Khái niệm
Ban đêm tiểu tiện nhiều lần là chỉ chứng trạng số lần và số lượng tiểu tiện nhiều về ban đêm. Nói chung số lần ban đêm tiểu tiện từ 2 đến 3 lần trở lên hoặc lượng nước tiểu vượt quá một phần tư lượng ban ngày hoặc thậm chí số lượng nước tiểu ban đêm sấp sỉ với ban ngày. Ban ngày tiểu tiện bình thường chỉ có ban đêm tiểu tiện nhiều hơn là đặc điểm của chứng này, căn cứ vào đó có thể phân biệt được số lần tiểu tiện.
Phân biệt
Chứng hậu thường gặp
Ban đêm tiểu tiện nhiều lần do Thận duơng hư yếu: Có chứng ban đêm tiểu tiện nhiều lần kiêm chứng đi vặt, giỏ giọt không gọn bãi thậm chí không tự chủ hoặc són đái, tai ù hoặc nặng tai, lưng đau mỏi, hoạt tinh tảo tiết, lưỡi nhợt bệu, rêu lưỡi trắng mỏng, mạch Trầm Tế Nhược.
Ban đêm tiểu tiện nhiều lần do Tỳ Thận đều hư: Có chứng cơ thể lạnh tay chân lạnh, mỏi mệt, đầu choáng tai ù, lưng gối yếu mỏi, kém ăn, đại tiện nhão hoặc hạ lợi ra nguyên đồ ăn, tiểu tiện nhiều lần nhất là nhiều ,về ban đêm, lưỡi nhợt bệu rêu trắng, mạch Trầm Nhược.
Phân tích
- Chứng đêm đi tiểu tiện nhiều lần do Thận dương hư yếu: Phần nhiều do thể trạng vốn dương hư hoặc tuổi cao ốm lâu dẫn đến Thận dương bất túc, mất tác dụng kín đáo, Bàng quang không co thắt gặp lúc ban đêm âm thịnh dương suy mất quyền thu nhiếp cho nên tiểu tiện vặt, tiểu tiện nhiều. Điều trị nên ôn bổ Thận dương kèm theo thuốc cố sáp, dùng phương Đại Thỏ ty tử hoàn. Nếu chứng trạng nhẹ thì biểu hiện dương hư không rõ lắm, thường gặp ở người bệnh trẻ tuổi mắc bệnh thời gian ngắn, nói chung trách cứ vào Bàng quang khí hư, điều trị nên ích khí củng cố Bàng quang, dùng phương Tang phiêu tiêu tán gia giảm.
Chứng đêm đi tiểu tiện nhiều lần do Tỳ Thận đều hư: Phần nhiều do Mệnh môn hoả suy không làm ấm áp Tỳ dương hoặc là Tỳ dương hư yếu không cung cấp đầy đủ cho Thận dương, đến nỗi Tỳ Thận đều hư, sự ấm áp ở hạ nguyên không bền vững cho nên vào ban đêm âm thịnh dương suy thì lượng nước tiểu nhiều. Yếu điểm chẩn đoán phân biệt với chứng đêm đi tiểu tiện nhiều lần do Thận dương suy yếu là: Thận hư có chứng đau lưng tai ù với Tỳ hư có chứng thể trạng gầy còm chân tay lạnh không ấm kém ăn đại tiện nhão đồng thời xuất hiện. Nếu chỉ chữa theọ Thận hư thì hiệu quả thường không tốt lắm, mà cầnphải kiêm bổ cả Tỳ Thận, cùng một lúc vừa ôn dương vừa cố sáp, dùng phương Cố phù hoàn gia giảm.
Thận chủ thủy quản lý sự mở đóng, Bàng quang chủ chứa nước tiểu, cho nên ban đêm tiểu tiện nhiều lần nên trách cứ vào Thận và Bàng quang, vả lại ban ngày là dương, ban đêm là âm, ban đêm âm thịnh dương suy, cho nên ban đêm tiểu tiện nhiều lần thực là do Dương khí suy yếu gây nên.
Trích dẫn y văn
Tiểu tiện lợi nhiều, do Bàng quang hư hàn, bong bóng trơn nhẵn cho nên như thế. Thận là tạng, Bàng quang là phủ của Thận, quan hệ biểu lý đều chủ về thủy, Thận khí thông với âm ở dưới, Bàng quang đã hư hàn không thể làm ấm được Tạng cho nên tiểu tiện trắng mà nhiều, về ban đêm có phần tiểu tiện nhiều hơn, đó là do âm khí từ bên trong sinh ra (Chư bệnh nguyên hậu luận – Tiểu tiện bệnh chư hậu).
Đối với người ít tuổi khoẻ mạnh, âm dương đều đầy đủ thì ban đêm ít tiểu tiện. Khi đã cao tuổi, ban đêm đi tiểu tiện nhiều, đó là thủy và hoả đều bất túc, điều trị bằng Bát vị, địa hoàng hoàn bỏ Trạch tả, gia Cốt chi, hoặc Hữu quy ẩm cũng hay (La thị hội ước y kính – Luận tiểu tiện bất cấm).
