Có ý kiến cho rằng không cần thiết phải điều trị bệnh tăng huyết áp ở người lớn tuổi vì ở lớp người đó huyết áp có thể cao theo tuổi, nếu mức huyết áp như ở người trẻ thì không có lợi cho việc tưới máu não, mặt khác điều trị dễ gây nên các tác dụng phụ có hại. Các nghiên cứu trên thế giới cho thấy ý kiến đó là không đúng, công trình EWPHE của châu Âu cho thấy điều trị tốt bệnh tăng huyết áp ở người có tuổi thì làm giảm được 27% tử vong chung về tim mạch, 38% tử vong do tim, 32% tử vong do tai biến mạch máu não, giảm được 60% số tai biến tim mạch mà không gây tử vong, đặc biệt là giảm 63% tai biến suy tim.
Người có tuổi có nhiều điểm khác so với người trẻ: ngoài những thay đổi về hấp thu thuốc qua đường tiêu hoá, phân phối và chuyển hoá thuốc trong cơ thể không như người trẻ, người ta thấy ở người có tuổi thuốc dễ tích luỹ do thận thải trừ kém nên dễ gây nhiễm độc, thuốc dễ gây ra các tác dụng phụ không tốt, các thuốc sử dụng đồng thời, phối hợp dễ tác động qua lại với nhau và có những tác dụng có hại… Người ta đã thấy nguy cơ xảy ra các phản ứng xấu của thuốc gặp trên người có tuổi cao gấp nhiều lần so với người trẻ.
Điều trị bệnh tăng huyết áp cho người lớn tuổi cần lưu ý những điểm sau đây:
Nhiều người có tuổi bị tăng huyết áp có mức huyết áp thường xuyên cao vì chưa được điều trị tốt; với những người này dùng thuốc càng phải kiên trì, không sốt ruột để đưa dần huyết áp xuống, người bệnh thích ứng dần có khi sau nhiều tháng mới có kết quả; không nên làm giảm huyết áp quá nhanh, quá mạnh, huyết áp xuống đột ngột dễ gây rối loạn tuần hoàn phức tạp nhất là giảm tưới máu não. Ngay trong cơn tăng huyết áp kịch phát cũng không được đưa huyết áp xuống nhanh trong thời gian rất ngắn.
Nên dùng liều lượng thuốc nói chung thấp hơn so với người trẻ, vừa thích hợp với những đặc điểm về sinh lý của người có tuổi và trọng lượng cơ thể đã giảm đi do tuổi, vừa tránh được các tác dụng phụ không tốt. Phải theo dõi sát hơn trong quá trình dùng thuốc. Cách dùng thuốc phối hợp để giảm liều của mỗi thuốc riêng biệt cũng là một biện pháp tốt.
Giảm muối vừa phải trong chế độ ăn, không nên giảm quá chặt chẽ.
Các thuốc hạ huyết áp nên dùng là thuốc lợi tiểu, alpha-methyl-dopa, các chất ức chế men chuyển (nhóm captopril), các thuốc này phù hợp hơn với 100 người có tuổi ; các chất ức chế calci cũng có thể dùng được. Hạn chế dùng các chất ức chế cảm thụ giao cảm beta (propranolol), loại thuốc này làm giảm trương lực giao cảm nhiều nên dễ gây mất cân bằng trong hệ thần kinh thực vật ; tuy vậy nếu bệnh nhân đã dùng thuốc đó từ nhiều năm trước mà chịu được và vẫn có hiệu lực thì có thể tiếp tục dùng, nên chọn các thuốc ít làm chậm nhịp tim như metoprolol.
Về thuốc lợi tiểu, chỉ dùng hypothiazid liều 12,5-25 mg cũng đủ. Furosemid (Lasilix) gây đào thải nước và natri nhiều hơn nhưng cũng thải nhiều kali hơn, mất nước và kali nhiều cũng ảnh hưởng không tốt đến bệnh nhân, dễ gây hạ huyết áp khi đứng, rối loạn nhịp tim… có khi nguy hiểm. Chỉ dùng furosemid trong trường hợp bắt buộc như khi có cơn tăng huyết áp kịch phát, suy tim cấp tính. Khi dùng furosemid cũng như hypothiazid, phải bổ xung
Người ta thường hay dùng nang Adalat cắn vỡ trong miệng để điều trị cơn tăng huyết áp kịch phát, với người có tuổi phải hết sức chú ý vì thuốc làm giảm huyết áp rất nhanh và có khi rất nhiều, đã có những trường hợp mà huyết áp giảm đến mức gây truy mạch phải cấp cứu nâng lại huyết áp, vì vậy lúc đầu chỉ nên cho 3 giọt, theo dõi kết quả nếu cần thì cho thêm sau.
Mười nguyên tắc sử dụng thuốc điều trị tăng huyết áp
- Huyết áp nên được hạ thấp dần dần
- Việc điều trị phải dùng theo tuỳ từng bệnh nhân, chú ý đến mức độ nặng của bệnh, mức độ rối loạn huyết động và các quá trình bệnh lý quan trọng khác.
- Các thuốc nên được kê đơn theo kiểu từng bậc, bắt đầu bằng bậc 1 thuốc trừ trường hợp tăng huyết áp nặng.
- Điều trị kết hợp thuốc thích hợp hơn điều trị 1 thuốc với liều cao bởi vì nó sử dụng liều lượng thấp hơn của từng thuốc riêng lẻ và bởi vậy có thể gây ra ít tác dụng phụ hơn.
- Tránh cho liều lượng không hợp lý của bất kỳ thuốc nào.
- Không nên ngừng điều trị đột ngột hoặc ngừng một loại thuốc đột ngột.
- Nên tự làm quen với một số loại thuốc nhất định và gắn bó với những thuốc này. Thuốc mới nhất không nhất thiết là thuốc tốt nhất.
- Các thuốc không ảnh hưởng đến tính tình và trí tuệ là loại thích hợp hơn vì chúng ít gây trở ngại các hoạt động hàng ngày.
- ở hầu hết các bệnh nhân, việc điều trị phải được tiến hành liên tục lâu dài không hạn định. Không nên thay đổi phác đồ điều trị trừ khi thật cần thiết. Việc điều trị nên đơn giản và nếu có thể, chỉ dùng 1 viên một ngày.
- Phải có tính kiên nhẫn và huấn luyện bệnh nhân của mình cũng như vậy.
