Chỉ ra mồ hôi ở vùng đầu và mặt (đầu hãn) – Triệu chứng bệnh Đông y

Khái niệm

Đầu hãn là chỉ chứng chỉ ra mồ hôi ở vùng đầu và mặt. Biện Thái dương bệnh mạch chứng tính trị – Thương hàn luận: “Chỉ ra mồ hôi ở đầu đến vùng cổ gáy thì ngừng”.

Chứng ra mồ hôi ở đầu cũng có thể xuất hiện ở người bình thường như đang bữa ăn hoặc trẻ em khi đi ngủ cũng ra mồ hôi ở đầu, nhưng nếu không có chứng trạng nào khác, tục gọi là “Chưng lung đầu”, trường hợp này không coi là dấu hiệu bệnh biến.

Phân biệt

Chứng hậu thường gặp

• Ra mồ hôi ở đầu do Thấp nhiệt hun đốt: Có chứng ra mồ hôi ở đầu mặt, tiểu tiện bất lợi, mắt và thân thể có màu vàng, sợ lạnh phát nhiệt, rêu lưỡi vàng nhớt, mạch Nhu Sác.
• Ra mồ hôi ở vùng đầu do dương khí bất túc: Có chứng ra mồ hôi ở đầu mặt, sắc mặt nhợt hoặc tái xanh, chân tay không ấm, đoản hơi sợ lạnh, mỏi mệt yếu sức, lưỡi nhạt, non, mạch Hư Nhược.

Phân tích

– Chứng ra mồ hôi ở đầu do Thấp nhiệt hun đốt: Vì bị Thấp tà xâm phạm, uất nghẽn hóa nhiệt, Thấp nhiệt hun đốt không phân tán đi khắp nơi, chỉ có thể theo kinh để vượt lên thúc ép tân dịch tiết ra ngoài, cho nên đầu mặt ra mồ hôi. Thấp ngăn trở Bàng quang phân lợi thất thường thì tiểu tiện không lợi. Thấp nhiệt hun đốt Can Đởm, Đởm chấp tràn ra ngoài cơ bắp tùy theo bệnh tình nặng nhẹ có thể xuất hiện mắt và thân thể phát màu vàng. Thấp nhiệt nghẽn ở trong muốn đạt mà không đạt ra được. Doanh Vệ bất hòa cho nên ố hàn phát nhiệt. Rêu lưỡi vàng nhớt, mạch Nhu Sác là dấu hiệu Thấp nhiệt đều thịnh. Điều trị nên thanh lợi Thấp nhiệt chọn dùng phương Nhân trần ngũ linh tán.

– Chứng ra mồ hôi ở đầu do dương khí bất túc: Đây là thuộc Hư chứng, phần nhiều do sau khi mắc bệnh, sau khi đẻ hoặc người cao tuổi dương khí bất túc tấu lý không bền, tân dịch tiết ra ngoài, cho nên thấy đầu mặt ra mồ hôi khá nhiều. Dương khí bất túc, âm huyết cũng theo đó mà hư yếu không đưa lên làm tươi tốt vùng mặt cho nên sắc mặt nhợt hoặc tái xanh. Dương khí hư yếu không phân bố được ra ngoài nên chân tay không ấm và sợ lạnh, đoản hơi, tinh thần mệt mỏi yếu sức, lưỡi nhạt bệu, mạch Hư Nhược… đều là do dương khí bất túc gây nên. Điều trị nên ôn dương ích khí, cố biểu liễm mồ hôi, chọn dùng phương Kỳ phụ thang gia Hồng sâm, Long cốt, Mẫu lệ.

Chứng ra mồ hôi ở đầu đều có thể xuất hiện ở Hư chứng và Thực chứng, nhưng Thực chứng phần nhiều do Thấp nhiệt gây nên, Hư chứng phần nhiều do dương khí bất túc gây nên. Trong lâm sàng còn gặp các bệnh Quan cách, Thủy kết hung và Thiếu dương bệnh, cũng có chứng ra mồ hôi ở đầu. Người cao tuổi suyễn thỡ và bệnh nặng khi co dấu hiệu dương thoát cũng thấy ra mồ hôi ở đầu cần phải quan tâm đặc biệt.

Trích dẫn y văn

• Thương hàn 5,6 ngày ra mồ hôi ở đầu, hơi ố hàn, chân tay lạnh, dưới Tâm đầy, chán ăn, đại tiện rắn, mạch Tế đó là chứng Dương vi kết tất có chứng trạng ở biểu (Biện Thái dương bệnh mạch chứng tính trị – Thương hàn luận).

Vị nhiệt hun đốt lên trên, mồ hôi ở vùng trán có màu vàng, tiểu tiện không lợi cho uống Ngũ linh tán gia Nhân trần. Bệnh Thương hàn đau sườn tai điếc, hàn nhiệt đắng miệng, mồ hôi ra ở đầu đến cổ thì ngừng là bệnh thuộc Thiếu dương (Hãn chứng – Loại chứng trị tài).