Rối loạn ám ảnh cưỡng chế là gì?
Rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD) là một bệnh lý tâm thần khiến bạn có những suy nghĩ hoặc thôi thúc lặp đi lặp lại không mong muốn (ám ảnh). Nó cũng có thể khiến bạn thực hiện những hành động lặp đi lặp lại (cưỡng chế). Bạn có thể gặp cả ám ảnh và cưỡng chế.
OCD không phải là những thói quen như cắn móng tay hoặc suy nghĩ tiêu cực. Một suy nghĩ ám ảnh có thể là việc cho rằng một số con số hoặc màu sắc là “tốt” hoặc “xấu”. Ví dụ, một thói quen cưỡng chế có thể là rửa tay bảy lần sau khi chạm vào thứ gì đó có thể bẩn. Mặc dù bạn không muốn nghĩ hoặc làm những điều này, bạn cảm thấy mình không thể dừng lại.
OCD có thể gây ra sự khó chịu và làm gián đoạn cuộc sống của bạn. Tuy nhiên, các phương pháp điều trị và chiến lược đối phó có thể giúp bạn.
Rối loạn ám ảnh cưỡng chế có phải là rối loạn lo âu không?
OCD từng được xếp vào nhóm rối loạn lo âu. Nhưng điều này đã thay đổi với ấn bản thứ năm của Cẩm nang Chẩn đoán và Thống kê các Rối loạn Tâm thần, được xuất bản vào năm 2013. Hiện nay, nó nằm trong danh mục “Rối loạn ám ảnh cưỡng chế và liên quan”. Tuy nhiên, hầu hết những người mắc OCD cũng có rối loạn lo âu.
OCD so với OCPD
OCPD là viết tắt của rối loạn nhân cách ám ảnh cưỡng chế. Những người mắc OCPD có sự quan tâm đến trật tự, chi tiết và sự hoàn hảo đến mức cực đoan, khiến họ cứng nhắc và kiểm soát. Những suy nghĩ xâm nhập và hành vi lặp đi lặp lại không phải là một phần của OCPD.
Không giống như những người mắc OCD, những người mắc OCPD thường không bị ám ảnh và không nhận ra rằng họ có vấn đề. Rối loạn này có xu hướng gây ra vấn đề trong các mối quan hệ.
Triệu chứng của Rối loạn ám ảnh cưỡng chế
Hầu hết những người mắc OCD có cả ám ảnh và cưỡng chế, nhưng bạn có thể chỉ có một triệu chứng hoặc triệu chứng khác. Một số người cũng mắc rối loạn tic, nơi họ có những cử động hoặc âm thanh mà họ không thể kiểm soát.
Ám ảnh
Đây là những suy nghĩ, thôi thúc, hoặc hình ảnh tinh thần không mong muốn mà bạn có nhiều lần. Bạn có thể cố gắng phớt lờ chúng hoặc ngăn bản thân khỏi việc nghĩ đến chúng, nhưng không thể. Một số dạng suy nghĩ ám ảnh tương đối phổ biến ở những người mắc OCD. Các ví dụ bao gồm:
- Lo lắng về việc bản thân hoặc người khác bị tổn thương
- Nhận thức liên tục về các cảm giác cơ thể như chớp mắt hoặc thở
- Lo lắng về vi trùng và bụi bẩn tiếp xúc với cơ thể
- Sợ mất hoặc quên đồ đạc
- Lo lắng về việc mất kiểm soát những gì mình nói hoặc làm
- Suy nghĩ buồn bã về tình dục, tôn giáo hoặc bạo lực
- Cần sự đối xứng hoặc sắp xếp đồ vật theo một trật tự nhất định
Cưỡng chế
Đây là những hành động thể chất hoặc tinh thần mà bạn cảm thấy mình phải làm, ngay cả khi bạn không muốn. Chúng thường liên quan đến một ám ảnh; bạn có thể tin rằng bằng cách thực hiện những hành vi này, bạn sẽ ngăn chặn những suy nghĩ không mong muốn hoặc ngăn điều gì đó xấu xảy ra. Những hành vi này có thể kết hợp nhiều hành động thành những nghi thức phức tạp. Ví dụ bao gồm:
- Thực hiện các nhiệm vụ theo một trật tự cụ thể mỗi lần hoặc tuân theo các quy trình nghiêm ngặt
- Cần đếm các vật, như số bước hoặc chai lọ, và gán ý nghĩa cho các con số nhất định
- Nghi thức rửa và làm sạch
- Sắp xếp các vật phẩm theo một thứ tự cụ thể
- Kiểm tra nhiều lần rằng cửa đã khóa, thiết bị đã tắt, v.v.
- Lặp lại những từ nhất định hoặc cầu nguyện thầm lặng
- Liên tục tìm kiếm sự trấn an hoặc phê duyệt
Một triệu chứng phổ biến khác của OCD là tránh những tình huống gây ra ám ảnh.
Các loại OCD
Mặc dù không có các loại OCD được công nhận về mặt lâm sàng, các ám ảnh và cưỡng chế thường xoay quanh một số chủ đề phổ biến. Bao gồm:
- Kiểm tra: Luôn lo lắng rằng bạn đã làm sai điều gì đó hoặc điều gì đó xấu sẽ xảy ra, vì vậy bạn kiểm tra khóa, hệ thống báo động, lò nướng, hoặc công tắc đèn nhiều lần.
- Nhiễm bẩn: Sợ những thứ có thể bẩn hoặc có nhu cầu làm sạch. Bạn có thể từ chối chạm vào tay nắm cửa, sử dụng nhà vệ sinh công cộng hoặc bắt tay.
- Đối xứng và sắp xếp: Cần phải sắp xếp mọi thứ theo một cách nhất định, liên quan đến việc đếm hoặc hành động lặp lại.
Nguyên nhân gây Rối loạn ám ảnh cưỡng chế
Các chuyên gia không chắc chắn tại sao một số người mắc OCD. Họ tin rằng nó liên quan đến cách não của bạn quản lý các hóa chất như serotonin.
Chẩn đoán và điều trị Rối loạn ám ảnh cưỡng chế
Chẩn đoán Rối loạn ám ảnh cưỡng chế yêu cầu xác định các ám ảnh và cưỡng chế không kiểm soát được và ảnh hưởng đến ít nhất một giờ mỗi ngày. Điều trị OCD thường bao gồm liệu pháp tâm lý và thuốc giúp điều chỉnh các triệu chứng.
Điều Trị Rối loạn ám ảnh cưỡng chế
Rối loạn ám ảnh cưỡng chế không có cách chữa trị, nhưng bạn có thể quản lý các triệu chứng thông qua thuốc, liệu pháp, hoặc sự kết hợp của cả hai.
- Tâm lý trị liệu: Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT) có thể giúp thay đổi cách suy nghĩ của bạn. Một phương pháp là phơi nhiễm và ngăn chặn phản ứng, đặt bạn vào tình huống gây lo lắng để bạn học cách giảm bớt suy nghĩ hoặc hành động OCD.
- Thuốc: Các loại thuốc chống trầm cảm thuộc nhóm chất ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI) là phương pháp phổ biến để giúp kiểm soát ám ảnh và cưỡng chế. Những loại thuốc này bao gồm citalopram, fluoxetine, sertraline, và nhiều loại khác.
Các Điều Kiện Liên Quan Đến OCD
Một số điều kiện riêng biệt được phân loại là rối loạn liên quan đến ám ảnh cưỡng chế, bao gồm:
- Rối loạn ngoại hình cơ thể (Body Dysmorphic Disorder): Ám ảnh về ngoại hình.
- Rối loạn tích trữ: Sự ám ảnh với việc thu thập, sắp xếp, hoặc lưu giữ các vật phẩm.
Sống Chung Với OCD
OCD là một căn bệnh bạn có thể phải đối mặt suốt đời. Việc tuân thủ kế hoạch điều trị, tránh các yếu tố kích hoạt, và duy trì sức khỏe tinh thần chung là rất quan trọng trong việc quản lý triệu chứng.
Cách hỗ trợ người thân mắc OCD: Đôi khi gia đình có thể vô tình giúp đỡ các hành vi OCD bằng cách thay đổi môi trường để tránh các yếu tố kích hoạt, nhưng điều này chỉ củng cố các hành vi cưỡng chế. Thay vào đó, bạn nên khuyến khích người thân tiếp tục điều trị.
