Ketonuria Là Gì?

Ketonuria xảy ra khi bạn có mức ketone cao trong nước tiểu. Tình trạng này thường thấy ở những người bị tiểu đường và cũng có thể xảy ra trong thai kỳ.

Dưới đây là những điều bạn cần biết về ketonuria, cùng với nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị.

Ketone Là Gì?

Ketone, hay còn gọi là các thể ketone, là các phân tử axit được tạo ra trong gan của bạn. Khi gan cần phân hủy chất béo để cung cấp năng lượng, nó tạo ra ketone như là sản phẩm phụ.

Cơ thể bạn sử dụng ketone để tạo năng lượng khi không đủ glucose. Glucose là nguồn năng lượng chính của cơ thể, đến từ carbohydrates. Sự hiện diện của ketone trong nước tiểu cho thấy cơ thể bạn đang sử dụng chất béo để lấy năng lượng thay vì glucose. Thông thường, chỉ một lượng rất nhỏ ketone được thải ra như chất thải trong nước tiểu.

Nếu bạn nhịn ăn hoặc có các tình trạng sức khỏe như tiểu đường, cơ thể bạn sẽ sản xuất nhiều ketone hơn mức cần thiết. Điều này làm tăng mức ketone trong gan. Cơ thể bạn cố gắng loại bỏ chúng qua nước tiểu, dẫn đến tình trạng ketonuria, còn được gọi là ketoaciduria hoặc acetonuria.

Mức ketone cao trong cơ thể có thể gây ra sự tích tụ axit trong máu, được gọi là ketoacidosis, có thể gây hại.

Ketonuria so với Ketonemia

Ketonuria là sự hiện diện của ketone trong nước tiểu. Ketonemia là sự hiện diện của ketone trong máu. Đối với những người bị tiểu đường có mức ketone cao trong máu, nước tiểu hoặc cả hai, điều này có thể cho thấy tình trạng ketoacidosis — mức axit nguy hiểm trong cơ thể bạn. Mức ketone cao trong máu hoặc nước tiểu nghĩa là bạn cần được chăm sóc y tế ngay lập tức.

Nguyên Nhân Gây Ketonuria

Bạn có thể phát triển ketone trong nước tiểu do:

• Chế độ ăn keto: Ketonuria phổ biến ở những người theo chế độ ăn ketogenic. Chế độ ăn này có lượng carbohydrates thấp và chất béo cao. Chế độ ăn kiêng này khiến cơ thể bạn sử dụng chất béo và protein làm nhiên liệu, dẫn đến sự hình thành và thải ra ketone.
• Nhịn ăn: Nhịn ăn trong thời gian dài hoặc chế độ nhịn ăn gián đoạn có thể dẫn đến ketonuria. Trong thời gian nhịn ăn, gan của bạn bắt đầu sử dụng chất béo và protein dự trữ trong cơ thể để duy trì hoạt động, dẫn đến việc hình thành ketone.
• Thuốc lợi tiểu: Các loại thuốc này loại bỏ lượng dịch thừa ra khỏi cơ thể bạn. Chúng có thể dẫn đến tình trạng mất nước, gây tích tụ ketone trong nước tiểu.
• Bệnh tiểu đường: Khi cơ thể bạn có mức insulin thấp, các tế bào không thể lưu trữ hoặc sử dụng glucose để tạo năng lượng. Điều này dẫn đến mức đường huyết cao hoặc tiểu đường. Cơ thể bạn không còn cách nào khác ngoài việc phân hủy chất béo và protein để lấy năng lượng, dẫn đến sự hình thành các thể ketone như là sản phẩm thải. Các ketone này tích tụ trong cơ thể bạn và thậm chí có thể vào máu, gây ra tình trạng ketoacidosis do tiểu đường.

Ketonuria phổ biến ở những người bị tiểu đường, vì cơ thể họ cố gắng loại bỏ ketone thừa qua nước tiểu.

• Bệnh glycosuria thận: Đây là một tình trạng sức khỏe hiếm gặp khiến cơ thể bạn thải glucose qua nước tiểu. Tình trạng này xảy ra khi các ống trong thận không hoạt động đúng cách. Bệnh glycosuria thận làm giảm mức đường trong cơ thể, khiến gan đốt cháy chất béo và protein để lấy năng lượng, dẫn đến ketonuria.
• Bệnh tích trữ glycogen: Cơ thể bạn lưu trữ glucose dưới dạng glycogen như là nguồn năng lượng. Khi glycogen không thể được lưu trữ đúng cách, bạn có thể phát triển căn bệnh chuyển hóa này. Điều này khiến gan của bạn phải sử dụng các nguồn khác ngoài glycogen để lấy năng lượng, dẫn đến việc thải ketone qua nước tiểu.
• Uống quá nhiều rượu: Uống rượu bia nhiều có thể khiến bạn bị mất nước hoặc thiếu dinh dưỡng nếu không uống nước hoặc ăn uống đều đặn hoặc nếu bạn nôn nhiều. Điều này có thể khiến cơ thể bạn bắt đầu sản xuất ketone, dẫn đến tình trạng được gọi là ketoacidosis do rượu.
• Sử dụng thuốc: Nếu bạn bị tiểu đường, việc sử dụng các loại thuốc bất hợp pháp hoặc giải trí có thể làm tăng nguy cơ bị ketosis do tiểu đường và ketoacidosis do tiểu đường.
• Tập thể dục liên tục: Tập thể dục cường độ cao có thể làm cạn kiệt glucose dự trữ trong cơ thể bạn. Cơ thể bạn bắt đầu phân hủy chất béo để lấy năng lượng, có thể tạo ra ketone trong nước tiểu.
• Thai kỳ: Những thay đổi hormone trong thai kỳ có thể làm gián đoạn khả năng xử lý insulin của cơ thể bạn. Sự hiện diện của ketone trong nước tiểu trong thai kỳ có thể chỉ ra sự mất cân bằng đường huyết do ăn quá ít carbohydrates hoặc tiểu đường thai kỳ.
• Suy dinh dưỡng và rối loạn ăn uống: Cơ thể bạn có thể tiêu hao dự trữ glucose trong vài ngày nhịn ăn. Các cơ bắt đầu phân hủy, giải phóng axit béo và axit amin vào máu, làm tăng khả năng có ketone trong nước tiểu.
• Bệnh tật hoặc căng thẳng: Các hormone như cortisol (hormone căng thẳng của bạn) và epinephrine (adrenaline) có thể ảnh hưởng đến mức đường huyết. Khi có quá nhiều hormone này, nó có thể làm giảm mức insulin và khiến gan của bạn kém khả năng điều chỉnh đường huyết. Căng thẳng có thể làm tăng nguy cơ tiểu đường của bạn. Nếu bạn bị bệnh nặng hoặc đang chịu nhiều căng thẳng, bác sĩ khuyên bạn nên kiểm tra nước tiểu để tìm ketone.
• Phẫu thuật tim: Ketonuria cũng có thể phát triển ở những người đã trải qua các thủ thuật tim như phẫu thuật bắc cầu.
• Corticosteroid: Những loại thuốc này có thể can thiệp vào phản ứng insulin của tế bào bạn, làm giảm đường huyết và tăng sản xuất ketone.

Triệu Chứng Ketonuria

Ketonuria thường theo sau hoặc gây ra ketoacidosis. Mức ketone cao trong cơ thể bạn có thể rất nguy hiểm.

Các triệu chứng bạn cần chú ý bao gồm:

• Khát và mất nước
• Mất cân bằng điện giải
• Hơi thở có mùi trái cây
• Mệt mỏi và bối rối
• Nôn mửa
• Tiểu nhiều
• Thở gấp
• Mức đường huyết cao

Chẩn Đoán Ketonuria

Bác sĩ có thể xác định bạn có bị ketonuria hay không bằng cách kiểm tra triệu chứng và thông qua các xét nghiệm máu và nước tiểu.

Một số xét nghiệm thường dùng để kiểm tra ketone bao gồm:

• Xét nghiệm máu để kiểm tra mức đường
• Xét nghiệm nước tiểu bằng que thử với các chất phản ứng tạo màu khi tiếp xúc với ketone
• Xét nghiệm hơi thở để kiểm tra mùi trái cây của acetone
• Phân tích enzyme để đo mức ketone
• Xét nghiệm tại nhà bằng các thiết bị theo dõi glucose trong máu

Các xét nghiệm bổ sung bạn có thể thực hiện bao gồm:

• Xét nghiệm điện giải trong máu
• Chụp X-quang ngực
• Điện tâm đồ (EKG)
• Tổng phân tích tế bào máu (CBC)
• Phân tích nước tiểu
• Khí máu động mạch
• Chụp CT
• Xét nghiệm chức năng thận

Xét Nghiệm Ketone

Bạn có thể kiểm tra ketone thông qua máu hoặc nước tiểu. Mỗi phương pháp đều có những ưu và nhược điểm riêng.

Que thử nước tiểu

Các cửa hàng thuốc và bán lẻ có nhiều loại que thử nước tiểu để kiểm tra ketone, có sẵn để mua không cần đơn. Chúng dễ sử dụng và dễ mang theo. Tuy nhiên, kết quả có thể bị “trễ,” có nghĩa là chúng cho thấy mức ketone của bạn trong khoảng thời gian 6-8 giờ trước đó.

Xét nghiệm máu

Xét nghiệm máu cho ketone mang lại kết quả chính xác hơn trong thời gian thực, nhưng có thể tốn kém hơn và cần đến một cơ sở y tế hoặc phòng thí nghiệm.

Điều Trị Ketonuria

Nếu bạn được chẩn đoán mắc ketonuria, điều trị sẽ phụ thuộc vào nguyên nhân gốc rễ và sự nghiêm trọng của tình trạng này. Các bác sĩ có thể khuyên bạn:

• Uống nhiều nước: Giữ cơ thể ngậm nước sẽ giúp làm loãng ketone và loại bỏ chúng khỏi cơ thể bạn.
• Ngừng nhịn ăn hoặc chế độ ăn hạn chế: Bạn có thể cần phải ăn nhiều carbs hơn và giảm lượng protein và chất béo để giúp cơ thể bạn hồi phục.
• Sử dụng insulin: Nếu bạn bị tiểu đường, bác sĩ có thể sẽ điều chỉnh lượng insulin để giảm mức ketone và cân bằng lượng đường trong máu của bạn.
• Thay đổi thuốc: Nếu bạn đang dùng thuốc lợi tiểu hoặc corticosteroid, bác sĩ có thể cần điều chỉnh liều lượng hoặc đổi sang loại khác.
• Tham gia trị liệu: Nếu bạn có bất kỳ tình trạng bệnh lý hoặc rối loạn ăn uống nào dẫn đến ketonuria, bác sĩ có thể khuyên bạn tham gia trị liệu.

Khi Nào Cần Gặp Bác Sĩ

Nếu bạn bị tiểu đường, hãy liên hệ với bác sĩ nếu bạn có bất kỳ triệu chứng nào của ketonuria hoặc ketoacidosis. Các triệu chứng nghiêm trọng như mất nước, nôn mửa, hoặc hơi thở có mùi trái cây có thể cần phải được chăm sóc y tế khẩn cấp.

Nếu bạn không có tiểu đường mà có các triệu chứng ketonuria, hãy hẹn gặp bác sĩ để đánh giá và điều trị. Các triệu chứng có thể là dấu hiệu của các vấn đề sức khỏe tiềm ẩn khác.

Biến chứng thai kỳ

Thai kỳ làm tăng độ nhạy insulin của bạn, đặc biệt là trong ba tháng giữa và cuối. Những thay đổi về hormone trong thai kỳ là nguyên nhân kích thích sự kháng insulin này. Nếu bạn đã có bệnh tiểu đường hoặc được chẩn đoán mắc tiểu đường thai kỳ, keton trong nước tiểu có thể phát triển nhanh hơn và ở mức glucose trong máu thấp hơn so với những người không mang thai. Nôn thường xuyên trong thai kỳ hoặc uống ít chất lỏng, đặc biệt trong tam cá nguyệt cuối cũng có thể tạo ra mức keton cao trong nước tiểu.

Phòng ngừa Ketonuria

Nếu bạn mắc tiểu đường, điều quan trọng là kiểm soát mức đường huyết của mình. Theo dõi chặt chẽ các chỉ số glucose trong máu và kiểm tra triệu chứng để ngăn ngừa ketonuria và các biến chứng có thể xảy ra do tình trạng này.

Để giữ cho mức đường huyết ổn định, hãy ăn các loại thực phẩm như rau lá xanh và không chứa tinh bột, hạt và hạt giống, trái cây mọng nước, ngũ cốc nguyên hạt và chất béo lành mạnh. Cân bằng lượng carbohydrate bạn ăn với một phần protein tương đương dưới dạng thịt, cá, trứng, phô mai và đậu phụ. Điều này là do protein làm chậm quá trình hấp thụ glucose vào máu, giúp mức đường huyết của bạn duy trì trong phạm vi bình thường.

Tóm tắt

Sự hiện diện của keton (axit) trong nước tiểu có nghĩa là cơ thể bạn đang sử dụng chất béo để sản xuất năng lượng thay vì glucose (đường) bình thường. Mức keton cao trong nước tiểu rất nguy hiểm và có thể dẫn đến một tình trạng gọi là ketonuria. Nó có thể ảnh hưởng đến những người mắc tiểu đường, hoặc những người đang mang thai, có rối loạn ăn uống, hoặc là người sử dụng rượu bia nặng. Bạn có thể đo keton trong nước tiểu bằng cách sử dụng các bài kiểm tra có sẵn tại hiệu thuốc hoặc trực tuyến. Hoặc bác sĩ của bạn có thể thực hiện một bài kiểm tra gọi là phân tích nước tiểu. Quan trọng là phải tìm kiếm sự trợ giúp y tế ngay lập tức nếu nước tiểu của bạn cho thấy nhiều hơn một lượng keton nhỏ.

Các câu hỏi thường gặp về Ketonuria

Làm thế nào để chẩn đoán ketonuria?

Bạn có thể thực hiện một bài kiểm tra tại nhà, có sẵn từ các hiệu thuốc hoặc trực tuyến, để đo keton trong nước tiểu. Chúng rất dễ sử dụng — bạn chỉ cần tiểu vào một que thử, đợi và so sánh màu sắc mà nó chuyển với bảng màu được cung cấp. Bác sĩ của bạn cũng có thể yêu cầu thực hiện một phân tích nước tiểu, một bài kiểm tra phát hiện dấu hiệu của ketoacidosis, và theo dõi bằng một bài kiểm tra keton trong máu nếu phân tích nước tiểu cho thấy nhiều hơn một lượng keton nhỏ trong nước tiểu của bạn.

Ketonuria có thể được ngăn ngừa không?

Nếu bạn có nguy cơ mắc ketonuria, việc giữ cho mức đường huyết ổn định là một bước khởi đầu tốt. Uống thuốc theo chỉ dẫn cũng rất quan trọng. Giữ các que thử nước tiểu bên mình, vì chúng dễ sử dụng và di động, để đo mức keton trong nước tiểu của bạn.

Những thay đổi lối sống nào có thể ngăn ngừa ketonuria?

Giữ cho mức đường huyết của bạn ổn định bằng cách thường xuyên ăn các loại thực phẩm như rau lá xanh và không chứa tinh bột, hạt và hạt giống, trái cây mọng nước, ngũ cốc nguyên hạt và chất béo lành mạnh.