Các bệnh viêm não và các bệnh có sốt lây truyền do muỗi thấy ở nhiều nơi trên thế giới ; đặc biệt ở vùng khí hậu nóng. Các bệnh này gồm :
- Viêm não St Louis, sốt vàng, Dengue
- Viêm não tuỷ ngựa Mỹ (Americain équine encephalomyelitis).
Các bệnh này đều do virut gây nên. Virut viêm não Nhật Bản, viêm não Saint
Louis, virut sốt vàng, virut dengue, virut các bệnh viêm não và các bệnh sốt khác phát hiện gần đây ở châu Phi và Nam Mỹ (viêm não miền tây sống Nil, sốt Bwamba, viêm não Ilhéus), đều có cấu trúc kháng nguyên giống nhau.
VIÊM NÃO SAINT – LOUIS
Bệnh này được coi như vậy vì thấy đầu tiên ở thành phố St Louis ở nước Mỹ.
Tác nhân gây bệnh là một virut giống virut viêm não Nhật Bản về miễn dịch học. Bệnh sinh và biểu hiện lâm sàng rất giống bệnh viêm não Nhật Bản, nhưng bệnh viêm não St – Louis tiến triển nhẹ hơn và tỷ lệ chết dưới 20%.
Ổ chứa virut chưa được xác định ; rất có thể là súc vật gậm nhấm, chim và gia súc. Môi giới truyền bệnh là muỗi Culex tarsalis
Biện pháp phòng bệnh giống như trong bệnh viêm não Nhật Bản.
SỐT VÀNG
Virut sốt vàng giống virut viêm não Nhật Bản về cấu trúc kháng nguyên. Bệnh phát sinh sau thời kỳ ủ bệnh 3-6 ngày (đôi khi 12 ngày). Có sốt, tổn thương gan (vàng da) và thận, tính trạng nhiễm độc nặng. Trong trường hợp nặng, có anbumin-niệu và xuất huyết. Tỷ lệ chết lên tới 80%.
+ Theo dịch tễ học, người ta phân biệt 2 thể bệnh : sốt vàng rừng rú và sốt vàng thành thị.
- Thể sốt vàng rừng rú có ổ bệnh trong thiên nhiên, ổ chứa virut là khỉ và môi giới truyền bệnh là muỗi Aedes và Haemagogus. Ổ bệnh thiên nhiên thấy ở châu Phi và Nam Mỹ, ở những vùng nhiệt đới nằm giữa vĩ độ 40° bắc và nam. – Thể sốt vàng thành thị đã phát sinh khi muỗi Aedes aegypti trở nên ưa thích hút máu người. Từ khi đó, chúng bắt đầu sống gần nhà ở. Hậu quả là bệnh sốt vàng rời bỏ ổ bệnh trong thiên nhiên và trở thành bệnh của loài người. Muỗi được lan tràn nhiều nơi khác nhau trên thế giới bằng đường hàng hải và các ổ sốt vàng đã xuất hiện ở các vùng có khí hậu nóng (thuận lợi cho sự phát triển của virut ở trong cơ thể muỗi). Nhiều ổ bệnh sốt vàng đã được thanh toán trong vài chục năm gần đây nhờ các biện pháp kiểm dịch quốc tế.
+ Các biện pháp phòng bệnh sốt vàng gồm : tiêu diệt muỗi Aedes aegypti, bảo vệ không cho muỗi đốt.
- Biện pháp kiểm dịch hàng hải và hàng không, thanh trừ muỗi khỏi các tầu thuỷ và tầu bay.
- Tiêm vacxin phòng sốt vàng cho những người đến những vùng có ổ bệnh tiềm tàng. Vacxin sống này chế từ virut đã giảm hoạt lực bằng cách sấy khô dưới chân không. Chỉ cần tiêm một liều vacxin hoà tan trong nước theo chỉ dẫn kèm theo.
- Người bệnh phải cách ly ở bệnh viện và nằm màn.
BỆNH DENGUE
Tác nhân gây bệnh này là một virut giống virut sốt vàng về cấu trúc kháng nguyên.
Thời kỳ ủ bệnh là 4-5 ngày (có thể dao động từ 3 dến 10 ngày). Biểu hiện lâm sàng gồm sốt kèm theo đau cơ và khớp, đôi khi có nổi ban và xuất huyết, thường có 2 đợt, mỗi đợt dài 4-6 ngày. Tỷ lệ tử vong thấp.
- Bệnh dengue chỉ thấy ở loài người và lan truyền bằng muỗi đốt (Aedes aegypti).
- Những vụ dịch lớn đã xảy ra trong những thời kỳ muỗi hoạt động mạnh. Các biện pháp phòng bệnh gồm tiêu diệt muỗi và bảo vệ không cho muỗi đốt. Ngoài ra, còn tạo miễn dịch chủ động bằng tiêm vacxin đặc hiệu.
VIÊM NÃO TỦY NGỰA MỸ
Virut bệnh này khác biệt với virut các viêm não khác. Bệnh viêm não tuỷ ngựa gồm 3 thể bệnh đều gây nên bởi virut giống nhau :
- Viêm não tuỷ ngựa miền dông
- Viêm não tuỷ ngựa miền tây
- Viêm não tuỷ ngựa Vênêzuêla
Thể viêm não miền đông tiến triển nặng nhất. Thời kỳ ủ bệnh là 1-2 tuần. Biểu hiện lâm sàng gồm sốt, hiện tượng màng não, buồn ngủ và liệt.
Ổ chứa virut chưa được xác định dứt khoát, nhưng ngựa thường giữ vai trò quan trọng trong quá trình dịch. Môi giới truyền nhiễm là muỗi thuộc loại Culex và Aedes, ve Dermacentor và rệp Triatoma.
Bệnh này phổ biến ở Bắc Mỹ (Hoà Kỳ và Canada), ở Nam Mỹ (Vênêzuêla, Achentina). Bệnh giống thể viêm não ngựa miền đông được phát hiện ở Tiệp Khắc.
Biện pháp phòng bệnh gồm bảo vệ khỏi bị muỗi và ve đốt, tiêm vacxin cho những người ở vùng có bệnh tiềm tàng.
