Tên khác:
Thích quải bổng, lão hổ liêu tử.
Nguồn gốc:
Đây là loại thân khô rễ khô của thích ngũ gia thuộc loài cây họ ngũ gia bì, sản xuất chủ yếu ở Liêu Ninh, Cát Lâm, Hắc Long Giang, Hà Bắc, Sơn Tây v.v…
Phân biệt tính chất, hình dạng:
Dược liệu này thân và rễ có dạng đốt, hình thành hình tròn trụ không đều nhau; rễ hình trụ có nhiều nếp gấp. Bề mặt màu nâu xám đến nâu đen, xù xì, có khe dọc nhỏ và nếp nhăn, vỏ khá mỏng, có chỗ bị bong; chỗ nào bong vỏ thường có màu vàng xám. Chất cứng, mặt cắt màu trắng vàng, có chất xơ. Có mùi thơm đặc biệt, vị hơi cay, hơi đắng, chát.
Loại nào chất cứng, mặt cắt màu trắng vàng, hương thơm đậm là loại tốt.
Tính vị và công hiệu:
Dược liệu này tính ôn, vị cay, hơi đắng, lợi các kinh tì, thận tâm. Có tác dụng ích khí bổ trung, ích tinh săn gân cốt, an thần, cường ý chí.
Chủ trị tỳ thận dương hư, thể hư vô lực, không muốn ăn, đau lưng mỏi gối, mất ngủ, nhiều mộng mị v.v…
Theo những nghiên cứu hiện đại thì vị thuốc này hàm chứa nhiều chất đường, chất kích thích hồng diệp tô, chất phối đường đinh hương, tinh đậu hương V. V. . có tác dụng làm giảm lượng đường trong máu, an thần, chống ôxi hóa, chống lão hoá và có khả năng tăng cường sức đề kháng cho cơ thể.
Bảo quản:
Để nơi khô ráo thoáng gió, chống ẩm.
Các phương thuốc bổ dưỡng thường dùng:
Thích ngũ gia mạt lợi hoa tra (trà nhài, thích ngũ gia)
Trà hỗn hợp 3 thứ thích ngũ gia, hoa nhài, chè xanh. Có bán trên thị trường. Không hạn định thời gian, uống nhiều lần.
Dùng cho người suy nhược thần kinh, mất ngủ, hay quên, nhiều mộng mị, chức năng thận suy giảm, thể chất hư nhược, khí đoản lực kém, thần thái mệt mỏi V.V….
Thích ngũ gia tửu (rượu thích ngũ gia)
Thích ngũ gia 65g
Rượu trắng 500ml
Ngâm thích ngũ gia trong rượu 10 ngày. Uống ngày 2 – 3 lần, mỗi lần 20ml.
Dùng cho người bị tràng phong trĩ huyết, ngã bị tổn thương, đau xương phong thấp v.v…
Thích ngũ gia đồn kê khối (Thích ngũ gia hầm gà chặt miếng)
Gà trống 1 con – Trần bì 3g
Thích ngũ gia 10g – Hồ tiêu 3g
Táo to Trung quốc 10g – Gia vị vừa phải.
Gà trống vặt lông mổ bỏ lòng, rửa sạch chặt miếng, cho thích ngũ gia, táo Trung Quốc (táo tây), trần bì, hồ tiêu, ma di, hành, giấm, ninh nhỏ lửa, chín nhừ thì mang ra ăn. Riêng rễ thích ngũ gia khi ăn có thể nhai hết nước nhả bã.
Dùng cho người bị mụn nhọt, ăn chữa bệnh.
Thích ngũ gia hương cô điềm tửu (rượu thích ngũ gia, nấm hương, mật ong)
Thích ngũ gia 10g – Mật ong 30g
Nấm hương 10g – Rượu trắng 30°
3 vị trên ngâm trong rượu gạo 30° thành rượu thuốc.
Dùng cho người bị mụn nhọt uống.
Thích ngũ gia tinh (tuc dung tễ) (Bột thích ngũ gia – tan nhanh)
Thích ngũ gia 500g – Dương trắng 500g
Thích ngũ gia rửa sạch, ngâm nước lã cho ngậm nước đều, cho nước vừa phải sắc lên, cứ nửa giờ chắt thuốc một lần, thêm nước vào sắc tiếp, cả thảy 3 lần, đổ lẫn 3 nước với nhau, đun nhỏ lửa cô đặc, khi sánh lại như cao thì giập lửa, đợi nguội cho đường kinh vào để tự nó hút cho hết thuốc, trộn đều, phơi khô, nghiền bột, đổ vào lọ dùng dần.
Uống ngay 2 lần, mỗi lần 10g, hòa tan trong nước sôi, uống ngay.
Dùng cho người mất ngủ mơ nhiều, tinh thần mệt mỏi, ăn uống không ngon miệng do tâm tỳ bất túc sinh ra.
Thích ngũ gia lễ: (Rượu nếp thích ngũ gia)
Thích ngũ gia 50g – Gạo nếp 500g
Men rượu vừa phải.
Thích ngũ gia rửa sạch, ngâm trong nước lã cho ngậm nước đều, sắc lên, cứ 30 phút chắt thuốc một lần, cả thảy 2 lần. Đổ chung hai nước làm một, gạo nếp vo sạch cho vào nước thuốc nấu chung thành cơm nếp, để nguội cho men rượu vào, trộn đều, lên men thành rượu nếp. Hàng ngày dùng làm thức ăn, ăn tuỳ ý.
Dùng cho người tỳ hư, thận hư sinh ra các chứng lưng đau gối mỏi, đi lại không có sức, bị co gân v.v…
Những kiêng kỵ khi dùng thuốc:
Người nào dương hư hỏa vượng cần thận trọng khi dùng thuốc.
Người nào ha bộ không có phong han thấp tà mà có hoả không nên dùng, người can thận hư ma có hoá kiêng không dùng.
Người phế khi hư, âm tân bát túc cấm dùng.
