Khái niệm
Bên trong bắp đùi (vùng bẹn) đau là chỉ chứng trạng bên trong bắp đùi phát sinh đau nhức, có thể đau một bên hoặc cả hai bên bắp vế, vì có mối quan hệ với kinh mạch nên thường liên lụy đến vùng ngoại âm.
Sách Nội kinh đã ghi chép rất sớm chứng đau bắp vế, như Kinh cân thiên trong Linh khu nói: “Gân của Túc Thái âm… đi theo phía trên vùng bẹn , kết ở hông, tụ ở bộ phận sinh dục”, lại nói “khi bị bệnh… vùng bẹn đau rút đến hông, đau cả bộ phận sinh dục”. Trong các y án nhiều đời ghi chép chứng này, trên lâm sàng có những bệnh án mà chủ chứng là đau vùng bẹn gặp không ít, Một khi bị bệnh ,phần nhiều rất ngoan cố, bệnh trình dằng dai, lâu ngày có thể kiêm chứng cơ bắp chi dưới liệt mềm vô lực. Hai bên bẹn đau liên lụy đến bộ phận sinh dục thì bộ vị đau nhức khá đặc thù hình thành vùng đau dạng yên ngựa.
Vùng đùi tê dại với vùng đùi đau khác nhau. Loại trên da dẻ không biết đau ngứa; loại sau cảm giác bình thường. Nhưng có lúc vùng bẹn đau ngứa kiêm tê dại, thì da dẻ không biết đau ngứa, nếu tê dại nhiều, tự cảm thấy tê dại giống như đau, chẩn đoán phân biệt hai loại này gặp khó khăn, nhưng xác định tê dại với đau ngứa cái nào trước cái nào sau, cho đến cả hai cái nào là chủ yếu, tự thấy có thể phân biệt được.
Phân biệt
Chứng hậu thường gặp
Bên trong đùi đau do thấp nhiệt ngấm vào: Có chứng vùng đùi đau như dao cắt, nóng rát và đau, thường đau lan tỏa tới bộ phận sinh dục kiêm chứng mình nóng khó chịu, chân tay nặng nề, mặt vàng phù nhẹ. Nếu là phụ nữ có thể bị xích đái, hoàng đái hạ, cũng có thể thấy nơi đau sưng đỏ hoặc vùng bộ phận sinh dục thấm ra nước vàng, thường kèm theo da dẻ tê dại cấu không biết đau. Nếu là cả hai bên trong đùi thì hình thành vùng yên ngựa đau nhức và tê dại, chất lưỡi đỏ to bệu, rêu lưỡi vàng nhớt, mạch Hoạt Sác, lâu ngày có thể thấy chi dưới liệt mềm, tiểu tiện đau rít hoặc giỏ giọt.
Bên trong đùi đau do hàn thấp ngấm vào: Có chứng bên trong đùi đau buốt hoặc co cứng lạnh đau, đầu như bị bọc, tay chân nặng nề khó chịu, sắc mặt tối trệ phù nhẹ, tay chân trắng xanh và lạnh, phụ nữ có thể ra đái hạ trong loãng kiêm chứng da dẻ bất nhân. Một số ít người bệnh có thể hình thành âm thư ở phía trong đùi, cũng có thể lan tỏa cả bên trong, hai bên đùi tê dại và đau lâu ngày có thể thấy sưng mu chân, hai chi dưới vô lực, thể lưỡi mập bệu, trắng nhợt hoặc tôi trệ, rêu lưỡi trắng dầy nhớt, mạch Trầm Hoạt Hoãn.
Bên trong đùi đau do khí hư huyết ứ: Người bệnh vốn khí hư sắc mặt trắng xanh, môi miệng và móng tay chân trắng nhợt, chất lưỡi nhợt, sợ gió tự ra mồ hôi, hụt hơi biếng nói, tinh thần mỏi mệt, bên trong đùi đau nhói, hoặc có thể tê dại, da dẻ trắng xanh, rụng lỗ chân lông hoặc có thể thấy da dẻ đỏ tối, vẩy xốp mạch Tế Sác, có thể tiểu tiện không tự chủ.
Bên trong đùi đau do Thận dương hư suy: Người bệnh phần nhiều thấy bên trong đùi đau kéo dài, mỏi lưng, đầu gối vô lực, bên trong đùi co rút lạnh đau, thường lan tỏa tới bộ phận sinh dục, có khi són đái hoặc thoát giang, năng hơn thì chi dưới vô lực hoặc teo cơ , tai ù giảm thính lực, xích mạch Nhược.
Phân tích
- Chứng Bên trong đùi đau do thấp nhiệt xâm phạm với chứng Bên trong đùi đau do hàn thấp xâm phạm: Loại trên phần nhiều do ngoại cảm bệnh tà thấp nhiệt uất kết ở kinh Túc Tam âm, kinh lạc nghẽn trở gây nên đau. Loại sau là ngoại cảm bệnh tà hàn thấp, hoặc ở người mắc bệnh lâu ngay dương khí suy vi, hàn thấp ngưng trệ ở kinh mạch, không thông thì đau. Vì thấp nhiệt và hàn thấp nghẽn trở kinh lạc đều có thể hình thành chứng tê dại. Thấp nhiệt ngấm vào bên trong đùi biểu hiện đau như cắt, gặp mát thì dễ chịu, phụ nữ có.thể xuất hiện đái hạ mầu đỏ hoặc vàng. Hàn thấp ngấm vào bên trong đùi biểu hiện co cứng đau rút và lạnh, gặp ấm dễ chịu, phụ nữ ra đái hạ trong loãng. Do thấp nhiệt thì mình nóng, lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng nhớt, mạch Hoạt Sác. Do hàn thấp thì ố hàn, lưỡi nhợt trắng to mập, rêu lưỡi trắng dầy nhớt, mạch Trầm Hoãn. Chứng thấp nhiệt ngấm vào, dùng phép thanh nhiệt, táo thấp, hoạt lạc để điều trị, dùng Nhị diệu tán gia vị như Ý dĩ, Hoàng cầm, Ngưu tất, Tỳ giải, Kê huyết đằng, Đan sâm, xuyên khung, Địa long, Trạch tả, Vân linh đều có thể chọn dùng Chứng Hàn thấp ngấm vào, điều trị theo phép ôn kinh, lợi thấp, hoạt lạc dùng phương Vị linh thang hoặc Trừ thấp thang gia vị, linh hoạt gia Quế chi, Phụ tử, Địa long.v.v…
- Chứng Bên trong đùi đau do khí huyết ứ với chứng Bên trong đùi đau do Thận dương hư suy: Khí hư huyết ứ phần nhiều do thể trạng khí huyết hư suy, kinh mạch không được nuôi dưỡng nên huyết đi trì trệ tạo nên ứ huyết nghẽn trệ không thông. Thận dương hư suy phần nhiều do ốm lâu dương khí suy vi, kinh mạch không được dương khí sưởi ấm, hàn ngưng làm cho kinh lạc bị vít nghẽn. Khí hư huyết ứ thì đau như dùi đâm, kiêm cả hiện tượng ứ huyết, sắc da bên trong đùi có thể thấy tím tối thô xốp và kiêm cả các hiện tượng về khí hư như thiểu khí biếng nói, tiếng nói thấp khẽ,tinh thần mỏi mệt, sợ gió tự ra mồ hôi , sắc mặt trắng xanh, lưỡi nhợt mạch Hư. Thận dương hư suy thì bên trong đùi lạnh và đau buốt, sắc da cục bộ trắng xanh gặp ấm thì giảm đau, gặp lạnh đau tăng kiêm cả hiện tượng Thận hư như cơ thể lạnh, tay chân lạnh, lưng đùi yếu mỏi, lưng gối lạnh đau, tai ù di tinh xích mạch Nhược… Hai chứng này bị lâu ngày đều có thể dẫn đến teo cơ hoặc liệt mềm, Chứng khí hư huyết ứ có thể dùng phép bổ khí hoạt huyết hóa ứ cho uống Hoàng kỳ ngũ vật thang gia các vị như Đào nhân, Hồng hoa, Đan sâm, Kê huyết đằng, xuyên khung, Địa long. Chứng Thận dương hư suy thì nên dùng phép ôn dương thông lạc, có thể dùng Kim quỹ Thận khí hoàn gia các vị như Kê huyêt đằng, Đan sâm, Hồng hoa, Địa long.v.v…
Chứng Đau bên trong đùi chủ yếu phải phân biệt ngoại cảm hay nội thương, là thấp nhiệt hay hàn thấp, bệnh lâu ngày thì nên chú ý đến khí hư huyết ứ nghẽn hoặc Thận dương hư suy, nhưng trên lâm sàng thường thấy các chứng hậu nói trên đồng thời xuất hiện như thấp nhiệt nghẽn trở đường lạc mà kiêm chứng ứ huyết. Thận dương hư cũng kiêm chứng ứ huyết, nên phân biệt cho kỹ càng.
Trích dẫn y văn
Chứng bên trong đùi đau rất ít xuất hiện đơn độc.
Nếu quả là xuất hiện một bên, đau như dùi đâm không chuyển động được, ngoại hình không biến hóa gì, sờ vào bì phu không nóng, ấn mạnh có thống điểm cố định kiêm chứng nóng rét qua lại, nên đề phòng chứng “Giảo cốt thư”, bên trong cho uống Vạn linh đan; bệnh lâu ngày gây mủ loét nát bên trong, ngoại hình vẫn khó quan sát, có thể dùng Trường châm thăm dò; cũng có khi phát sinh ở một bên phía ngoài đùi lớn, không đỏ không nóng, bệnh danh là “Phụ cốt thư”, có hiện tượng sưng lan tỏa, chẩn đoán khá dễ dàng. (Trung y lâm chứng hị yếu – Cổ âm thống).