Dây chuyền lạnh là hệ thống vận chuyển và bảo quản Vacxin ở nhiệt độ từ 2-8°C từ nơi sản xuất đến nơi tiêm. Hệ thống này bao gồm các quy trình và trang thiết bị để đảm bảo rằng Vacxin có hiệu lực cho người được sử dụng. Hệ thống y tế dự phòng từ trung ương đến địa phương đều đã được trang bị dây chuyền lạnh rất tốt để đảm bảo hiệu lực, an toàn của Vacxin .
Dây chuyền lạnh được phát triển theo hướng dẫn của Tổ chức Y tế thế giới:
- DỠ VACXIN SAU KHI VẬN CHUYỂN
Việc dỡ các thùng, hộp Vacxin sau khi vận chuyên đến phòng bảo quản phải tuân thủ theo nguyên tắc là bảo quản nguyên ở dạng ban đầu. Kiểm tra hệ thông theo dõi lạnh, nếu hệ thống theo dõi lạnh không có phải kiểm tra ngăn đá, khay đá vẫn còn đóng băng, nếu nó tan hoàn toàn thì chứng tỏ Vacxin đã không được bảo quản và vận chuyển theo đúng quy định và không nên dùng các Vacxin này.
- DUY TRÌ VÀ THEO DÕI NHIỆT ĐỘ TỦ LẠNH
Tủ lạnh dùng để bảo quản Vacxin phải có một nhiệt kế đặt tại giá ở giữa và nhiệt độ của tủ lạnh phải được ghi lại hàng ngày. Nhiệt độ nên được đọc vào một thời gian nhất định trong ngày và thông thường vào giữa ngày, một người chịu trách nhiệm điều chỉnh nhiệt độ của tủ lạnh sao cho nhiệt độ của tủ lạnh từ 2-8°C. Hạn chế tối đa việc mở cửa tủ lạnh, trước cửa tủ lạnh nên có một biển báo “Dừng lại,
Bạn có cần thiết phải mở tủ không?”. Nếu như mất điện trong vòng 4 giờ, cửa tủ lạnh phải được đóng kín. Nếu mất điện hơn 4 giò, Vacxin phải được bảo quản trong một thùng cách điện với các túi đá để làm lạnh chúng .
- BẢO DƯỠNG TỦ LẠNH ĐỰNG VACXIN
Nếu tủ lạnh bị hư hỏng cần phải tiến hành sửa chữa ngay lập tức. Bản lề của cửa tủ phải đảm bảo hoạt động tốt sao cho cửa tủ phải được đóng kín. Tủ lạnh bảo quản Vacxin không phải là tủ ngăn tuyết nên cần phải làm hết tuyết đều đặn đê phòng tạo nhiều tuyết và như thế sẽ làm giảm hoạt động của tủ.
- CÁC THỦ TỤC CẦN ĐƯỢC TIẾN HÀNH KHI sử DỤNG
VACXIN
Vacxin phải được bảo quản trong tủ lạnh cho đến khi sử dụng và nếu như không dùng nữa thì phải đưa nó trở lại tủ lạnh ngay lập tức. Vacxin BCG được mang ra hay vào trong ngày phải được huỷ khi hết ngày. Vacxin bại liệt uống mặc dù có thể bị tan hay đóng băng đến 10 lần vẫn không bị mất hiệu lực. Các Vacxin trong chương trình tiêm chủng mở rộng phải thực hiện theo đúng hướng dẫn của chương trình :
- Còn hạn dùng
- Vacxin được bảo quản trong dây chuyền lạnh từ 2-8°C
- Các lọ Vacxin được mở trong các đợt tiêm chủng ở ngoài thì chỉ sử dụng trong ngày.
- GIÁM SÁT DÂY CHUYỂN LẠNH
Các thông số của dây chuyền lạnh cần phải được kiểm tra thường xuyên kể cả khi Vacxin được lấy ra dùng. Tất cả các thông số đều phải được ghi chép cẩn thận.
- VẬN CHUYỂN VACXIN TRONG CÁC HÒM LẠNH CÓ
NƯỚC ĐÁ
Việc vận chuyển Vacxin phải được chứa trong các thùng đặc biệt như hòm lạnh, phích lạnh, phích Vacxin. Nếu không có các thùng vận chuyển chuyên dụng thì cần tuân thủ theo các hướng dẫn sau:
Chỗ để Vacxin (dây chuyền lạnh và các chỉ số’ nếu yêu cầu) trong các thùng xốp hay còn gọi là “hộp sáu chai”. Đậy nắp và đóng kín bằng băng dính. Đưa các hộp xốp vào một thùng chứa to hơn và xung quanh đó chứa đầy túi đá. Đậy nắp và đóng kín nắp thùng to. Tránh để Vacxin tiếp xúc trực tiếp với các túi đá vì có nguy cơ làm đông Vacxin. Các túi đá phải được đặt cách ra khỏi Vacxin bằng một vách ngăn bằng chất liệu xốp. Chỉ lấy Vacxin ra khi dùng và mỗi lần như thế phải đậy nắp thùng xốp cũng như thùng to. Các chỉ số’ của dây chuyền lạnh và tủ lạnh được sử dụng thì cần phải kiểm tra mỗi khi dùng . Nếu chỉ số’ nhiệt độ của dây chuyền lạnh là trên 10°c thì cần phải làm lạnh hơn bằng các túi đá.
- TÍNH BỂN VỮNG CỦA VACXIN
Có một số loại Vacxin bị ảnh hưởng bởi nhiệt độ cao nhưng ngược lại có những loại Vacxin lại dễ bị hư hỏng khi bị đóng băng, ở Việt Nam, Vacxin dễ bị hỏng vì nhiệt độ cao.
Bảng 1: Tính bên vững của Vacxin ở các nhiệt độ khác nhau:
| Vacxin | Sự bến vững của Vacxin trong các nhiệt độ khác nhau | |||
| 0-8°C | 22-25°C | 35-37°C | >37°c | |
| Bạch hầu vàuốn ván | 3-7 năm | Nhiêu tháng | Khoảng 6 tuần | 2 tuần ở nhiệt độ 45oC, mất hiệu lưc sau vài giờ ở nhiệt độ 60-65°C |
| Vacxin ho gà | 18-24
tháng mặc dù hiệu lực giảm xuống chậm |
Thay đổi, một vài loại bền vững khoảng 2 tuần | Thay đổi, một vài loại mất 50% tác dụng sau 1 tuần | Mất 10% hiệu lực trong 1 ngày ở nhiệt độ 45°c, và nhanh chóng mất hiêu lưc ở nhiêt độ 50°c |
| Vacxin Sởi đông khô | 2 năm | Giữ được hiệu lực trong 1 tháng | Giữ được hiệu lực trong một tuần | 50% mất hiệu lực sau 2-3 ngày ở nhiệt độ 41°c, 80% mất hiệu lực sau 1 ngày ở nhiệt độ 54°c |
| Vacxin sởi hoàn nguyên | Không ổn định chỉ nên dùng trong ngày tiêm chủng | Không ổn định, 50% mất hiệu lực sau 1 giờ, 70% sau 3 giờ | Rất không ổn định, hiệu lực dưới mức chấp nhận sau 2-7 giờ | Không có hoạt tính trong vồng 1 giờ |
| Vacxin bại liệt uống | 6-12 tháng | Không ổn định, 50% mất hiệu lực sau 20 ngày, một vài loại có thể duy trì độ chuẩn cho phép từ 1-2 tuần | Mất hiệu lực sau 1-3 ngày | ở nhiệt độ 41°c, mất hiệu lực sau 1 ngày, hoàn toàn mất hiệu lực sau 1-3 giờ ở nhiêt đô 50°c |
Cần chú ý các Vacxin không ổn định ở nhiệt độ phòng: OPV, Vacxin sởi hoàn nguyên, BCG hoàn nguyên. Các Vacxin OPV, MMR hoàn nguyên, phải được bảo quản tránh ánh sáng mặt trời.
Không được để đóng băng các Vacxin sau đây: DPT, ho gà, uốn ván, HiB, Viêm gan A, B, Vacxin cúm, phế cầu. Không được pha loãng Vacxin bằng các tá dược có thể bị phân hủy khi đóng băng.