăn, SDD, da xanh thiếu máu lách to.
Xét nghiệm cận lâm sàng
Xét nghiệm máu
-
- Phosphatase kiềm tăng (bình thường 40-140UI/1). Phosphatase kiềm trở về bình thường khi còi xương điều trị khỏi.
- Calci máu: bình thường hoặc giảm (hay gặp trong còi xương cấp, nếu calci ion giảm < 0,75mmol/1 có thể gây co giật).
- Phospho máu: giảm nhẹ.
- 25(OH) cholecalciferol giảm < 25nmol/1 (bình thường 25 – 105nmol/1).
Xquang xương
-
- Xương chi:
+ Xương mất chất vôi.
+ Đầu xương to bè.
+ Đường cốt hoá nham nhở, lõm.
+ Điểm cốt hoá chậm.
- Xương lồng ngực: có hình nút chai.
ĐIỀU TRỊ
- Điều trị bằng vitamin D: ergocalciferol, cholecalciferol…
2000-4000UI/ngày, kéo dài từ 4-6 tuần (khi có bệnh cấp tính hoặc nhiễm khuẩn cho 10.000UI/ngày, trong 10 ngày).
+ Stergyl (Ergocalciferol tan trong cồn) 1 giọt chứa 400UI vitamin D: cho 5-10 giọt/ngày.
+ Iníadin (Ergocalciíerol tan trong dầu) 1 giọt chứa 800UI vitamin D: cho 3-5 giọt/ngày.
- Điều trị phối hợp:
Uống thêm các loại vitamin, muối calci l-2g/ngày.
Nếu calci giảm < 0,75mmol/1 hay bị co giật:
Calcium gluconat 10%: 1-2ml/kg/1 lần truyền có thể nhắc lại 6 giờ 1 lần (chỉ định không quá 3 ngày). Sau đó cho uống.
Nếu calci máu > 2,6mmol/l dừng uống calci.
PHÒNG BỆNH
- Khi bà mẹ có thai: cho ăn uống đầy đủ, ra ngoài trời nhiều hoặc uống vitamin D 100.000UI – 200.000UI/lần vào tháng thứ 7.
- Phòng cho con:
+ Tắm nắng tuần từ thứ 2 sau đẻ (chú ý thời gian tắm nắng phải tăng dần, tránh ánh sáng mặt trời chiếu vào mắt trẻ).
+ Uống vitamin D 400UI/ngày; có thể kéo dài từ tuần thứ 2 sau đẻ đến 12 tháng hoặc uống vào các tháng mùa Đông.
+ Ăn uống đầy đủ, đặc biệt thực phẩm giàu calci và dầu mỡ.
