Viêm tuỵ cấp tính là một bệnh cấp cứu ngoại khoa thuộc phạm vi chứng phúc thống và vị quản thống của Đông y.
Do ăn uống quá nhiều chất bổ béo, do giun khuấy động hoặc do sỏi mật làm ảnh hưởng đến công năng hoạt động của các tạng phủ can, tỳ, vị và đởm mà gây ra bệnh.
Can vị bất hoà, khí cơ không thông gây chứng đau dữ dội; tỳ, vị vận hoá bất thường sinh thấp nhiệt gây vàng da; khí uất sinh nhiệt gây sốt cao, chảy máu. Đó là những triệu chứng chủ yếu để càn cứ mà phân loại bệnh trên lâm sàng.
Trên lâm sàng thường xuất hiện 3 thể bệnh
THỂ KHÍ TRỆ
Triệu chứng: miệng đắng, họng khô, đau vùng thượng vị lan sang 2 mạng sườn, sốt không rõ ràng, rêu lưỡi trắng mỏng, mạch huyền khẩn. Thể này dễ lẫn với cơn đau dạ dày- loét hành tá tràng.
Phương pháp chữa: sơ can lý khí.
Thuốc: Nghệ 12g, Hạt cau 8g, Mộc hương 12, Uất kim 8g, Đan sâm 16g, Mẫu lệ 20g, Hương phụ 8g, Bạch thược 1g, Khổ luyện tử 8g.
Ngày uống 1 – 2 thang.
THỂ THẤP NHIỆT
Triệu chứng: hồi hộp, tâm phiền, miệng khát không muốn uống, có sốt hay lúc sốt lúc rét, đau vùng thượng vị đau bên trái lan lên vai, đái ít, táo bón, vàng da, chất lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng dầy, mạch huyền sác, thể này hay gặp ở bệnh viêm tuỵ cấp tính thể phù nề phối hợp với viêm túi mật.
Phương pháp chữa: sơ can kiện tỳ, thanh nhiệt trừ thấp.
Thuốc; Sài hồ 20g, Chi tử 12g, Chỉ thực 12g, Bạch thược 12g, Mộc hương 8g, Uất kim 8g, Long đởm thảo 8g, Nhân trần 40g, Đan sâm 12g.
THỂ LỰC HOẢ
Triệu chứng:, miệng khô khát không muốn uống, đau dữ dội vùng thượng vị lan lên vai, bụng đầu trướng, cự án, táo bón, tiểu tiện đỏ, chất lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng dầy, mạch huyền sác. Thể này hay gặp ở bệnh viêm tuỵ cấp phù nề và xuất huyết dịch thấm gây viêm phúc mạc.
Phương pháp chữa: thanh nhiệt thông phủ.
Thuốc: Sài hồ 16g, Hoàng cầm 12g, Hoàng liên 8g, Bạch thược 12g, Mộc hương Sg, Diên hồ sách 12g, Đại hoàng 12g, Mang tiêu 12g.
Ngày uống 1 – 2 thang.
CÁCH CHỮA BỆNH VIÊM TUỴ CẤP DỰA THEO KINH NGHIỆM CỦA CÁC Y ÁN NƯỚC NGOÀI
Phương pháp chữa: Thư can hoà vị, thông phủ tiết nhiệt (nhưng không dùng thuốc công hạ quá nhiều).
Bài thuốc:
Bài 1: Đại sài hồ thang gia giảm:
Sài hồ 20g Bạch thược 12g
Hoàng cầm 12g Đại hoàng 20g
Chỉ thực 12g Bán hạ chế 12g
Gia giảm: nếu đau dữ dội thêm Xuyên luyện tử 12g, Mộc hương 12g, Diên hồ sách 12g.
Nôn nhiều: Trần bì 8g, Bán hạ 8g.
Sốt cao: Nhân trần 40g.
Bụng trướng: Hậu phác 8g, hoắc hương 8g.
Ăn không tiêu: Mạch nha 12g.
Bài 2: Thanh di thang số 1 (Bệnh viện Nam Khai, Thiên tân)
Sài hồ 20g Mộc hương 12g
Hoàng cầm 20g Diên hồ sách 12g
Hồ hoàng liên 12g Đại hoàng 20g
Bạch thược 20g Mang tiêu 12g
Dùng cho các thể viêm tuỵ cấp.
Bài 3: Thanh di thang số 2 (Bệnh viện Nam Khai, Thiên Tân)
sài hồ 20g Binh lang 20g
Hoàng cầm 12g Sử quân tử 20g
HỒ hoàng liên 12g Khổ luyện căn bì 16g
Mộc hương 12g Mang tiêu 12g
Bạch thược 20g
Dùng cho viêm tuỵ cấp thể phù nề do giun chui lên ống mật.
Châm cứu:
Châm tả, ngày châm 1-2 lần.
Huyệt chính: Trung quản, Túc tam lý, Thiên khu, Thái xung, Hạ cự hư. Huyệt phụ: Dương lăng tuyền, Nội quan.
Gia giảm: nôn mửa: Nội quan, Thượng quản; sốt cao: Khúc trì, Hợp cốc.
Nhĩ châm:
Châm vị trí: Tuyến tuỵ, Túi mật.
Xem tiếp:
