Đầu lạnh, cảm giác Não bộ rét lạnh – Triệu chứng bệnh Đông y

Khái niệm

Đầu lạnh còn gọi là “Não lãnh”. Tức là tự cảm thấy Não bộ rét lạnh, ưa đội mũ hoặc thích lấy khăn chùm đầu, không chịu nổi phong hàn. Đầu lạnh thường kèm theo các chứng đau đầu, choáng váng. Mục này thảo luận coi Đầu lạnh là chủ chứng.

Phân biệt.

Chứng hậu thường gặp

• Đầu lạnh do Quyết âm trúng hàn: Có chứng vùng đầu rét lạnh, đỉnh đầu bị đau muốn chùm chăn áo, sắc mặt xanh tối, tứ chi quyết lạnh, nôn ọe ra nước dãi trong hoặc đờm bọt, rêu lưỡi trắng, mạch Trầm Khẩn.
• Đầu lạnh do Đốc mạch hư hàn: Có chứng đỉnh đầu và vùng trán rét lạnh lan tỏa tới lưng và cột sống, gặp ấm thì đỡ, lúc nhẹ, lúc kịch liệt, kéo dài không khỏi, chân tay lạnh, sợ rét, lưng mỏi, chân tay mềm yếu, sắc mặt tái nhợt không tươi, chất lưỡi nhợt, rêu lưỡi trắng, mạch Trầm Tế hoặc Trì.

Phân tích

Chứng Đầu lạnh do Quyết âm trúng hàn với chứng Đầu lạnh do Đốc mạch hư hàn: cả hai đều thuộc Hàn chứng, loại trên là Thực hàn, loại sau là Hư hàn. Loại trên là ngoại cảm hàn tà trực trúng Quyết âm hoặc Thương hàn từ biểu vào lý truyền vào Quyết âm. Mạch của Quyết âm hội ở đỉnh đầu, hàn tà đi theo kinh mạch nghịch lên vùng đỉnh đầu cho nên thấy đầu lạnh và đau đỉnh đầu. Hàn trọc ở Vị thì nôn mửa ra dãi trong, hàn thịnh dương bị uất, cho nên mặt xanh tối, chân tay quyết lạnh. Đầu lạnh do Đốc mạch hư hàn là vì lao thương quá độ, ốm lâu chăm sóc không tốt, hoặc là hàn thấp xâm phạm gây nên. Bệnh lâu ngày thì tinh huyết hao tổn, Đốc mạch mất sự tư dưỡng, hư hàn từ trong sinh ra. Đường kinh của mạch Đốc qua cột sống và lưng thẳng lên đỉnh đầu. Đốc mạch hư hàn thì dương khí không phân bố được cho nên thấy đầu lạnh lan tỏa tới các bộ vị của đường kinh Đôc mạch kiêm các chứng trạng: lưng và cột sống lạnh và mỏi, tinh thần mệt mỏi, tay chân lạnh gặp ấm thì đỡ, mạch Trầm Trì. Sự khác nhau của hai chứng là chứng trên phát bệnh gấp gáp, đầu lạnh và đau kịch liệt, bệnh trình ngắn lại kèm các chứng mửa ra bọt, mặt tái xanh. Loại sau phát bệnh từ từ, đầu lạnh không nặng lắm, lúc nhẹ lúc nặng, bệnh trình kéo dài thường kiêm các chứng mệt mỏi chân tay lạnh, lưng gối yếu là đặc trưng của hư hàn. Đầu lạnh do Quyết âm trúng hịàn điều trị theo phép tán hàn, giáng nghịch, hòa Vị chọn dùng phương Đương quy Tứ nghịch thang, Ngô thù du thang. Đầu lạnh do Đốc mạch hư hàn điều trị nên ôn dương bổ hư, chọn dùng phương Lộc nhung hoàn.

Trích dẫn y văn.

Chủ phong khí, khí theo Phong phủ mà đi lên thì là Não phong, lưng gáy sợ lạnh, vùng Não bộ rất lạnh (Tuyên minh luận phương – Não phong chứng).