Khái niệm
Đầu khuynh là chỉ chứng trạng đầu ngả lệch về một bên không có sức nhắc cho thẳng được.
Tố vấn – Mạch yếu tinh vi luận viết: “Chứng Đầu khuynh là tinh thần sắp bị cướp mất”. Chứng “Đầu thùy dục phủ” (gục đầu) trong mục Hư lao – sách Lâm chứng chỉ nam y án là chỉ chứng này.
Đầu khuynh thường đồng thời xuất hiện với chứng Đầu trọng như Thương hàn luận – Âm dương dịch thiên có viết: “Đầu nặng không nhấc lên được” nhưng đầu nặng là chứng có rất nhiều nguyên nhân, bệnh tinh khá nhẹ, còn chứng Đầu khuynh là bệnh hậu, khí huyết hư suy nghiêm trọng; hai loại này rất khác nhau cần chẩn đoán phân biệt và cũng nên tham khảo chứng Đầu trọng và những chứng hữu quan.
Phân biệt
Chứng hậu thường gặp
- Đầu khuynh do trung khí hư suy: Có chứng đầu nghẹo một bên không đủ sức cất thẳng, sắc mặt vàng bủng, thể trạng gầy yếu, tinh thần một mỏi chân tay rã rời, đoản hơi biếng nói, kém ăn, đại tiện lỏng nhão, lưỡi nhợt bệu hoặc có vết răng, mạch Tế vô lực.
- Đầu khuynh do tủy hải bất túc: Có chứng nghẹo đầu không nhấc lên được, tai ù tai điếc, lưng gối đau mỏi khó đứng được lâu hoặc là đi lại chập chững, di tinh dương nuy, lưỡi nhạt ít rêu, mạch Trầm Vi.
Phân tích
- Chứng Đầu khuynh do trung khí hư suy: Phần nhiều do ăn uống mệt nhọc hoặc ốm lâu bệnh nặng hao thương trung khí gây nên. Khí hư thì thanh dương không đạt được lên trên cho nên đầu nghẹo không đủ sức cất lên, sắc mặt vàng bủng, đoản hơi biếng nói, tinh thần thể trạng mệt mỏi, kém ăn, đại tiện lỏng nhão, lưỡi nhạt bệu có vết răng, mạch Tê vô lực đều là những dấu hiệu do trung khí hư tổn. Điều trị theo phép bổ trung ích khí, thăng cử thanh dương cho uống Bổ trung ích khí thang.
- Chứng Đầu khuynh do tủy hải bất túc: Phần nhiều do sinh hoạt buông thả hại đến Thận hoặc tuổi cao Thận tinh sa sút gây nên. Thận suy thì tủy hải không dồi dào cho nên nghẹo đầu tai điếc, lưng đùi yếu mỏi không đứng được lâu, đi lại loạng choạng, lưỡi nhợt ít rêu, mạch tượng Trầm Vi đều là dấu hiệu do Thận tinh suy kém. Điều trị nôn bổ Thận tinh làm cho tủy hải dồi dào, chọn dùng các phương Tả quy hoạn, Hà sa đại tạo hoàn.
- Chứng Đầu khuynh tất cả là do hư tổn. Hư thì phải bổ; Trung khí bất túc thì nên ích Tỳ Vị để giúp cho nguồn sinh hóa. Tủy hải bất túc thì nên bổ Thận tinh cho dồi dào tủy hải. Nếu Đầu khuynh mà Thiên trụ bị gục nhìn sâu thấy thần đã tán loạn thi tiên lượng rất xấu.
Trích dẫn y văn
- Khí ở trên bất túc là trong não không được đầy sẽ làm cho tai ù mà đầu bị nghẹo, mắt sẽ bị hoa (Linh khu – Khẩu vấn thiên).
- Mạch Tế Sắc 3 đến 5 lần đập lại ngừng, đầu sã xuống muốn gục nếu gối vào thì khí xông lên không liên tục, đó là Thận tạng vô can. Đốc mạch mất tác dụng, hư tổn đã đến lúc này khó mà cứu vãn (Lâm chứng chỉ namV án-Hưlao).
