Bạn bị chóng mặt hay xây xẩm?
Bạn có thể nói bạn đang chóng mặt nếu cảm thấy như căn phòng đang quay cuồng hoặc bạn gặp khó khăn khi giữ thăng bằng. Bạn có thể nói bạn bị xây xẩm khi cảm thấy như sắp ngất xỉu hoặc sắp ngất đi. Hoặc bạn có thể sử dụng hai từ này thay thế cho nhau. Chúng có thể mang ý nghĩa khác nhau đối với mỗi người. Chóng mặt và xây xẩm không phải lúc nào cũng đáng lo ngại. Tuy nhiên, đôi khi chúng có thể là dấu hiệu của một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng.
Đường huyết thấp
Đường là nguồn nhiên liệu cho cơ thể. Khi lượng đường trong máu quá thấp, gọi là hạ đường huyết, thường liên quan đến bệnh tiểu đường hoặc cách điều trị của nó. Nó cũng có thể xảy ra nếu bạn đang theo chế độ nhịn ăn gián đoạn hoặc do những nguyên nhân khác. Bạn có thể cảm thấy choáng váng và bối rối. Thị lực của bạn có thể bị mờ. Một vài gram carbohydrate như nước ép trái cây, kẹo hoặc viên glucose thường có thể phục hồi nhanh chóng mức đường huyết. Nếu không, bạn có thể ngất xỉu.
Chóng mặt (Vertigo)
Đây không phải là nỗi sợ độ cao như nhiều người nghĩ. Chóng mặt không thực sự là một bệnh lý. Thay vào đó, nó là một triệu chứng. Bạn có cảm giác như bạn hoặc không gian xung quanh bạn đang quay. Bạn cũng có thể cảm thấy xây xẩm, mất thăng bằng hoặc buồn nôn. Loại chóng mặt phổ biến nhất, chóng mặt ngoại vi, xảy ra khi bạn gặp vấn đề ở tai trong làm ảnh hưởng đến sự cân bằng.
Đứng dậy quá nhanh
Tên y học của hiện tượng này là hạ huyết áp tư thế, còn được gọi là hạ huyết áp tư thế đứng. Khi bạn đứng dậy từ tư thế ngồi hoặc nằm, máu có thể không đến được não đủ nhanh. Bạn có thể cảm thấy xây xẩm hoặc chóng mặt. Cảm giác này thường sẽ qua đi trong vài phút. Nếu không, đó có thể là dấu hiệu của một vấn đề nghiêm trọng hơn.
Thuốc men
Một số loại thuốc huyết áp cao, tim mạch và thuốc chống trầm cảm có thể làm hạ huyết áp và khiến bạn cảm thấy lảo đảo. Insulin và một số loại thuốc hạ đường huyết khác ở những người mắc bệnh tiểu đường có thể hoạt động quá tốt và gây ra vấn đề tương tự. Chóng mặt cũng có thể là vấn đề phổ biến nếu bạn lớn tuổi và đang dùng nhiều loại thuốc. Hãy nói với bác sĩ nếu bạn cảm thấy mất thăng bằng hoặc không vững sau khi bắt đầu dùng thuốc mới.
Say tàu xe
Đi bằng tàu, ô tô, máy bay hoặc tàu hỏa có thể khiến não của bạn bị nhầm lẫn về chuyển động của cơ thể. Bạn có thể cảm thấy buồn nôn hoặc đổ mồ hôi lạnh. Đôi khi, chứng say sóng sau chuyến đi có thể chuyển thành “say đất.” Rối loạn này được gọi là chứng mal de debarquement. Cảm giác chao đảo, lắc lư và mất thăng bằng có thể kéo dài trong nhiều tuần hoặc lâu hơn. Các nhà nghiên cứu cho rằng vấn đề có thể bắt nguồn từ não của bạn, chứ không phải từ tai trong.
Mất nước
Điều này có thể xảy ra nếu bạn không uống đủ nước để thay thế lượng nước bị mất qua mồ hôi hoặc tiểu tiện. Điều đó có thể làm hạ huyết áp và khiến hệ thần kinh khó kiểm soát hơn. Bạn có thể cảm thấy khô miệng, mệt mỏi và xây xẩm. Nếu nước tiểu của bạn có màu vàng thay vì trong suốt, đó là dấu hiệu bạn nên uống thêm nước.
Hội chứng Meniere
Căn bệnh này có thể gây ra cơn chóng mặt kéo dài từ 20 phút đến vài giờ. Thường thì bạn có thể buồn nôn và nôn. Tai của bạn có thể cảm thấy đầy và bạn có thể gặp khó khăn khi nghe. Bạn cũng có thể nghe tiếng ù trong tai (ù tai). Các bác sĩ không biết nguyên nhân gây ra hội chứng Meniere. Thuốc, cắt giảm muối hoặc thay đổi chế độ ăn uống, và liệu pháp vật lý có thể giúp cải thiện tình trạng.
Rò dịch ngoại dịch
Chấn thương như một cú va đập vào đầu có thể làm rách mô ngăn cách tai giữa chứa đầy không khí với tai trong chứa đầy dịch. Điều này có thể gây chóng mặt và mất thăng bằng. Tai của bạn có thể ù, hoặc cảm thấy đầy và nhạy cảm với tiếng ồn lớn. Thay đổi áp suất không khí, như trong máy bay hoặc thang máy, có thể làm tình trạng trở nên tồi tệ hơn. Nghỉ ngơi vài tuần có thể là tất cả những gì bạn cần để lỗ rách lành lại. Tuy nhiên, bạn có thể cần phẫu thuật nếu vấn đề không biến mất.
Sắt
Cơ thể bạn phụ thuộc vào sắt từ thực phẩm như thịt, đậu phụ và rau chân vịt để giúp các tế bào máu đỏ bơm đủ oxy đến các bộ phận trong cơ thể. Thiếu khoáng chất này được gọi là thiếu máu. Nó có thể khiến bạn chóng mặt, yếu đuối, nhợt nhạt và làm tay bạn lạnh. Kỳ kinh nguyệt nặng cũng có thể dẫn đến thiếu máu.
Vấn đề về tim
Cơ tim yếu (suy tim), mạch máu bị tắc (bệnh tim mạch vành) và các vấn đề tim tương tự có thể khiến não bạn thiếu máu giàu oxy. Điều này có thể làm bạn chóng mặt và cảm thấy nhẹ đầu đến mức ngất xỉu. Nó có thể bắt đầu mà không có cảnh báo, và xảy ra lặp lại trong nhiều tuần. Hãy gặp bác sĩ nếu bạn cảm thấy chóng mặt hoặc nếu bạn có cơn đau ngực, nhịp tim không đều, mệt mỏi hoặc các triệu chứng khác.
Viêm thần kinh tiền đình
Thần kinh tiền đình của bạn kết nối tai trong với não. Một nhiễm virus có thể khiến dây thần kinh sưng lên đột ngột. Điều này có thể khiến bạn chóng mặt, không vững và buồn nôn. Cơn xuất hiện có thể kéo dài vài giờ hoặc vài ngày. Nhưng bạn có thể cần một tháng hoặc hơn để hồi phục hoàn toàn. Khi nó ảnh hưởng đến thính giác, nó được gọi là viêm mê đạo. Thông thường, nó sẽ tự khỏi, nhưng bạn có thể cần nghỉ ngơi trên giường nếu triệu chứng nặng.
Nguyên nhân khác
Nếu bạn đột ngột cảm thấy nhẹ đầu, điều này có thể báo hiệu một trường hợp khẩn cấp như cục máu đông trong máu hoặc mạch máu bị vỡ (đột quỵ hoặc phình động mạch). Gọi 115 nếu bạn:
- Không thể cử động hoặc cảm thấy tay hoặc một bên mặt
- Không thể nhìn thấy bằng một hoặc cả hai mắt
- Bắt đầu nói lắp hoặc nói khó hiểu
- Bị đau đầu dữ dội đột ngột
MS là một bệnh mãn tính gây tổn thương các dây thần kinh trong tủy sống và não, cũng như các dây thần kinh thị giác. Sclerosis có nghĩa là sẹo, và những người mắc MS phát triển nhiều vùng mô sẹo như là phản ứng với tổn thương dây thần kinh. Tùy thuộc vào vị trí tổn thương xảy ra, triệu chứng có thể bao gồm vấn đề về kiểm soát cơ bắp, thăng bằng, thị giác hoặc lời nói.
Triệu chứng của MS: Yếu hoặc tê
Tổn thương dây thần kinh có thể gây ra:
- Yếu ở tay hoặc chân
- Tê
- Mất thăng bằng
- Co thắt cơ
Các triệu chứng này có thể dẫn đến việc thường xuyên vấp ngã hoặc khó khăn trong việc đi lại.
Triệu chứng của MS: Vấn đề về thị giác
Hơn một nửa số người mắc MS trải qua một vấn đề thị giác gọi là viêm dây thần kinh thị giác. Viêm dây thần kinh này có thể gây ra thị lực mờ, mất màu sắc thị giác, đau mắt hoặc mù lòa, thường là ở một mắt. Vấn đề này thường chỉ tạm thời và có xu hướng cải thiện trong vòng vài tuần. Trong nhiều trường hợp, vấn đề về thị giác là dấu hiệu đầu tiên của MS.
Triệu chứng của MS: Vấn đề về lời nói
Mặc dù ít phổ biến hơn so với vấn đề về thị giác, một số người mắc MS phát triển triệu chứng nói lắp. Điều này xảy ra khi MS làm tổn thương các dây thần kinh mang tín hiệu lời nói từ não. Một số người cũng gặp khó khăn trong việc nuốt.
Các triệu chứng khác của MS
MS có thể ảnh hưởng đến khả năng sắc bén về tinh thần. Một số người có thể thấy rằng họ mất nhiều thời gian hơn để giải quyết vấn đề. Những người khác có thể gặp phải sự mất trí nhớ nhẹ hoặc khó tập trung. Hầu hết những người mắc MS cũng trải qua một số mất kiểm soát bàng quang, vì tín hiệu giữa não và bàng quang bị gián đoạn. Cuối cùng, mệt mỏi là một vấn đề phổ biến. Bạn có thể cảm thấy mệt mỏi ngay cả sau một giấc ngủ ngon.
Đột quỵ so với MS
Nhầm lẫn, nói lắp và yếu cơ có thể là triệu chứng của MS, nhưng chúng cũng có thể là dấu hiệu của một cơn đột quỵ. Bất kỳ ai đột ngột gặp khó khăn trong việc nói hoặc cử động chi nên được đưa ngay đến phòng cấp cứu. Điều trị đột quỵ trong vài giờ đầu tiên mang lại tỷ lệ thành công cao nhất cho việc hồi phục.
MS tấn công như thế nào
Ở những người mắc MS, hệ miễn dịch của cơ thể tự tấn công mô xung quanh các sợi dây thần kinh trong não, tủy sống và dây thần kinh thị giác. Phủ ngoài này được làm bằng một chất béo gọi là myelin. Nó cách điện các dây thần kinh và giúp chúng gửi tín hiệu điện điều khiển chuyển động, lời nói và các chức năng khác. Khi myelin bị phá hủy, mô sẹo hình thành và các tín hiệu thần kinh không được truyền đạt đúng cách.
Nguyên nhân của MS?
Nguyên nhân của MS vẫn là một điều bí ẩn, nhưng các bác sĩ nhận thấy một số xu hướng bất ngờ. Nó phổ biến nhất ở các khu vực xa xích đạo, bao gồm Scandinavia và các khu vực khác của Bắc Âu. Những khu vực này nhận được ít ánh sáng mặt trời hơn, vì vậy một số nhà nghiên cứu tin rằng vitamin D (vitamin ánh nắng mặt trời) có thể liên quan. Nghiên cứu cho thấy có thể có mối liên hệ giữa thiếu vitamin D và các rối loạn tự miễn, nhưng các nghiên cứu vẫn đang tiếp tục. Di truyền cũng có vẻ đóng vai trò.
Ai mắc MS?
MS phổ biến gấp đôi ở phụ nữ so với nam giới. Mặc dù nó có thể tấn công người thuộc bất kỳ chủng tộc nào, nhưng người da trắng có vẻ có nguy cơ cao nhất. Khả năng phát triển tình trạng này cao nhất trong độ tuổi từ 20 đến 50.
Chẩn đoán MS
Các bài kiểm tra thường được sử dụng, cùng với lịch sử y tế và kiểm tra thần kinh, để chẩn đoán MS và loại trừ các nguyên nhân khác gây ra triệu chứng. Hơn 90% những người mắc MS có mô sẹo hiện lên trong hình chụp MRI. Một lần chọc dịch tủy có thể kiểm tra các bất thường trong dịch bôi trơn não và tủy sống. Các bài kiểm tra để xem hoạt động điện của dây thần kinh cũng có thể giúp chẩn đoán. Các xét nghiệm trong phòng thí nghiệm có thể giúp loại trừ các tình trạng tự miễn khác hoặc các nhiễm trùng như HIV hoặc bệnh Lyme.
MS tiến triển như thế nào?
MS khác nhau ở mỗi người. Các bác sĩ thường thấy bốn dạng:
- Tái phát – thuyên giảm: Các triệu chứng bùng phát trong các cơn tấn công cấp tính, sau đó cải thiện gần như hoàn toàn hoặc “thuyên giảm.” Đây là dạng phổ biến nhất của MS.
- Tiến triển nguyên phát: MS tiến triển chậm nhưng đều đặn.
- Tiến triển thứ phát: Bắt đầu như loại tái phát – thuyên giảm, sau đó trở thành tiến triển.
- Tiến triển tái phát: Bệnh lý nền tiến triển đều đặn. Bệnh nhân có các đợt tái phát cấp tính, có thể hoặc không hồi phục. Đây là dạng ít phổ biến nhất của MS.
MS và thời tiết
Nghiên cứu cho thấy bệnh có thể hoạt động mạnh hơn trong những tháng mùa hè. Nhiệt độ cao và độ ẩm cao cũng có thể tạm thời làm triệu chứng nặng hơn. Nhiệt độ rất lạnh và sự thay đổi đột ngột về nhiệt độ cũng có thể làm trầm trọng thêm triệu chứng.
Điều trị MS: Thuốc
Mặc dù không có cách chữa khỏi cho MS, nhưng bác sĩ có thể kê toa thuốc để giúp giảm triệu chứng và làm chậm sự phát triển của bệnh. Có nhiều loại thuốc mà bạn có thể được kê toa, bao gồm:
- Các liệu pháp làm chậm tiến trình: Điều trị kéo dài thời gian giữa các cơn tái phát.
- Corticosteroid: Giúp giảm mức độ nghiêm trọng và độ dài của các cơn tấn công.
- Các thuốc điều trị triệu chứng: Giúp kiểm soát các vấn đề như mệt mỏi, yếu cơ và co thắt.
Chế độ ăn uống và lối sống
Một chế độ ăn uống lành mạnh, tập thể dục thường xuyên và không hút thuốc có thể giúp bạn sống khỏe mạnh hơn với MS. Các nhà nghiên cứu cũng khuyên rằng nên duy trì cân nặng khỏe mạnh, có thể giúp giảm nhẹ triệu chứng. Nghiên cứu cho thấy rằng thiền có thể giúp giảm mức độ căng thẳng, có thể làm giảm các triệu chứng của MS.
Khả năng sống sót với MS
MS có thể làm giảm tuổi thọ, nhưng những người mắc bệnh này thường sống trong nhiều thập kỷ sau khi chẩn đoán. Các nghiên cứu cho thấy rằng một số người có thể sống đến hơn 25 năm mà không có các triệu chứng nặng nề. Các nghiên cứu cũng cho thấy rằng những người được chẩn đoán MS càng sớm có thể có tiên lượng tốt hơn. Sự hỗ trợ từ gia đình, bạn bè, nhóm hỗ trợ và chuyên gia có thể giúp bạn quản lý tốt hơn cuộc sống với bệnh này.