Bệnh thuộc về thần kinh tâm thần chia làm 4 loại, các bệnh do rối loạn thần kinh chức năng, các bệnh do rối loạn hoạt động tâm thần do các bệnh tổn thương thần kinh trung ương và các bệnh tại thần kinh ngoại biên.
-
BỆNH DO RỐI LOẠN THẦN KINH CHỨC NĂNG
Như suy nhược thần kinh chức năng
Như suy nhược thần kinh, histeria… là bệnh nội thương do sang chấn tinh thần, thất tình và sự hoạt động của các tạng tâm can, tỳ, thận và các mặt, tinh, khí, thần, âm, dương bị giảm sút).
Sơ lược giới thiệu các nguyên nhân về phương pháp chữa sau:
Tâm can khí uất kết
Thường do sang chấn tinh thần gây ra, gặp ở bệnh suy nhược thần kinh hysteria.
Triệu chứng: tinh thần uất ức, hay thở dài, ngực sườn đầy tức, chướng bụng, không muốn ăn, mạch huyền.
Phương pháp chữa: sơ can ký khí, an thẫn, sơ can giải uất, an thần.
Thuốc: sài hồ, hoàng cầm, thanh bì, chỉ xác, bạch thược, táo nhân, viễn chí.
Bài thuốc: Tiêu dao tán, Sài hồ can thang, Lý khí giải uất thang.
Can thận âm hư
Thường thấy mấy loại:
- Âm hư hỏa vượng, âm hư dương xung
Gặp ở bệnh suy nhược thần kinh thể ức chế, hưng phấn tăng.
Triệu chứng: nhức đầu, chóng mặt, hoa mắt, ù tai, hay quên, hồi hộp, miệng khô, người hay bừng nóng, táo bón, cáu gắt, mạch huyền tế sác…
Phương pháp chữa: tư âm giáng hoả, bình can, tiềm dương, an thần.
Thuốc: thục địa, quy bản, miết giáp, thạch hộc, sài hồ, long cốt, mẫu lệ, câu đằng, táo nhân.
Bài thuốc: Thiên ma câu đằng ẩm, Kỉ cúc địa hoàng hoàn, Chu sa an thần hoàn.
- Âm hư ức chế giảm, nhưng hưng phấn không tăng
Gặp ở suy nhược thần kinh.
Triệu chứng: đau lưng, ù tai, di tinh, nhức đầu, mạch tế sác, hồi hộp, ngủ ít.
Phương pháp chữa: bổ can thận âm (bổ thận âm, bổ can huyết, an thần).
Thuốc: thục địa, kỷ tử, thạch hộc, bạch thược, thủ ô, hoàng tinh, táo nhân, viễn chí.
Bài thuốc: Lục vị quy thược, Tả quy hoàn.
- Thận âm, thận dương hư
Do ức chế giảm và hưng phấn giảm, gặp ở bệnh suy nhược thần kinh.
Triệu chứng: lưng gối mỏi yếu, lưng lạnh, chân tay lạnh, di tinh, liệt dương, ù tai, nước tiểu trong, đi tiểu nhiều lần… mạch trầm nhược.
Phương pháp chữa: ôn bổ thận dương, bổ thận âm, an thần thuốc: thục địa, kỷ tử, thạch hộc, ba kích, đỗ trọng, phụ tử chế, nhục quế, táo nhân, viễn chí…
Bài thuốc: Bát vị quế phụ (thận khí hoàn), Hữu quy ẩm.
- Tâm tỳ hư
Gồm các triệu chứng của tỳ hư (ăn kém) sút cân mệt mỏi, của tâm huyết hư (mất ngủ, hồi hộp) gặp ở các bệnh suy nhược thần kinh, suy nhược cơ thể. Phương pháp chữa, thuốc, bài thuốc đã nêu ở các chương trên.
-
BỆNH DO RỐI LOẠN HOẠT ĐỘNG TÂM THẦN
Gặp ở bệnh tâm thần phân liệt
Nguyên nhân do sang chấn toàn thân, di truyền các tạng tâm, can, thận bị giảm sút gây ra đàm trọc che lấp tâm khiếu.
Trên lâm sàng, có cơ chế sinh bệnh do đàm quá nhiều gây các thể bệnh khác nhau, đàm khí uất gây trầm cảm, đàm hỏa nghịch gây hưng phấn.
Nếu đàm khí uất kết thì phải lý khí giải uất, hóa đàm khai khiếu, dùng các vị thuốc trừ đàm như bán hạ, nam tinh, trần bì, trúc nhự phối hợp với thuốc lí khí giải uất như chỉ xác, ô dược, hương phụ, uất kim.
Bài thuốc hay dùng là Ôn đởm thang, Thuận khí đạo đàm thang.
Nếu đàm hỏa nghịch thì phải tả hỏa thông đàm, chấn tâm, tả can, dùng các vị thuốc cam hỏa như chi tử, chấn tâm (chân châu mẫu, thần sa). Thông đàm như bán,hạ xương bồ, nam tinh, các bài thuốc như bài Chấn tâm thang.
Ngoài ra về cản bản phải bồi bổ sự hoạt động của các tạng tâm, can tỳ. Phương pháp chữa, thuốc, các bài thuốc đã nêu nhiều ở các chương trên.
-
BỆNH DO RỐI LOẠN THẦN KINH TRUNG ƯƠNG
Cùng các chứng động kinh, liệt, tai biến mạch máu não. Nguyên nhân do các tạng tâm, tỳ, thận bị giảm sút, sinh ra đàm và gây rối loạn hoạt động về các mặt khí huyết, âm, dương.
Trên lâm sàng căn cứ vào các nguyên nhân, cần dùng phương pháp bổ thận, tỳ, tâm can huyết kết hợp vổi các thuốc chữa các chứng bệnh phát sinh ra như thuốc hành khí, hoạt huyết, trừ phong, trừ đàm, tả hỏa để chữa bệnh.
-
BỆNH TẠI CÁC DÂY THẦN KINH NGOẠI BIÊN
Các tà khí như phong hàn, thấp nhiệt, xâm phạm vào mà gây ra bệnh, tuỳ nguyên nhân mà đề ra các phường pháp chữa bệnh khác nhau do phong hàn thì khu phong tán hàn phong nhiệt thì khu phong thanh nhiệt, hoặc phát tán phong nhiệt, phong thấp thì khu phong trừ thấp.
Tuỳ vị trí dây thần kinh có bệnh mà thêm các vị thuốc chữa thích hợp: đau vai gáy, đau cánh tay. Thêm thuốc chữa về khí (hành khí, bổ khí) đau thắt lưng chi dưới thêm thuốc bổ can thận, đau liên sườn thêm các thuốc sơ can lý khí. Sự phối hợp này tạo thành các bài thuốc khác nhau. Quyên tý thang, Độc hoạt ký sinh thang, Bổ thận thang.
Tà khí xâm nhập vào kinh lạc gân xương hay gây hiện tượng khí trệ, huyết ứ nên phải dùng các thuốc thông kinh, hoạt lạc: tang chi, tế tân, uy linh tiên, đan sâm, các thuốc hành khí: Chỉ xác, trần bì, hậu phác… Các thuốc hoạt huyết đan sâm, ngưu tất, xuyên khung. Các bệnh đau dây thần kinh hay rối loạn về dinh dưỡng cảm giác, như teo cơ, tê bì thì phải dùng các thuốc bổ khí, bổ huyết giúp cho khí nuôi dưỡng có can huyết nuôi dường cân.
