Định nghĩa: Trên phim chụp X quang lồng ngực có hình ảnh đặc phổi là một nốt mờ duy nhất, hình tròn, không lan tới rốn phổi và trung thất và thường hay gặp khó khăn trong chẩn đoán phân biệt.
Bảng 6.8. Nốt mờ đơn độc ở phổi: các tiêu chuẩn để phân biệt lành tính với ác tính
Căn nguyên
- u hạt do nhiễm tác nhân vi sinh: u nấm aspergillus, u lao, u nấm histoplasma, u nấm coccidioidomyces, V..V..
- u ác tính: ung thư phế quản phổi nguyên phát hoặc thứ phát (di căn duy nhất), ung thư tiểu phế quản-phế nang, u
- u lành tính: u tuyến phế quản, u loạn sản phôi, u sụn, u xơ, u mỡ.
- Viêm mạch máu, nhất là trong bệnh
- Dị dạng: lỗ rò động-tĩnh mạch trong phổi, u nang do giãn phế quản.
- Những nguyên nhân khác nữa: hít phải dịch (viêm phổi dạng mỡ), rối loạn miễn dịch (nốt dạng thấp), nhồi máu phổi, áp xe, kén sán.
Triệu chứng
Về những tiêu chuẩn lâm sàng và X quang để phân biệt giữa nốt mờ lành tính với ác tính, xem bảng ở phía trên.
Xét nghiệm
Hỏi tiền sử và khám thực thể sâu cho phép định hướng chẩn đoán và chọn lựa những xét nghiệm thích hợp để chỉ định thực hiện.
- Chụp X quang lồng ngực, phía mặt (hướng trước-sau) và nghiêng, chụp cắt lớp, và nhất là chụp cắt lớp vi tính. Điều quan trọng là tìm được những phim đã chụp từ trước để so sánh: một nốt mờ sau 2 năm không thấy tăng đường kính thì có nhiều khả năng là lành tính.
- Test bì: với tuberculin, histoplasmin, coccidioidin.
- Soi phế quản, nhất là khi nốt có đường kính > 2
- Xét nghiệm tế bào trong đòm, tìm trực khuẩn lao.
- Chọc dò bằng kim qua lồng ngực tới nốt mờ, nếu nốt này khu trú ở vùng nông, rồi xét nghiệm tế bào.
- Tìm kiếm ung thư nguyên phát.
- Mở lồng ngực thăm dò: có thể là biện pháp duy nhất để chẩn đoán căn nguyên.
Điều trị
- Nếu đối tượng dưới 50 tuổi và nếu tổn thương có khả năng lành tính: chụp X quang mỗi tháng một lần để kiểm tra theo dõi trong 6 tháng. Nếu đường kính của nốt mờ tăng lên, thì nên can thiệp. Nếu nốt mờ không tiến triển, thì chụp X quang để kiểm tra tiếp tục 6 tháng một lần.
- Nếu đối tượng trên 50 tuổi và những yếu tố tiền sử và X quang làm nghi ngờ nốt mờ là ác tính, thì phẫu thuật thăm dò.
- Nếu có những dấu hiệu chắc chắn nốt mờ là ác tính thì phẫu thuật cắt bỏ ngay.
GHI CHÚ: 54% những nốt mờ đơn độc ở phổi là các u hạt. 28% là ung thư phế quản-phổi, 7% là u loạn sản phổi, 4% là di căn ung thư vào phổi, và 2% là u tuyến của phế quản.
