Tên khác: săng Ducrey, săng mềm, loét mềm
Định nghĩa
Là bệnh lây theo đường tình dục, cấp tính, do nhiễm trực khuẩn Ducrey gây ra, có đặc tính là xuất hiện một săng lây truyền bị loét và các hạch bạch huyết vùng bẹn viêm mủ.
Căn nguyên
Tác nhân gây bệnh là trực khuẩn Ducrey, với tên khoa học là Haemophilus ducreyi, hình que ngắn, hai đầu tròn, không di động, Gram âm, bắt mầu ở hai cực nên trông giống như thoi dệt vải. Các trực khuẩn này thường nằm tiếp nối nhau thành chuỗi, nuôi cấy được trong môi trường thạch máu.
Trực khuẩn lây tuyền do tiếp xúc tình dục. Vì bệnh không tạo ra miễn dịch trong cơ thể người, nên có thể xảy ra tự nhiễm khi bệnh nhân gãi ở chỗ da lành khác. Săng hạ cam lây truyền rất dễ. Săng hạ cam ở nam giới ít khả năng làm lây bệnh vì tổn thương rất đau. Ngược lại, phụ nữ thường là những người mang mầm bệnh và làm lây truyền sang bạn tình nam giới. Lây truyền gián tiếp rất hiếm xảy ra.
Dịch tễ học
Bệnh phổ biến ở các xứ nhiệt đới và á nhiệt đới, nhất là ở những hải cảng ở đó nạn mại dâm và hoàn cảnh vệ sinh rất thuận lợi cho bệnh lây nhiễm. Những thể bệnh phối hợp với các bệnh khác lây theo đường tình dục (như bệnh xoắn khuẩn Treponema, Chlamydia, HIV) đã được nói tới ở những nước công nghiệp.
Giải phẫu bệnh
Hình ảnh mô học rất điển hình, ở vùng bờ của tổn thương, có một biểu mô với lớp tế bào gai dày, còn ở đáy của tổn thương là một đám tương bào (u tương bào thuần nhất). Ngoài ra, có hình ảnh viêm quanh mạch máu và viêm nội mạch máu.
Triệu chứng
THỜI KỲ ủ BỆNH: trung bình 3-5 ngày, nhưng có thể ngắn hơn chỉ 24 giờ, hoặc kéo dài hơn tối 14 ngày.
TổN THƯƠNG: tổn thương điển hình khởi đầu bởi một mụn mủ nhỏ, rồi nhanh chóng được thay thế bởi vết loét sâu, đau, bao quanh bởi một vành mô bị viêm. Bờ của vết loét nhô cao, màu đỏ, nham nhở, đứng thẳng. Khi sò nắn, có cảm giác mềm (đáy không bị cứng).
Thường có nhiều vết tổn thương do tự nhiễm.
Vị trí của tổn thương: ở nam giới, thường là rãnh quy đầu bao quy đầu, mặt trong của bao quy đầu, vùng hãm của quy đầu (làm thành đường hầm ở hãm). Ở phụ nữ, săng mềm thường nằm ở môi lớn, nhất là ở mép sau giữa hai môi và ở hậu môn (tổn thương đau, nghĩ tối trĩ) .
VIÊM HẠCH BẠCH HUYẾT ĐỊA PHƯƠNG (hạch xoài hạ cam): sau 2-3 tuần, bắt đầu viêm hạch bạch huyết, thường là ở một bên. Hạch sờ thấy nóng, mềm lún, và đau. Khi chọc dò, hút ra được dịch mủ trong đó thường khó tìm thấy trực khuẩn Ducrey, nhưng đem cấy thì kết quả sẽ dương tính. Hạch xoài hạ cam có thể tự loét với bò tự săng hoá. Không bao giờ được rạch hạch xoài hạ cam.
SĂNG HỖN HỢP: kết hợp của săng hạ cam và săng giang mai. Những đặc tính của săng giang mai chỉ thể hiện sau 15-20 ngày. Làm phản ứng huyết thanh để xác định bệnh giang mai 3 tuần sau khi săng xuất hiện.
CÁC BIẾN CHỨNG: hoại thư dương vật do bội nhiễm, loét sâu lan rộng hoặc loét da lan rộng, đường lan thường hình ngoằn ngoèo.
Xét nghiệm cận lâm sàng
Tìm trực khuẩn Ducrey trên các phiến đồ nhuộm bệnh phẩm lấy từ các săng hoặc từ chọc hút hạch xoài vùng bẹn. Đôi khi bội nhiễm làm cho xét nghiệm này trở nên khó nhận định. Nhuộm theo phương pháp Giemsa, hoặc phương pháp Pappenheim (với phương pháp này trực khuẩn bắt màu đỏ). Đối với những tổn thương lan rộng và bị bội nhiễm, thường cần phải làm sinh thiết để xét nghiệm mô học. Cấy mủ lấy từ hạch xoài thường dương tính.
Tiên lượng
Bệnh gây đau đớn, nhưng lành tính và thường có xu hướng tự khỏi.
Điều trị
Erythromycin (250-500 mg uống 6 giờ một lần) hoặc cotrimoxazol trong 7 ngày. Điều trị những chủng vi khuẩn kháng thuốc bang ceftriaxon (tiêm bắp thịt một lần 250 mg) hoặc phối hợp amoxicillin với acid clavulanic. Theo dõi bằng test huyết thanh đối với bệnh giang mai trong 3 tháng.
