Khái niệm
Ven cườm tay lớn nhỏ ở hai lòng bàn tay sắc da đỏ hồng, ấn vào sắc giảm, lớp da mỏng đi gọi là “Chu sa chưởng”. Sách Lâm chứng hội yếu gọi là “Hồng ban chưởng”.
Phân tích
Chứng hậu thường gặp
- Bàn tay đỏ như chu sa do Can Thận âm hư: Có chứng cườm tay lớn nhỏ ở bàn tay có mầu đỏ tươi, sốt nhẹ hoặc triều nhiệt về chiều, váng đầu ù tai, thể trạng gầy còm, sắc mặt tối sạm, mất ngủ hay mê, miệng khô lưỡi ráo, chân răng xuất huyết, tiểu tiện vàng đỏ, chất lưỡi đỏ mà teo nhỏ, ít rêu lưỡi hoặc không có rêu, mạch Tế Sác.
- Bàn tay đỏ như chu sa do ứ huyết uất nghẽn: Có chứng cườm tay lớn nhỏ ở bàn tay có mầu đỏ sẫm, sắc mặt đen sạm, hai bên sườn có hòn khối, chất rắn, đau nhói, bụng nổi gân xanh, cổ gáy và vùng ngực có sợi huyết hình mạng nhện, răng xuất huyết hoặc mũi xuất huyết, mạch Trầm Huyền hoặc Huyền Đại, chất lưỡi đỏ tối teo gầy mà ít rêu.
Phân tích
– Chứng Bàn tay đỏ như chu sa do Can Thận âm hư: do thấp nhiệt dằng dai lâu ngày, Can Thận âm bị suy hao, hoặc có bệnh mạn tính dây dưa không khỏi, ốm lâu liên lụy đến Thận, Thận tinh bị tổn hại. Can mất sự nuôi dưỡng, Can Thận âm hư mà sinh nội nhiệt, nhiệt tổn thương âm lạc, đường lạc tổn hại huyết tràn ra đến nỗi đỏ bàn tay. Khi lâm sàng biện chứng, ngoài hiện tượng bàn tay đỏ như chu sa còn có các chứng trạng về Can Thận âm tinh thiếu hụt như đầu choáng tai ù tinh thần mỏi mệt gầy còm, điều trị nên tư dưỡng Can Thận âm huyết làm chủ yếu, kèm theo hóa ứ hoạt huyết, chọn dùng phương Kỷ cúc địa hoàng hoàn gia Miết giáp tẩm dấm, sinh Hồng hoa, sinh uất kim.
– Chứng Bàn tay đỏ như chu sa do ứ huyết uất nghẽn: Nguyên nhân do thất tình không điều hòa, Can uất khí trệ, hoặc thấp nhiệt lâu ngày lưu luyến ở Can Đởm, mất chức năng sơ tiết, lâu ngày khí trệ thành ứ, huyết lạc ngưng trệ, xuất hiện bàn tay chu sa. Đặc điểm lâm sàng là : lòng bàn tay đỏ tôi kiêm chứng hai bên sườn có hòn khôi, bụng nổi gân xanh, cổ gáy và bì phù vùng ngực có sợi huyết mạng nhện, chất lưỡi tía tối có nốt ứ huyết thuộc chứng huyết ứ. Còn Bàn tay chu sa do Can Thận âm hư thì mầu sắc đỏ tươi kiêm chứng choáng đầu ù tai, chất lưỡi teo nhỏ thuộc chứng Can Thận hư tổn, ứ huyết uất nghẽn điều trị nên dùng Cách hạ trục ứ thang, Đại hoàng giá trùng hoàn.
Trích dẫn y văn
Linh khu nói: Lòng bàn tay nóng, trong bụng nóng, lòng bàn tay lạnh, trong bụng lạnh. Đồng nhân đồ viết: Trong Vị hàn thì đường lạc nơi Ngư tế bàn tay phần nhiều có sắc xanh. Trong Vị nhiệt thì đường lạc nơi Ngư tế bàn tay có sắc đỏ (Tạp bệnh nguyên lưu tê chúc – Kiên nhu trửu tý uyển thủ bệnh nguyên lưu).
