Tên khác: bệnh một dây thần kinh
Định nghĩa
Một dây thần kinh ngoại vi bị thoái hoá và viêm, gây ra rối loạn cảm giác, vận động, phản xa và dinh dưỡng. Nếu nhiều dây thần kinh ngoại vi đều bị bệnh thì gọi là viêm đa dây thần kinh (xem bệnh này).
Căn nguyên
- Chấn thương: vết thương đâm xuyên, dập nát, co kéo, chèn ép (xem: hội chứng ống), xơ cứng sau tia xạ (sau khi điều trị bằng chiếu tia bức xạ).
- Nhiễm khuẩn: các mầm bệnh xâm nhập trực tiếp vào dây thần kinh (bệnh phong, lao).
- Mạch máu: viêm nút quanh động mạch, xơ vữa động mạch, liệt
thiếu cấp máu Volkmann (liệt vì dây thần kinh không được cấp máu đầy đủ). - Nhiễm độc: tiêm bắp thịt một số thuốc vào sâu trong cơ.
- Ưng thư: tế bào ung thư có thể xâm nhập bao dây thần kinh (gây ra viêm quanh dây thần kinh), vào mô kẽ hoặc mô liên kết ở xung quanh dây thần kinh (viêm dây thần kinh kẽ) hoặc vào chính dây thần kinh (viêm dây thần kinh nhu mô). Hội chứng Pancoast gặp trong ung thư đỉnh phổi.
- Những nguyên nhân khác: bệnh tiểu đường, bệnh sarcoid, bệnh thần kinh mất myelin đa ổ, bệnh đa dây thần kinh tăng dinh dưỡng.
Giải phẫu bệnh
Viêm một dây thần kinh ngoại vi là một trong những lý do hiếm để chỉ định làm sinh thiết dây thần kinh và cơ. Tổn thương có thể chỉ ở bao dây thần kinh (viêm quanh dây thần kinh), ở mô kẽ (viêm dây thần kinh kẽ) hoặc chính các sợi thần kinh (viêm dây thần kinh nhu mô).
Triệu chứng
- Những động tác làm căng dây thần kinh hoặc chèn ép vào dây thần kinh đều gây đau. Dây thần kinh nhạy cảm đau ở nguyên uỷ.
- RỐI loạn cảm giác ở những vùng do dây thần kinh bị tổn thương chi phối.
- RỐI loạn vận động: thay đổi từ yếu cơ đơn giản tới liệt những cơ chi phối bởi dây thần kinh bị tổn thương, thể hiện bởi giảm trương lực và giảm phản xạ gân (tổn thương nơron vận động ngoại vi). Đôi khi có những cơn co cứng tiếp sau thời kỳ liệt.
- Về định khu những rối loạn vận động và cảm giác, xem: tổn thương dây thần kinh ngoại vi.
- Teo cơ và rối loạn vận mạch ở da, da lạnh và tím tái
Điều trị: phụ thuộc nguyên nhân (về chi tiết, xem: viêm đa dây thần kinh).
GHI CHÚ: Viêm đám rối thần kinh cánh tay (hội chứng đai vai, hội chứng Parsonage-Turner, chứng teo cơ đau dây thần kinh) đặc hiệu bởi đau khu trú ở vai, tiếp theo bởi liệt mềm ngoại vi ở những cơ của đai vai, với giảm phản xạ và teo những cơ do đám rối thần kinh cánh tay chi phối. Hội chứng này thường xảy ra chỉ ở một bên và xuất hiện ở những đối tượng từ 20 đến 40 tuổi; hội chứng thuyên .giảm tự nhiên dần dần trong thời gian từ 6 tới 24 tháng. Nguyên nhân chưa biết.