Căn nguyên
Là bệnh ở động vật do nguyên sinh động vật đơn bào đường ruột, có tên khoa học là Cryptosporidium parvum, gây ra ở gia súc, ở chuột nhắt, thỏ, gà, ngựa, mèo…Bệnh được truyền sang người do uống nước bị nhiễm tế bào sinh giao tử hoặc ăn rau quả sống bị dây bẩn bởi chất thải của những đối tượng bị nhiễm mầm bệnh này.
Triệu chứng
THỜI KỲ Ủ BỆNH: một tuần.
Cryptospiridium gây ra viêm dạ dày-ruột lành tính, diễn biến tới khỏi bệnh tự nhiên trong 1-2 tuần.
Ở ĐỐI TƯỢNG SUY GIẢM MIỄN DỊCH: nhiễm Cryptospiridium gây ra ỉa chảy cấp tính với hội chứng dạng tả (giống bệnh tả) kéo dài, đau bụng, buồn nôn, sốt, gày. Bệnh nhiễm Cryptosporidium parvum là nguyên nhân hay gặp nhất gây ỉa chảy ở những bệnh nhân AIDS. Những thể mạn tính có thể gây ra mất nước và mất chất điện giải nặng, và tiến triển tới chứng phân lẫn mõ và kém hấp thu.
Xét nghiệm cận lâm sàng
- Xét nghiệm trực tiếp: để tìm các tế bào sinh giao tử (kích thước: 5-8 pm) trong phân của bệnh nhân (nhất là trong 4 ngày đầu), và trong dịch hút ra từ hỗng tràng.
- Kỹ thuật miễn dịch huỳnh quang trực tiếp: là kỹ thuật nhanh, nhạy và đặc hiệu. Ngày nay đã có sẵn những bộ kháng thể đơn clôn (đơn dòng) đánh dấu bằng flurescein để phát hiện những tế bào sinh giao tử trong các mẫu bệnh phẩm ở lâm sàng.
- Kháng thể đặc hiệu xuất hiện bắt đầu từ ngày thứ 15.
Điều trị
Phục hồi nước và bù những chất điện giải bị mất do ỉa chảy. Đối với những thể nặng, cho spiramycin hoặc paramomycin (500 mg uống 4 lần mỗi ngày) trong 2-8 tuần. Trong trường hợp bệnh AIDS, thì không thuốc nào thật sự có hiệu quả. Dùng octreotid 300-1500 ịig mỗi ngày có thể kiểm soát tình trạng ỉa chảy, nhưng không có hiệu quả gì đối với mầm bệnh.
GHI CHÚ: có một bệnh tương tự với bệnh do Cryptosporidium là bệnh do Cyclospora gây ra bởi Cyclospora cayetariensis. Bệnh này cũng có đặc tính là ỉa chảy; ỉa chảy có thể rất nặng ở những bệnh nhân suy giảm miễn dịch bị nhiễm ký sinh trùng này. Nhiễm Cyclospora đã được phát hiện trong nhiều nước ở miền gian chí tuyến và có thể là nguyên nhân của một số trường hợp ỉa chảy ở khách du lịch. Chẩn đoán được xác định nhờ xét nghiệm phân (kích thước các tế bào sinh giao tử của loài Cyclospora lớn hơn của loài Cryptosporidium). Điều trị: cotrimoxazol trong 7 ngày (21 ngày đối với bệnh nhân bị suy giảm miễn dịch)
