Định nghĩa
Là tình trạng viêm diễn biến lâu ngày trong toàn bộ cây phế quản với những biểu hiện ho và khạc đờm, xẩy ra kéo dài ít nhất ba tháng mỗi năm trong hai năm liên tiếp, mà không có bất kỳ bệnh nào khác ở bộ máy hô hấp.
Căn nguyên
- Hút thuốc lá: là nguyên nhân chính của viêm phế quản mạn tính.
- Thở hít không khí bị ô nhiễm: các loại bụi khác nhau, ô nhiễm khí quyển, công nghiệp, các khí oxy-hoá.
- Thiếu hụt alpha 1-antitrypsỉn (enzym kháng thuỷ phân- protein): bệnh thiếu hụt enzym di truyền biểu hiện ở người lớn bởi yếu tố thuận lợi dễ viêm phế quản và giãn phế nang.
- Các yếu tố thuận lợi: viêm phế quản mạn tính hay xẩy ra hơn ở nam giới, đã bị nhiễm khuẩn phế quản-phổi nhiều lần từ lúc còn nhỏ tuổi, ở những đối tượng đã từng nhiễm virus hô hấp hợp bào từ lúc còn nhỏ và để lại di chứng rối loạn thông khí tắc nghẽn, ở những đối tượng bị dị ứng hô hấp, bị gù-vẹo cột sống, ở những đối tượng có rối loạn hoạt động của lông chuyển và tinh trùng không chuyển động (gọi là hội chứng Young).
Giải phẫu bệnh: phì đại các tuyến và tăng số lượng những tế bào hình đài (tế bào tiết dịch nhầy) của niêm mạc phế quản, chế tiết nhiều dịch nhầy. Tới giai đoạn muộn hơn, thấy tế bào viêm thâm nhiễm vào lớp dưới niêm mạc, dị sản rồi teo lớp niêm mạc. Ở những thể viêm long (tiết dịch), quá trình viêm chỉ xẩy ra ở những ống dẫn khí lớn (khí quản, phế quản gốc, phế quản thuỳ và phân thuỳ), trong khi ở những thể tắc nghẽn thì quá trình viêm lan tràn tới cả những phế quản nhỏ (đường kính dưới 2 mm).
Triệu chứng
Ho và khạc đờm dịch nhầy, nổi trội vào buổi sáng sớm (“bệnh ho của người hút thuốc lá”).
- Viêm phế quản long mạn tính (viêm long phế quản mạn tính): quá trình viêm chỉ xẩy ra ở những ống dẫn khí lớn (khí quản, phế quản gốc, phế quản thuỳ và phân thuỳ). Cho tới khi quá trình viêm vẫn còn khu trú ở những ống dẫn khí lớn này, thì bệnh không diễn biến tới suy hô hấp. Lúc mới đầu, những dấu hiệu nghe phổi rất kín đáo, với vài ran rít và ran ẩm nghe thấy ở hai đáy phổi. Tuy nhiên, trong những đợt cấp tính thì triệu chứng sẽ trở nên ồn ào hơn, và tiếng rì rào phế nang sẽ bị giảm khi phế nang bị giãn.
- Viêm phế quản tắc nghẽn mạn tính (xem phần bên dưới): quá trình viêm lan tới những phế quản nhỏ (đường kính dưới 2 mm), do đó gây ra hội chứng tắc nghẽn ở thì thở ra, rồi tiến triển thành khí thũng phổi (giãn phế nang) và suy hô hấp, với triệu chứng khó thở.
Tiên lượng và diễn biến
Viêm phế quản mạn tính là một trong những bệnh phổ biến nhất của hệ thống hô hấp, với diễn biến lâu dài và thay đổi. Khi xuất hiện tình trạng khó thở, thì nói chung có thể dự đoán khoảng 10 năm sau bệnh nhân sẽ bị suy hô hấp ở mức tàn phế.
