Tiểu tiện không tự chủ sau sinh (tiểu són sau đẻ) dùng để chỉ nước tiểu sau sinh nhỏ giọt không thể tự dứt, hoặc thậm chí là nước tiểu tự chảy, cơ thắt vô lực. Đông y cho rằng căn bệnh này phần lớn là do khí huyết khuy hư trong thời kỳ hậu sản, lâu ngày ảnh hưởng đến thận và bàng quang , khí hóa thất ước sinh ra Tiểu tiện không tự chủ.
Cần ích khí bổ thận, thu sáp bồi trung để trị, áp dụng phương pháp nội ngoại đồng trị, có thể điều trị hiệu quả chứng Tiểu tiện không tự chủ sau sinh.
Mô tả bệnh
Tiểu tiện không tự chủ sau sinh
Tên hội chứng bệnh.
“Chư bệnh nguyên hậu luận” quyển 44: “Nhân sản dụng khí, thương vu bàng quang, nhi lãnh khí nhập bào nang, bào nang khuyết lậu bất cấm tiểu tiện, cố di niệu. Đa nhân sản nan sở trí. ”
(Do sinh dùng khí, khiến bàng quang bị thương, khí lạnh xâm nhập vào bào nang, bào nang bị rò rỉ tiểu tiện không thể nhịn tiểu được, gây nên Tiểu tiện không tự chủ, phần nhiều do đẻ khó mà gây ra). Trên lâm sàng phần lớn là do sau đẻ Thận hư bất cố, mất chức năng đóng mở, khí huyết hư nhược, khí không có khả năng ước thúc; hoặc do đẻ tổn thương bàng quang.” Triệu chứng không thể không kể đến chứng Tiểu tiện không nhịn được. Bệnh nhân thận hư cũng có thể kèm theo chóng mặt, ù tai, đau thắt lưng và đầu gối, phương pháp điều trị thích hợp cần ích thận cố nhiếp, phương dùng thận khí hoàn hợp tang phiêu tiêu tán. Nếu bàng quang bị tổn thương do đẻ, cần kết hợp phẫu thuật.
Liệu pháp nội khoa
Tứ tử ích thận tán phương
Bao gồm: Phúc bồn tử, Thỏ ty tử, Sa uyển tử, Tang thầm tử các 20 g, Sơn dược, Ô dược, Hoàng kỳ đều 30g, Sài hồ, Chỉ xác đều 10g.
Phương pháp bào chế: Xay thành bột mịn các vị thuốc với nhau, mỗi lần lấy 20 gam, thêm 30 ml nước sắc táo tàu rồi uống cùng, ngày 3 lần, 4 ngày một đợt điều trị, dùng liên tục 1 đến 2 liệu trình.
Công dụng: Bổ ích thận khí. Thích hợp dùng cho tiểu tiện không tự chủ sau đẻ do thận khí khuy hư。Trong thời gian dùng thuốc, cố gắng kiểm soát lượng nước uống và tránh ăn các sản phẩm lạnh và nhiều dầu mỡ.
Hoặc thuốc uống: Hoàng kỳ, Đảng Sâm, Bạch truật, Sài hồ, Đương quy, Trần bì, Táo bì, Ngân hạnh, Liên mễ, Sơn dược đều 10g, Thăng ma, chích Cam thảo mỗi thứ 5g, sinh Khương 3 phiến, sắc lấy nước, ngày uống 1 lần.
Liệu pháp Ăn uống
Đông y cho rằng bệnh này phần lớn là do khí và huyết sau sinh bị thiếu hụt, lâu ngày liên lụy đến thận, vị và bàng quang khí hóa thất ước mà thành. Điều trị cần ích khí bổ thận, thu sáp bồi trung để trị, có thể chọn các phương pháp thực liệu sau.
Cháo Hoàng kỳ truật sâm
Hoàng kỳ 15g, Bạch truật, Đảng sâm, Cam thảo đều 10g, Đại mễ 50g. Sắc các vị thuốc lấy nước cốt, cho gạo vào đun thành cháo, ngày uống 2 lần, trong 3 đến 5 ngày liền. Có thể bổ trung ích khí, thích hợp với chứng Tiểu tiện không tự chủ sau sinh do khí hư.
Cốt chi ô tặc thang
Bổ cốt chi 30g, Đại táo 10g, Mực ống 50g, Tang phiêu tiêu 10g, gia vị lượng vừa đủ. Mực ống rửa sạch, rửa sạch và thái sợi mỏng, cho Ô tặc cốt và Tang phiêu tiêu, Cốt chỉ sắc lấy nước, bỏ bã, cho vào mực ống, đại táo cùng nấu đến khi Mực ống chín, bỏ bao thuốc, muối ăn, bột ngọt, hành lá, gừng,… ăn 1 liều mỗi ngày. Có thể ôn thận ích khí, cố sáp chỉ di.
Hoàng kỳ trư phao thang
Bàng quang lợn 1 cái, Hoàng kỳ 30g, Đương quy, Đảng sâm, Bạch truật, Bạch thược, Cam thảo đều 10g, sinh Khương 3 lát, đại táo 5 quả, gia vị vừa đủ. Đem bàng quang lợn rửa sạch, thêm các vị thuốc khác nhau cho vào nồi, thêm lượng nước vừa đủ đun sôi khoảng 30-60 phút, vớt bã lấy nước cốt, nêm chút muối, bột ngọt, ngày ăn 1 liều. Có thể bổ hư cố nhiếp.
Nhị tiêu đản thang
Tang phiêu tiêu, Hải phiêu tiêu đều 10g, Trứng gà 1 quả.
Cho cả hai vị vào cùng một nồi, thêm một lượng nước vừa đủ rồi nấu cho đến khi trứng chín, đập vỡ vỏ trứng và nấu khoảng 3-5 phút, lấy trứng ra, mỗi ngày uống 1 liều, trong 3 đến 5 ngày liền.Có thể Ôn thận cố sáp.
Ngũ vị ngân hạnh kê
Ngũ vị tử 10g, Ngân hạnh nhân 10 hạt, 1 con gà mái, gia vị lượng thích hợp. Hai vị thuốc làm sạch, bọc vải, gà mái nhặt lông rửa sạch, cho vào bụng gà, cho vào nồi, thêm nước, gia vị, đun nhỏ lửa đến khi gà chín, gói thuốc vớt ra, cả ăn và uống hết. 2 liều mỗi tuần. Có thể Ôn thận cố sáp.
Canh thịt nạc đông trùng hạ thảo
Đông trùng hạ thảo 2g, thịt nạc heo 100g, gia vị lượng thích hợp. Chọn đông trùng hạ thảo; thịt nạc lợn rửa sạch, thái nhỏ, cho vào bát cùng đông trùng hạ thảo, thêm gia vị và lượng nước canh vừa đủ rồi hấp trong lồng, tuần 2 – 3 lần. Có thể ông thận kiện tỳ.
Canh gà ác hạt sen
Hạt Sen trắng 30g, thịt gà ác 1 con, gia vị vừa ăn. Hạt Sen trắng vo sạch, bỏ lông gà ác, rửa sạch, chặt miếng, cho vào nồi, thêm nước và gia vị vừa đủ, ninh đến khi gà chín nhừ, uống 2-3 lần / tuần. Để ôn thận ích khí.
Canh sơn dược gà ác
Sơn dược 30 gam, mực ống 150 gam, gà ác 1 con, gia vị vừa đủ. Gà ác rửa sạch bỏ lông, rửa sạch Mực ống, cắt khúc, cho mực và sơn dược vào bụng gà, thêm gia vị rồi cho vào lồng hấp chín, ăn và uống nước, mỗi lần 2 đến 3 lần/ tuần.
Phương pháp dùng ngoài
Phương pháp đắp ngoài: Tang phiêu tiêu 5 gam, nghiền thành bột mịn, hòa với lượng nước sạch thích hợp, đắp ngoài rốn, băng cố định, ngày 1 lần, trong 5 – 7 ngày. Hoặc lấy 5 gam ngô thù du nghiền thành bột để dùng.
Phụ phiến, Can khương, Xích thạch chi, mỗi thứ một lượng như nhau, nghiền mịn với nhau, điều chỉnh thành hỗn hợp loãng với một lượng nước thích hợp, và thoa bên ngoài vào huyệt Dũng Tuyền của lòng bàn chân. Cố định mỗi tối, gỡ bỏ vào sáng hôm sau trong 5 đến 7 ngày. Hoặc lấy Ngũ vị tử, ngũ bội tử, ngân hạnh giã nhuyễn đắp lên.
Liệu pháp ngâm chân mỗi thứ 30 gam ngân Hạnh nhân, Câu kỷ diệp, Ô ma, sắc lấy nước và nước cốt, cho vào bồn tắm, xông chân trước, khi nhiệt độ thích hợp thì ngâm chân, ngày 2 đến 3 lần/ ngày, mỗi lần 10 đến 30 phút, mỗi ngày 1 liều trong 5 – 7 ngày. Có thể ôn thận chỉ di. Hoàng kỳ, Kim anh tử, Ngũ vị tử mỗi vị 30 gam, sắc lấy nước cốt ngâm chân cũng được.
Sau khi kết hợp các phương pháp điều trị bên trong và bên ngoài, thường mất khoảng 1 tuần để thấy kết quả. Nếu cách điều trị trên vẫn không có kết quả, bạn nên đến bệnh viện kịp thời.
Những lưu ý khi đi vệ sinh sau khi sinh con để tránh tiểu tiện không tự chủ.
Làm thế nào để trải qua thời kỳ hậu sản một cách an toàn và duy trì sức khỏe sau sinh đã trở thành một chủ đề được nhiều phụ nữ và gia đình quan tâm hơn. Các chuyên gia nhắc nhở rằng có một số điều cần đặc biệt chú ý trong giai đoạn hậu sản.
Lưu ý 1: Tránh dùng băng vệ sinh Tampon sau khi sinh con
Chảy máu âm đạo xảy ra trong vòng hai đến sáu tuần sau khi sinh, được gọi là sản dịch. Ban đầu ra nhiều dịch tiết màu đỏ tươi, sau vài ngày sẽ giảm dần và chuyển dần sang màu nâu. Sự tiết dịch này thường kéo dài cho đến khi có những cơn đau bụng kinh đầu tiên sau khi sinh con.
Các sản phụ nên dùng băng vệ sinh để thấm dịch tiết xuất ra, đồng thời chú ý rửa sạch vùng âm hộ, không dùng băng vệ sinh Tampon để tránh viêm nhiễm.
Lưu ý 2: Cần chú ý đặc biệt đến đại tiểu tiện.
Phụ nữ sau sinh nếu muốn đại tiện thì nên đi đại tiện ngay, không nên rặn hoặc dùng sức rặn quá mạnh. Khi đại tiện, hãy dùng băng vệ sinh sạch dán vào chỗ vừa khâu. Bình thường, ngày đầu tiên sau sinh sẽ tiết nhiều nước tiểu, lúc đầu đi tiểu sẽ cảm thấy vết thương đau, nếu có vết khâu thì nên dùng nước ấm rửa tại chỗ để không bị ngứa rát vùng kín, da sẽ không bị ngứa.
Lưu ý 3: Hoạt động sớm có lợi cho việc phục hồi
Ra khỏi giường sớm rất có lợi cho sản phụ, người sinh thường có thể ngồi dậy sau khi đã nghỉ ngơi trên giường từ 6 – 8 tiếng. Đừng dậy quá nhiều, bạn có thể ra khỏi giường vào ngày thứ hai sinh con. Nếu mẹ bị biến chứng hoặc mổ lấy thai, mẹ có thể hoãn việc xuống giường trong 2-3 ngày.
Bác sĩ chỉ ra rằng sinh hoạt sớm có lợi cho việc thải sản dịch ra ngoài và phục hồi tử cung, giảm tỷ lệ sa tử cung; nằm lâu trên giường có thể khiến tử cung lớn hơn và dễ bị di lệch tử cung về phía sau. Ngoài ra, sự giãn mô của sàn chậu vẫn chưa hồi phục hoàn toàn trong thời kỳ hậu sản nên cần tránh lao động thể lực nặng để tránh sa tử cung.
Bác sĩ nội trú Nguyễn Trung Xin
