So với các dưỡng chất khác, nhu cầu Vitamin của cơ thể chỉ chiếm từ vài trăm microgam đến vài chục miligam mỗi ngày, nhưng Vitamin lại đóng một vai trò quan trọng trong nhiều hoạt động của cơ thể. Chẳng hạn, Vitamin A (beta caroten) là những chất cần thiết cho sự sống, nếu thiếu chúng sẽ ảnh hưởng đến quá trình oxy hoá, làm giảm sức đề kháng của cơ thể, dễ gây viêm và dị ứng. Vitamin A và D tham gia vào quá trình cấu tạo nên hormon… Chính vì thế, khi bị thiếu hay thừa Vitamin, nhiều hoạt động của cơ thể sẽ bị ỳ trệ, sức khoẻ không bảo đảm.
Những người khoẻ manh, ăn uống đủ chất và căn đối sẽ không bao giờ bị thiếu Vitamin. Nhưng không phải lúc nào mọi việc cũng diễn ra hoàn hảo. Có khá nhiều nguyên nhân dẫn đến thiếu Vitamin, trong đó có nguyên nhân không do ý muốn, chẳng hạn ở người cao tuổi, do khả năng hấp thu kém nên dễ bị thiếu Vitamin B9 và B12, dẫn đến giảm trí nhớ và lú lẫn. Trẻ sinh non thường thiếu Vitamin A, D, E, K (vì những Vitamin này tan trong dầu nên khó đi qua nhau thai)…
Một nguyên nhân quan trọng gây thiếu Vitamin chính là bệnh tật và nghiện ngập. Những người nghiện thuốc lá, rượu, đang điều trị hoá trị liệu, xạ trị liệu hoặc bị bệnh mạn tính như tiểu đường, suy thận, viêm gan, bệnh đường ruột, quá trình hấp thu và đồng hoá bị rối loạn… bao giờ cũng bị xếp vào nhóm thiếu Vitamin trường diễn do ruột và các cơ quan tiêu hoá không thể hoặc hấp thụ rất ít Vitamin. Bên cạnh đấy, khi dùng thuốc trị bệnh như corticoid, thuốc chống lại tính acid của dạ dày, kháng sinh, thuốc hướng tâm thần, thuốc chống ung thư… trong thời gian dài, cơ thể bạn không thể đủ Vitamin được.
Nhưng một số người bị thiếu Vitamin do ăn uống lệch lạc, không đủ chất, kém khoa học… chiếm lượng nhiều nhất. Dùng quá nhiều với thời gian dài những thực phẩm tinh chế như bánh mì trắng, bột tinh chế, sữa tách chất béo… thường mất nhiều Vitamin. Thực phẩm đóng hộp do phải qua khâu xử lý chiếu tia để khử khuẩn nên mất một phần Vitamin. Chuẩn bị và chế biến thực phẩm không đúng cách như ngâm lâu trong nước, nấu quá nhiều nước cũng sẽ làm Vitamin hao hụt. Các chế độ ăn đặc biệt cũng là thủ phạm khiến cơ thể thiếu Vitamin, chẳng hạn chế độ ăn không có chất xơ thường gây thiếu Vitamin B9, Vitamin C; chế độ ăn chay gây thiếu Vitamin B12, Vitamin D; chế độ ăn giảm béo làm giảm lượng muối khoáng và Vitamin đưa vào cơ thể.
Do lo lắng thiếu Vitamin, bạn lại bổ sung Vitamin dưới dạng thuốc hay thực phẩm quá nhiều, sẽ dẫn đến thừa. Việc thừa Vitamin có hại cho sức khoẻ không kém gì thiếu. Chẳng hạn khi thiếu Vitamin PP sẽ làm kém trí nhớ, ù tai, ngủ kém, loét miệng, khô da, rối loạn tiêu hoá… nhưng nếu thừa Vitamin PP có thể sẽ làm tăng khả năng đông máu gây tắc mạch, co thắt động mạch, cao huyết áp…
Thiếu Vitamin C sẽ làm quá trình tổng hợp collagen bị khiếm khuyết, gây chậm liền vết thương, vỡ thành mao mạch, răng và xương không tốt… nhưng thừa Vitamin c lại có thể gây toan máu, làm gia tăng nguy cơ bị sỏi thận. Thiếu Vitamin B1 dễ gây bệnh Beriberi với những dấu hiệu tổn thương thần kinh…, nhưng nếu thừa Vitamin B1 gây dị ứng, choáng. Thiếu Vitamin A gây suy giảm miễn dịch, tăng mắc các bệnh nhiễm khuẩn, gây tổn thương mắt… nhưng thừa Vitamin A gây đau đầu, mệt mỏi, buồn nôn, rụng tóc, khô da, rối loạn kinh nguyệt… Thiếu Vitamin D sẽ dẫn tới còi xương ở trẻ nhỏ, loãng xương ở người cao tuổi… nhưng thừa Vitamin D sẽ làm tăng calci máu, có thể dẫn tới hậu quả làm calci hoá các mô cơ thể, bao gồm cả mô tim, phổi, thận và gây đau khớp, co giật, sỏi thận…
Để đảm bảo cung cấp đủ lượng Vitamin cho cơ thể, chỉ cần có chế độ ăn đa dạng, cân đối và hợp lý hàng ngày. Không nên lạm dụng các Vitamin dưới dạng thuốc, trừ những trường hợp cần thiết và phải có chỉ định của bác sĩ.
