Clostridium là tên của một loại trực khuẩn kỵ khí bắt buộc, hình que, Gram dương, có bào tử kháng lại các tác nhân của môi trường (như nhiệt, thuốc diệt khuẩn). Những bào tử này sẽ biến thể thành thể hoạt động, có khả năng sản xuất ra ngoại độc tố khi chúng ở trong môi trường mô hoại tử và nghèo oxy. Những trực khuẩn Clostridium rất phổ biến trong thiên nhiên, chúng là vi sinh vật hoại sinh trong đường tiêu hoá, do đó chúng thường nằm trong phân của người và nhiều động vật khác. Có khoảng 60 loài khác nhau, trong đó có 4 loài sau đây gây bệnh ở người:
Clostridium botulinum: xem ngộ độc thực phẩm nhiễm botulinum.
Clostridium tetani: xem bệnh uốn ván.
Clostridium difficile: gây bệnh viêm đại tràng giả mạc (xem từ này) là thể viêm đại tràng nặng có liên quan tới sử dụng thuốc kháng sinh.
Clostridium perfringens (hoặc Cl. welchii): bao gồm 5 typ huyết thanh khác nhau (từ A tới E), mỗi typ sản xuất một loại ngoại độc tố đặc hiệu riêng (lần lượt gọi là: alpha, beta, delta, epsilon, và iota). Những thể lâm sàng do các typ này gây ra như sau:
Nhiễm độc nhiễm khuẩn thực phẩm lành tính: do nhiễm Cl.
perfringens thuộc typ huyết thanh A, bệnh khởi phát 8-16 già sau khi ăn phải thực phẩm bị nhiễm trực khuẩn, đặc biệt là thịt, thịt lợn ướp lạnh không tốt, ăn đồ ăn nguội (độc tố của vi khuẩn bị phân huỷ bồi nhiệt độ). Bệnh cảnh lâm sàng là viêm dạ dày ruột cấp tính ít nhiều dữ dội, với ỉa chảy, nhưng ỉa chảy bớt dần trong vòng 24 giờ.
Viêm ruột hoại tử: là bệnh nặng, xuất hiện ở trẻ em ở Tân Guinê, và do Cl. perfrigens thuộc typ huyết thanh c tiết độc tố bêta gây ra.
Hoại thư sinh hơi: xem từ này.
Nhiễm khuẩn khu trú: viêm túi mật tích mủ, apxe màng phổi- phổi, viêm xương-tuỷ xương, viêm xoang, viêm màng não, apxe não, viêm bể thận-thận, viêm tuyến tiền liệt.
Nhiễm khuẩn huyết: thường xảy ra sau khi bị sẩy thai nhiễm khuẩn. Sau khi sẩy thai 1-3 ngày thì bắt đầu xuất hiện tình trạng nhiễm độc nhiễm khuẩn nặng với sốt, đái ít (thiểu niệu), vàng da, và tan huyết cấp tính.
Điều trị
Truyền tĩnh mạch benzylpenicillin 10-20 triệu đơn vị mỗi ngày, thẩm phân máu cho những thể nặng.
Nhiễm khuẩn tử cung: cũng xảy ra sau sảy thai nhiễm khuẩn. Phòng ngừa: cho benzylpenicillin 24 giờ trước khi làm bất kỳ thủ thuật kiểm tra tử cung nào không ở trong hoàn cảnh cấp cứu.