Định nghĩa: vàng da (hay hoàng đản) là khi da và niêm mạc có màu vàng do nồng độ bilirubin trong máu tăng. Vàng da xuất hiện khi bilirubin huyết cao trên 30 mg/l hay 50μmol/l.
Chuyển hoá bilirubin: bilirubin được tạo thành từ hemoglobin trong quá trình các hồng cầu già bị chết trong hệ võng – nội mạc. Hemoglobin được vận chuyển tới các tế bào gan và được chuyển thành bilirubin. Một phần nhỏ bilirubin là từ hem (trong Cytochrom, myoglobin). Trong huyết tương, bilirubin tự do gắn với albumin rồi được màng tế bào gan bắt lấy, vận chuyển tới các microsom trong bào tương. Tại đó, bilirubin kết hợp với acid glucuronic nhờ glucuronyltransferase.
Bilirubin có một kết hợp được màng của các vi quản mật chuyển thành bilirubin có hai kết hợp rồi được bài tiết vào các đường mật. Bilirubin tự do hay bilirubin không kết hợp hay bilirubin gián tiếp không tan trong nước và không qua màng lọc của thận. Nếu bị vàng da mà thành phần bilirubin tự do tăng là chính thì các mô bị ngấm nhiều hơn là huyết tương và các dịch tiết. Vàng da kém rõ và trong nước tiểu ít sắc tố mật. Bilirubin kết hợp hay bilirubin trực tiếp tan trong nước và được thận lọc. Các vi khuẩn đường ruột chuyển bilirubin kết hợp thành biliverdin rồi thành urobilinogen. Trong phân, chất này là stercobilin làm cho phân có màu vàng. Một phần bilirubin kết hợp được ruột tái hấp thu (chu kỳ gan-ruột) và được tái bài xuất qua mật. Trong trường hợp suy tế bào gan, urobilinogen vào tuần hoàn và được bài tiết qua nước tiểu.
Urobilinogen trong nước tiểu cao khi có tăng tạo urobilinogen và tăng bài tiết bilirubin, ngay cả khi bilirubin huyết không cao (tan máu).
Huyết thanh bình thường có 5 – 17 μmol/l bilirubin toàn phần, chủ yếu là ở dạng không kết hợp, lượng kết hợp ít hơn 4 μmol/l.
