GẤU
Tên khác: Gấu đen, gấu xám
Tên khoa học: Ursus spp.
Họ Gấu (Ursidae)
MÔ TẢ
Có 2 loài là gấu ngựa (Ursus thibetanus G.Cuvier) và gấu chó (Ursus malayanus Raffles).
Đó là loài thú lớn, gấu ngựa lớn nhất có thể nặng đến 150 – 200kg. Thân cục mịch. Đầu to, mắt nhỏ, tai tròn, đuôi ngắn, mông nở.
Bốn chân to, có móng sắc, đi vòng kiềng. Lông màu đen, có một yếm trắng ở ngực, hình chữ V ở gấu ngựa và chữ u ở gấu chó.
PHÂN BỐ, NƠI SỐNG
Trên thế giới, gấu phân bố ở Ấn Độ, Trung Quốc, Nepal, Triều Tiên và các nước Đông Nam Á.
Ở Việt Nam, gấu sống hoang ở các tỉnh miền núi thuộc Việt Bắc, Tây Bắc, Tây Nguyên và miền Trung. Thường gặp ở rừng rậm, rừng thưa, rừng hỗn giao trên núi đất và núi đá. Ban ngày ngủ. kiếm ăn vào ban đêm.
Ăn chồi cây, các loại củ, măng, đặc biệt rất thích mật ong. Sống đơn độc, ghép đôi vào mùa động dục.
Gấu còn được nuôi dạy làm xiếc, làm cảnh ở vườn thú và lấy mật làm thuốc.
BỘ PHẬN DÙNG, THU HOẠCH, CHẾ BIẾN
Mật gấu được dùng chủ yếu. Đó là một loại túi hình trứng dẹt, phần miệng thuôn hẹp, phần đáy phình to. Người ta cắt ngay túi mật khi săn bắt được gấu, buộc chặt miệng túi cho nước mật khỏi chảy ra, rồi treo lên giàn bếp cho khô. Có thể kẹp túi bằng hai mảnh gỗ mỏng rồi treo ở chỗ thoáng gió. Tránh phơi mật ra nắng trực tiếp hoặc hong khô bằng lửa.
Đối với gấu nuôi, người ta dùng xi lanh rút mật khỏi túi mà không phải giết mổ. Mùa lấy mật tốt nhất vào tháng 2 – 4 vì lúc này mật có phẩm chất tốt hơn.
Xương và mỡ gấu cũng được sử dụng.
THÀNH PHẦN HÓA HỌC
Mật gấu chứa muối mật tauro-ursodesoxycholat (cao nhất ở gấu ngựa), sắc tổ” mật bilirubin, cholesterol và đặc biệt là acid ursodesoxycholic (dưới dạng tinh thể màu trắng).
CÔNG DỤNG VÀ LIỀU DÙNG
Mật gấu được dùng với tên thuốc là hùng đởm trong y học cổ truyền và kinh nghiệm dân gian để chữa viêm tấy, tụ máu, đau nhức, mụn nhọt, hoàng đản. Ngày dùng 3 – 4 lần, mỗi lần 0,5g mật gấu khô hòa vào nước ấm mà uống; kết hợp dùng ngoài xoa bóp bằng rượu 45° có 0,5 – 1g mật gấu hòa trong 10ml. Đối với trường hợp mắt sưng đỏ đau nhức, dùng dung dịch nước cất chứa 2 – 3% mật gấu nhỏ hàng ngày.
Ngoài ra, mật gấu còn chữa viêm loét dạ dày, viêm xoang, đái đường, sỏi mật, bệnh phụ khoa, một vài trường hợp ung thư kết hợp với trị liệu và chiếu xạ, xơ gan, trĩ lâu ngày…
BÀI THUỐC
- Chữa bong gân, sai khớp: Mật gấu phối hợp với huyết lình, mật trăn, rễ ô đầu, nhân hạt gấc, nghệ trắng, ngâm rượu dùng xoa bóp hàng ngày.
- Chữa sốt cao, kinh phong: Mật gấu (0,2g) hòa với nước sôi, uống làm 3 lần trong ngày (Tài liệu nước ngoài).
Ghi chú:
- Do hiếm gặp và có kết quả chữa bệnh tốt, nên mật gấu hay bị giả mạo.
- Nhiều người cho rằng mật gấu có tác dụng bổ dưỡng cao. Đó là một sự nhầm lẫn vì mật gấu không phải là thuốc bổ mà là thuốc chữa bệnh.
Gấu đã trở thành đối tượng quý hiếm, có nguy cơ bị tuyệt chủng và được ghi vào Sách Đỏ quốc gia để bảo vệ.
