Tai biến mạch máu não là một biến chứng rất thường gặp ở người trung và cao tuổi do tăng huyết áp, vữa xơ động mạch…
Bệnh khởi phát đột ngột, phần lớn gây tử vong nhanh chóng hoặc để lại di chứng tàn phế nghiêm trọng.
Tai biến mạch máu não có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng thường xảy ra nhiều nhất ở lứa tuổi 45 trở lên. Theo số liệu Hiệp hội Tim mạch Mỹ, năm 1977 có 1,6 triệu người bị tai biến mạch máu não. Hàng năm ở Mỹ có khoảng 500 nghìn trường hợp tai biến mới, phần lớn xảy ra ở sau tuổi 55, tỷ lệ tử vong ở giai đoạn đầu khoảng 15% và 50% bệnh nhân sống sót bị tàn phế (Rusell 1983).
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (OMS), ở các nước công nghiệp phát triển, tỉ lệ tử vong do Tai biến mạch máu não chiếm hàng thứ 3 sau các bệnh tim mạch và ung thư. Cũng theo OMS, Tai biến mạch máu não là một trong 10 nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở 54/57 nước có báo cáo.
Ở Việt Nam, theo Niên giám thống kê của Bộ Y tế, Tai biến mạch máu não xếp hạng thứ 12 trong năm 1993 đã lên hạng 3 trong năm 1997 về nguyên nhân tử vong, cho thấy Tai biến mạch máu não đã trở thành một nguyên nhân tử vong ngày càng gia tăng ở Việt Nam.
Theo kết quả nghiên cứu của Bác sĩ Lê Hồng Sâm – Bệnh viện Thông Nhất đăng trên tạp chí Thời sự Tim mạch học tháng 7/2000: Tăng huyết áp tối đa (Tăng huyết áp tối đa)/ huyết áp tối thiểu (huyết áp tối thiểu) ở mức độ nhẹ và vừa: Từ 140 – 179 mmHg và 90-109 mmHg chiếm tỷ lệ 55,88% và 73,53%. Tai biến mạch máu não có thể xảy ra cả khi huyết áp trong giới hạn bình thường: Tăng huyết áp tối đa ở mức bình thường 8,82%, huyết áp tối thiểu ở mức bình thường 11,76%. Cũng theo nghiên cứu này, thời điểm xảy ra Tai biến mạch máu não thường là buổi sáng, vào lúc thức dậy từ 6-8 giờ. Hầu hết bệnh nhân có 2 bệnh trở lên, chủ yếu là vữa xơ động mạch. Số bệnh nhân Tai biến mạch máu não chiếm đa số ở người mắc bệnh trên 10 năm hoặc không được theo dõi điều trị thường xuyên.
Nghiên cứu của Giáo sư Peter A Meredith Trường Đại học Glasgow: Cơn tăng huyết áp đột ngột vào lúc thức dậy trùng với lúc tần suất thiếu máu cục bộ cơ tim, nhồi máu cơ tim, đột quỵ và đột tử cao nhất.
Kết quả nghiên cứu trên cho thấy với người bệnh tăng huyết áp cần có thái độ thực hiện chế độ điều trị tích cực
Tai biến mạch máu não là gì?
Theo Tổ chức Y tế Thế giới, Tai biến mạch máu não được định nghĩa như sau:
- Có biểu hiện rối loạn chức năng thần kinh: hôn mê, liệt nửa người, nuốt sặc… xuất hiện nhanh, đột ngột.
- Các rối loạn chức năng này tồn tại quá 24 giờ.
Nguyên nhân thường gặp của Tai biến mạch máu não:
- Huyết áp cao
- Huyết áp thấp
- Vữa xơ động mạch (VXĐM)
- Thiểu năng tuần hoàn não
- Bệnh van tim
- Đái tháo đường…
Nguyên nhân chủ yếu do Tăng huyết áp và vữa xơ động mạch, có thể kết hợp cả hai nguyên nhân nói trên. Ngoài ra có thể gặp ở bệnh nhân bị mắc các bệnh van tim như hở hẹp van 2 lá….
Tăng huyết áp thường gây xuất huyết não do đứt mạch máu não. vữa xơ động mạch gây nhũn não do tắc nghẽn mạch máu não, các mạch máu não bị chít hẹp. Bệnh hỏ hẹp van 2 lá cũng là một trong những nguyên nhân gây tắc mạch não do cục máu đông ở tim đưa lên.
Tổ chức Y tế Thế giới khẳng định: theo dõi điều trị tốt các bệnh tim mạch như tăng huyết áp, vữa xơ động mạch… có ý nghĩa tích cực trong việc đề phòng Tai biến mạch máu não.
Hoàn cảnh thuận lợi gây ra Tai biến mạch máu não:
Mùa lạnh, bị gió lùa, uống bia rượu say, làm việc trí óc căng thẳng, tức giận, lo lắng quá mức, ăn quá no, uống bia rượu….là những hoàn cảnh thuận lợi gây ra Tai biến mạch máu não. Tai biến mạch máu não thường hay xảy ra về mùa lạnh, đặc biệt là các tháng chuyển mùa như tháng 2-3 và tháng 10- 11 hoặc các ngày thời tiết thay đổi đột ngột.
Triệu chứng tai biến mạch máu não:
Thường thay đổi tuỳ vị trí tổn thương khu trú ở não, bệnh nhân thường bị liệt nửa người:
Liệt, yếu một nửa người phải đi đôi với mất khả năng nói, viết, đọc, hoặc hiểu lời nói.
Liệt, yếu một nửa người trái đi đôi với mất khả năng cảm nhận không gian ở nửa người trái,
Liệt cơ hầu họng: Khó nuốt, khó nói, khi ăn uống dễ bị sặc.
Lú lẫn, trầm cảm, lơ mơ, ngủ gà…. có thể hôn mê.
Đại, tiểu tiện ngoài ý muốn.
Tiên lượng
Rất khó tiên lượng. Thường là nặng. Một số có thể phục hồi sau vài ngày, vài tuần nhưng thường là kéo dài trong nhiều tháng, không hồi phục.
Biến chứng
Nếu không tử vong, bệnh nhân thường có các biến chứng sau:
Loét các điểm tỳ đè như xương cùng cụt, bả vai, gót chân….
Viêm phổi do nằm lâu
Nhiễm trùng huyết
Viêm tắc mạch máu có thể dẫn đến hoại tử chi phải cắt cụt chi thể
Suy dinh dưỡng
Loãng xương
Có thể bị Tai biến mạch máu não nhiều lần tiếp sau nếu không có chế độ điều trị dự phòng tích cực. Thường những lần sau, tình trạng thường nặng hơn lần trước đó.
