Trong họng có tiếng đờm khò khè – Chẩn đoán bệnh Đông y

Khái niệm

Trong họng có tiếng đờm gọi là “Đàm minh”, “Suyễn minh” hoặc nói là tiếng đờm sèo sèo, tụ ở vùng họng, khí bị đờm ngăn trở, vì thế mà hô hấp có tiếng khò khè.

Phân biệt

Chứng hậu thường gặp

Chứng Đờm khò khè do trong họng có đờm úng khí tắc: Có các chứng trạng hung cách đầy tức, suyễn gấp thở thô, tiếng đờm sèo sèo, thậm chí không nằm được, không muốn ăn uống, rêu lưỡi trắng nhớt, mạch Hoạt.

Chứng Đờm khò khè trong họng do đờm nhiệt ngăn trở phế: Có chứng trạng phát nhiệt ngực khó chịu, hơi thở suyễn gấp, cánh mũi máy động, trong họng có tiếng đờm như kéo cưa, đờm vàng chất dính, lưỡi đỏ rêu vàng nhớt, mạch Sác.

Chứng Đờm khò khè trong họng do đờm hỏa hóa phong: Có chứng trạng choáng váng đột ngột, thậm chí hôn mê ngã lăn bất tỉnh nhân sự, miệng mắt méo xếch, chân tay vô dụng hoặc nửa người tê dại, gốc lưỡi cứng, trong họng có tiếng đờm, chất lưỡi đỏ rêu vàng nhớt, mạch Hồng Sác mà Hoạt.

Chứng Đờm khò khè trong họng do đờm che lấp thanh khiếu: Có chứng trạng đau đầu choáng váng, ngực khó chịu, quay cuồng đột ngột hôn mê ngã lăn, họng có tiếng đờm, mửa ra dãi, chân tay co giật, chất lưỡi tối nhạt, rêu lưỡi dầy nhớt, mạch Hoạt hoặc Huyền.

Chứng Đờm khò khè trong họng do đờm Tỳ Thận đều hư: Có chứng trạng thiểu hơi biếng nói, thở ra nhiều, hít vào ít, đờm dãi trong loãng, trong họng có tiếng đờm, sợ lạnh, tay chân lạnh, kém ăn đại tiện nhão, chất lưỡi nhạt, rêu lưỡi trắng, mạch Nhược.

Phân tích

– Chứng trong họng có tiếng đờm khò khè do đờm úng khí tắc với chứng trong họng có tiếng đờm khò khè do đờm nhiệt ngăn trở Phế: Cả hai chứng đều do đờm dãi úng thịnh, vọt lên vùng họng đến nỗi hô hấp không lợi mà phát tiếng đờm khò khè. Nhưng chứng trong họng có tiếng đờm khò khè do đờm úng khí tắc phần nhiều đo Tỳ hư mất sự chuyển vận mạnh, nước ứ đọng thành đờm. Ty là cái nguồn sinh ra đờm, Phế là cái dụng cụ chứa đờm; Họng là cửa ngõ ra vào của Phế khí, Đờm rãi ứng nghẽn, Phế khí không tuyên thông túc giáng, đờm với khí chọi nhau thì suyễn thở đờm khò khè. Còn chứng trong họng có tiếng đờm do đờm nhiệt ngăn trở Phế, nguyên nhân phần nhiều do đờm nhiệt quá thịnh, hun đốt tân dịch thành đờm, hỏa khí bốc lên, đờm theo hỏa thăng kết lại ở hung cách, thúc ép lên yết hầu thì suyễn thở có tiếng đờm khò khè. Yếu điểm phân biệt trên lâm sàng là trong họng có tiếng đờm, do đờm úng khí nghẽn thì đờm dãi trong loãng, lượng nhiều sắc trắng, kiêm chứng kém ăn trướng bụng đại tiện nhão, sức yếu, rêu lưỡi trắng trơn, hoặc chất lưỡi nhạt bệu, rìa lưỡi có vết răng, mạch Hoạt hoặc Tế.v.v… là những chứng hậu thuộc Tỳ hư, điều trị nên kiện Tỳ hóa đờm, chỉ khái bình suyễn, dùng các phương Nhị trần thang. Tam tử dương thân thang. Chứng trong họng có tiếng đờm do đơm nhiệt ngăn trở Phế thì sắc đờm vàng dính khó khạc, kiêm cả hiện tượng nhiệt như các chứng mình nóng phiền táo, khát muốn uống nước, rêu lưỡi, vàng nhớt, chất lưỡi đỏ, mạch Sác. Phép trị nên thanh hóa nhiệt đờm, chỉ khái bình suyễn, dùng các phương Ma hạnh thạch cam thang, Định suyễn thang gia giảm.

– Chứng trong họng có tiếng đờm do đờm hỏa hóa phong với chứng trong họng có tiếng đờm do đờm che lấp thanh khiếu: Hai chứng tuy cùng xuất hiện chứng trạng thần thức mơ hồ, thậm chí hôn mê ngã lăn bất tỉnh nhân sự, trong họng có tiếng đờm sèo sèo. Nhưng chứng trong họng có tiếng đờm do đờm hỏa hóa phong thì phần nhiều do đờm uất hóa hỏa nhiệt sinh phong, đờm hỏa kèm với phong quấy rối lên trên, vít lấp thanh khiếu, cho nên ngã lăn đột ngột, chân tay không cất nhắc được, miệng mắt méo xếch, lưỡi cứng không nói được thuộc chứng Loại trúng phong, sách Chứng trị yếu quyết có nói: “Chứng trúng phong, hoặc đờm dãi úng thịnh, trong họng phát thành tiếng”. Mà chứng trong họng có tiếng đờm do đờm che lấp thanh khiếu thì đa số do đờm trọc quây rối ở trên, vít tắc linh khiếu, Tam thần bị che lấp cho nên đột ngột ngã lăn, bất tỉnh nhân sự, miệng sè bọt dãi, chân tay co giật thuộc chứng Giản. Yếu điểm phân biệt trên lâm sàng là: Chứng trong họng có tiếng đờm do đờm hỏa hóa phong, vốn bình thường cảm thấy đau đầu, đầu choáng, tai ù, mắt hoa, hoặc nóng nảy hay cáu, Tâm phiền hay mê. Ngẫu nhiên vì cáu giận hoặc uống rượu dẫn động đờm hỏa hóa phong, phát bệnh ngã làn đột ngột, đợi sau khi tỉnh, thường có di chứng bán thân bất toại, miệng mắt méo xếch, lưỡi cứng khó nói. Điều trị theo phép tỉnh thần khai khiếu, hóa đờm thanh hỏa, bình Can dẹp phong dùng các phương Chí bảo đan hợp với Địch đờm thang Linh dương giác tán gia giảm. Còn chứng trong họng có tiếng đờm do đờm che lấp thanh khiếu thì phần nhiều do Can khí không điều hòa, dương thăng phong động xúc động đến tích đờm, che lấp thanh khiếu ở trên gây nên. Phong đơm tụ tán bất thường cho nên phát cơn không có thời gian cố định hoặc không có dụ nhân tái phát. Trước khi phát cơn, trước tiên cảm thấy đầu choáng ngực khó chịu Tâm phiền yếu sức, tiếp theo là hôn mê ngã lăn đột ngột, hai mắt trơn ngược, hàm răng nghiên chặt, trong họng có tiếng đờm, miệng mửa bọt dãi, chân tay co giật, đợi khi khí phục hồi thì tỉnh, ăn uống đứng ngồi như người bình thường; Điều trị theo phép hóa đờm dịch giản, dùng các phương Định giản hoàn, Mông thạch cổn đờm hoàn gia giảm.

– Chứng trong họng có tiếng đờm do Tỳ Thận đều hư: Nguồn đờm ở Thận, tác động do Tỳ, phần nhiều do Tỳ hư khí yếu mất chức năng kiện vận, Thận khí bất túc, khí hóa mất khả năng, thủy tà tràn lên tụ thấp thành đờm. Cho nên chứng này đờm dãi úng nghẽn Phế gây nên suyễn thở có tiếng đơm, phải có kiêm chứng miệng nhạt vô vị, kém ăn đại tiện nhão, mình mỏi yếu sức do Tỳ khí bất túc và chứng hậu Thận khí bất túc như động làm thì thở suyễn, lưng đùi yếu mỏi, sợ lạnh chân tay lạnh, mạch Nhược bộ xích Vi. Điều trị theo phép bổ Tỳ ích Thận, lý Phế hóa đờm, dùng phương Kim thủy lục quân tiễn gia giảm.

Một chứng trong họng có tiếng đờm có thể thấy ở nhiều tật bệnh, có chia ra hàn nhiệt hư thực, cần căn cứ vào chứng mà xem xét nguyên nhân, biện chứng thi trị, đồng thời cũng là biểu hiện thứ nhất khi bệnh ở thời kỳ nguy hiểm. Tạp chứng mô – Cảnh Nhạc toàn thư có viết: “Nếu tạp chứng có xu thế nguy kịch mà trong họng có tiếng đờm sèo sèo, theo nhịp thở mà nặng dần lên, đó là dấu hiệu sắp nguy”.

Trích dẫn y văn

Ở ngoài thuộc tạng Âm, vốn có nhiều nội hàn, mà bị trúng phong tà, thì phong và thủy tranh giành nhau… tiếng đờm sèo sèo như tiếng nước sôi”. (Chân trúng phong chứng – Y học tùng chúng lục).