Khái niệm
Chân run lẩy bẩy là chỉ chứng trạng một hoặc cả hai chân loạng choạng lẩy bẩy lệ thuộc môn bệnh run rẩy.
Loạng choạng lẩy bẩy, sách Nội kinh gọi là “Trạo”. Đến Trương thị ỵ thông đời Thanh mới bắt đầu có chuyên mục loạng choạng lẩy bẩy, nhưng chỉ nói đầu lay động, chân tay lay động chứ không nói chứng chân run rẩy. Xét về nguyên nhân, một là run rẩy phần nhiều thuộc phong tính của phong bốc lên cho nên tay lẩy bẩy, đầu lắc lư chiếm phần nhiều mà chân run rẩy rất ít. Hai là chân run rẩy thường đồng thời xuất hiện với tay lẩy bẩy, tức là chứng tay chân run lẩy bẩy, vì vậy chứng chân run lẩy bẩy rất ít mô tả bàn luận trong các y thư cổ.
Phân biệt
Chứng hậu thường gặp
- Chân run lẩy bẩy do huyết hư phong động: Có các chứng chân run rẩy, đầu choáng mắt hoa, hồi hộp sợ sệt, hoặc chi dưới tê dại, mạch Tế, chất lưỡi hồng, rêu lưỡi mỏng.
- Chân run lẩy bẩy do phong hoặc thấp xâm phạm:
Có chứng chân lẩy bẩy lại có cảm giác đau, kiêm chứng sợ phong hàn, chân tay căng thẳng khó chịu, đầu ngón tay chân không ấm, mạch Huyền Khẩn, lưỡi nhạt đỏ tối, rêu trắng mỏng mà nhuận.
Phân tích
– Chứng chân run lẩy bẩy do huyết hư phong động: Phần nhiều gặp ở người tuổi khá cao, bởi vì cao tuổi thì khí huyết đã suy, huyết hư không khả năng nuôi dưỡng gân mạch, phong từ bên trong sinh ra, cho nên làm cho chân lẩy bẩy. Yếu điểm biện chứng là chân lẩy bẩy không ngừng được theo ý muốn, phát bệnh chậm chạp, vốn có chứng trạng về huyết hư như đầu choáng mắt hoa, hồi hộp sợ sệt v.v… hoặc kiêm chứng huyết không nuôi gân nên chân tê dại. Điều trị nên dưỡng huyết dẹp phong, cho uống Định chấn thang.
– Chứng chân run lẩy bẩy do phong hàn thấp xâm phạm: Phần nhiều gặp ở người khỏe mạnh ít tuổi, có nhân tố phong hàn thấp tà xâm nhập rõ rệt hoặc là toàn thân cảm nhiễm phong hàn, hoặc là chân bị nhiễm ẩm ướt.Tính của phong hay động, tính của thấp đi xuống, tính của hàn ngưng rít, ba khí phong hàn thấp ùa tới, kinh lạc bị tà, khí huyết nghẽn trệ, tân dịch không được phân bố, gân mạch không được nuôi dưỡng, cho nên xuất hiện chứng Chân run lẩy bẩy. Yếu điểm biện chứng là phát bệnh rất nhanh, chân lẩy bẩy và đau, lúc lẩy bẩy lúc ngưng, cảm nhiễm phong hàn thì có kiêm cả biểu chứng phong hàn như ố phong hàn, đau đầu đau mình. Nếu do ngârn thủy thấp thì chân run lẩy bẩy và sưng đau, sắc da xanh tôi, nhưng kiêm chứng ở toàn thân không nhiều. Bệnh do phong hàn gây nên, điều trị nên tán hàn giải biểu kiêm thông lạc, cho uổng Ngũ tích tán. Do thủy thấp gây nên, điều trị nên trừ thấp tán hàn kiêm cả thông lạc, dùng phương Kê minh tán, chữa phong trước chữa huyết, huyết hoạt phong tự diệt”. Điều trị chứng chân run lẩy bẩy do phong hàn thấp xâm phạm đều phải phôi ngũ với các loại thuốc ôn kinh hoạt huyết, cho uống Đương quy Tứ nghịch thang là khá tốt.
Chứng Chân run lẩy bẩy cùng một loại với các bộ vị khác lẩy bẩy, cũng là một loại tiên triệu của Trúng phong. Nếu không điều trị kịp thời, lâu ngày có thể hình thành bại liệt, vả lại run rẩy lẩy bẩy còn có hướng phát triển tới chi trên và vùng đầu. Vì vậy điều trị chân lẩy bẩy run rẩy cần nắm vững cơ chế bệnh, quyết đoán kịp thời, hoặc có thể phối hợp với phép điều trị bằng châm cứu để thúc đẩy chóng khỏi bệnh.