Đầu gối của bạn là khớp lớn nhất trong cơ thể. Xương bánh chè, hay còn gọi là xương patella, là phần xương bao phủ đầu gối. Nó giúp cung cấp sức mạnh và cấu trúc cho khớp, cho phép chân bạn gập và xoay một cách an toàn.
Vì đầu gối có nhiều phần hoạt động và chịu một lực lớn, nó dễ gặp phải các vấn đề.
Nếu bạn gặp bất kỳ vấn đề nào liên quan đến xương bánh chè, hãy gặp bác sĩ để xác định phương pháp điều trị phù hợp. Một số vấn đề có thể cải thiện bằng vật lý trị liệu, trong khi những vấn đề khác có thể cần phẫu thuật.
Trật Khớp
Xương bánh chè của bạn có thể bị đánh bật ra khỏi vị trí, hoặc bị trật khớp, khi chân bạn được đặt cố định và bạn đột ngột đổi hướng. Nó cũng có thể xảy ra khi có vật gì đó va vào chân bạn và buộc nó theo hướng khác.
Dấu hiệu cho thấy bạn đã bị trật xương bánh chè bao gồm:
- Khớp trông có vẻ sai vị trí, mặc dù có thể tự di chuyển trở lại.
- Âm thanh hoặc cảm giác bật ra.
- Đau dữ dội.
- Bạn không thể duỗi thẳng chân hoặc đi lại.
- Sưng đột ngột.
Sự Bất Ổn và Trật Khớp Xương Bánh Chè
Đôi khi, đầu gối của bạn có thể bị trật khớp mà không do chấn thương, vì có vấn đề với cấu trúc của nó. Đây được gọi là sự bất ổn xương bánh chè. Điều này phổ biến nhất ở trẻ em và thanh thiếu niên, mặc dù người lớn cũng có thể gặp phải. Các vấn đề về cấu trúc có thể bao gồm:
- Xương bánh chè nằm trong một khe rãnh ở phần cuối của xương đùi, được gọi là rãnh trochlear. Nếu rãnh này rất nông hoặc không đều, xương bánh chè dễ bị trượt ra ngoài vị trí.
- Dây chằng của bạn lỏng lẻo, làm cho các khớp trở nên linh hoạt hơn và dễ bị trật khớp. Điều này đặc biệt đúng với các bé gái.
- Bại não và hội chứng Down có thể gây ra sự yếu cơ và vấn đề thăng bằng ảnh hưởng đến xương bánh chè.
- Một số trẻ em sinh ra với xương bánh chè không ổn định.
Dù nguyên nhân là gì, các triệu chứng của trật khớp xương bánh chè đều giống nhau.
Nếu chỉ bị lệch một phần, bạn sẽ được đeo nẹp để không di chuyển đầu gối. Trong vòng 1 hoặc 2 tuần, bạn sẽ bắt đầu vật lý trị liệu để tăng cường cơ đùi. Bạn có thể cần từ 1 đến 3 tháng để phục hồi.
Nếu xương bánh chè trượt hoàn toàn ra ngoài, bác sĩ sẽ nhẹ nhàng đẩy nó trở lại vị trí. Trong một số trường hợp, bạn cũng có thể cần phẫu thuật để sửa chữa thiệt hại ở xương đùi hoặc sụn sau đầu gối.
Nếu tình trạng này xảy ra thường xuyên, bạn có thể cần phẫu thuật để thắt chặt dây chằng và giữ cho xương bánh chè ở đúng vị trí.
Bán Trật
Đây là hiện tượng khi xương bánh chè của bạn trượt ra khỏi vị trí một chút nhưng không bị trật khớp hoàn toàn. Đây cũng là một dạng bất ổn xương bánh chè.
Các triệu chứng của hiện tượng bán trật xương bánh chè bao gồm:
- Đau ở phía trước đầu gối.
- Cảm giác rằng xương bánh chè của bạn bị lỏng lẻo.
- Đầu gối đột ngột bị yếu và khụy xuống.
Gãy Xương
Đây là một chấn thương nghiêm trọng khi bạn bị gãy xương bánh chè, thường xảy ra do:
- Bị ngã và va chạm trực tiếp vào đầu gối.
- Bị va đập mạnh vào đầu gối, chẳng hạn như đập vào bảng điều khiển trong tai nạn xe hơi.
Nếu bạn bị gãy xương bánh chè, các triệu chứng có thể bao gồm:
- Bầm tím.
- Bạn không thể đi lại.
- Bạn không thể duỗi thẳng đầu gối hoặc giữ nó thẳng khi nâng chân.
Nếu các mảnh xương vẫn nằm đúng vị trí, bạn sẽ được đeo nẹp cố định để giữ mọi thứ tại chỗ trong quá trình lành. Đôi khi, bạn vẫn có thể đặt trọng lượng lên đầu gối. Trong các trường hợp khác, bạn có thể phải không đi lại trong 6 đến 8 tuần.
Với một vết gãy nghiêm trọng hơn, bạn thường cần phẫu thuật. Bác sĩ có thể sử dụng ốc vít, ghim hoặc dây để giữ các mảnh xương lại với nhau.
Trong cả hai trường hợp, bạn sẽ cần vật lý trị liệu để giảm độ cứng, khôi phục tầm vận động và tăng cường sức mạnh cho chân.
Rách Gân Xương Bánh Chè
Gân xương bánh chè bắt đầu từ cơ đùi, quấn quanh xương bánh chè và nối với đầu trên của xương chày. Nếu bạn bị rách hoàn toàn gân trên xương bánh chè (gân tứ đầu) hoặc dưới nó (gân xương bánh chè), bạn sẽ không thể duỗi thẳng đầu gối.
- Rách nhỏ: Với những vết rách nhỏ, bạn thường phải đeo nẹp và dùng nạng trong 3 đến 6 tuần. Nẹp giúp giữ đầu gối thẳng khi gân hồi phục. Bạn cũng sẽ cần vật lý trị liệu để tăng cường sức mạnh cho chân và khôi phục phạm vi vận động.
- Rách lớn: Hầu hết mọi người cần phẫu thuật cho vết rách gân xương bánh chè lớn. Thường mất khoảng 6 đến 8 tuần để gân hồi phục sau phẫu thuật, nhưng có thể mất đến một năm để phục hồi hoàn toàn.
Viêm Gân Xương Bánh Chè
Còn được gọi là viêm gân xương bánh chè hoặc chấn thương đầu gối của vận động viên nhảy, đây là một chấn thương đối với gân xương bánh chè. Nó phổ biến ở những người chơi các môn thể thao như bóng rổ và bóng chuyền.
Thông thường, bạn bắt đầu điều trị bằng các biện pháp chăm sóc bản thân cơ bản, như nghỉ ngơi và dùng thuốc giảm đau không kê đơn.
Sau đó, bạn có thể cần gặp chuyên viên vật lý trị liệu để:
- Giảm đau và sưng bằng mát-xa đá, siêu âm, hoặc iontophoresis, sử dụng một lượng điện nhỏ để đưa cortisone – một loại thuốc, vào cơ thể qua da.
- Hướng dẫn bạn các bài tập kéo căng và tăng cường cơ bắp đùi.
- Chỉ cho bạn cách sử dụng dây đeo gân bánh chè để giảm áp lực lên gân.
Nếu các phương pháp điều trị này không hiệu quả, bác sĩ có thể thảo luận về việc tiêm cortisone để giúp giảm đau và sưng. Tuy nhiên, nhược điểm của phương pháp này là có thể làm yếu gân và tăng nguy cơ rách. Một lựa chọn khác là tiêm huyết tương giàu tiểu cầu, nhưng phương pháp này chưa được chứng minh là hiệu quả hơn so với vật lý trị liệu hoặc các phương pháp điều trị khác.
Hiếm khi xảy ra, nhưng nếu không có gì khác hiệu quả, bạn có thể cần phẫu thuật để loại bỏ mô bị tổn thương và sửa chữa gân.
Hội chứng đau xương bánh chè đùi
Thuật ngữ này đề cập đến cơn đau ở phía trước đầu gối và quanh xương bánh chè. Đôi khi còn được gọi là “đầu gối của người chạy bộ” hoặc một vấn đề về “theo dõi”. Nguyên nhân chủ yếu là do việc sử dụng quá mức, hội chứng đau xương bánh chè đùi có thể gây ra đau, cứng khớp, hoặc cảm giác đầu gối bị khóa ở khớp gối và phần dưới của xương đùi. Tình trạng này phổ biến ở các vận động viên, đặc biệt là nữ giới và thanh niên.
Nếu bạn mắc tình trạng này, bạn có thể cảm thấy đau khi:
- Lên hoặc xuống cầu thang
- Quỳ hoặc ngồi xổm
- Ngồi với đầu gối cong trong thời gian dài, chẳng hạn như khi xem phim hoặc đi máy bay
Bạn cũng có thể nghe thấy tiếng “lục cục” hoặc “nứt nẻ” ở đầu gối khi leo cầu thang hoặc đứng dậy sau khi ngồi lâu.
Hội chứng đau xương bánh chè đùi có thể xuất phát từ việc căng thẳng lên đầu gối, chẳng hạn như leo quá nhiều bậc thang. Cơn đau có thể bắt đầu khi bạn đột ngột tăng cường tập luyện, ví dụ từ tập thể dục 3 ngày mỗi tuần lên 6 ngày. Hoặc có thể do bạn đã tăng độ mạnh của các buổi tập luyện.
Những yếu tố khác có thể gây ra hội chứng đau xương bánh chè đùi:
- Kỹ thuật tập thể dục kém
- Trang thiết bị không phù hợp, chẳng hạn như giày
- Thay đổi bề mặt tập luyện; ví dụ, chạy trên đường sau khi đã chạy trên đường đua
Thường thì tình trạng này sẽ cải thiện với các loại thuốc giảm đau không kê đơn và phương pháp “RICE”:
- Rest (Nghỉ ngơi): Tránh các hoạt động gây đau và cố gắng không đặt trọng lượng lên đầu gối.
- Ice (Chườm đá): Bọc túi đá trong khăn và chườm trong 20 phút mỗi lần, vài lần mỗi ngày.
- Compress (Nén): Sử dụng băng thun có lỗ cho xương bánh chè. Bạn nên cảm thấy ôm sát nhưng không quá chặt.
- Elevate (Nâng cao): Giữ đầu gối cao hơn tim càng nhiều càng tốt.
Bác sĩ có thể gợi ý vật lý trị liệu để:
- Cải thiện sức mạnh và phạm vi chuyển động ở đùi, hông, bụng và lưng dưới.
- Chỉ cho bạn cách dán băng hoặc sử dụng nẹp để giảm đau.
- Hướng dẫn bạn điều chỉnh cách thực hiện động tác nếu đầu gối di chuyển vào trong khi ngồi xổm.
Hiếm khi, bạn có thể cần phẫu thuật để loại bỏ sụn bị tổn thương, nới lỏng gân, hoặc tái định vị gân bánh chè và phần trên của xương chày.
Rối loạn theo dõi xương bánh chè
Hội chứng đau xương bánh chè đùi cũng có thể xuất phát từ vấn đề về căn chỉnh trong cách đầu gối hoạt động. Khi có sai lệch hoặc vấn đề về theo dõi xương bánh chè, xương bánh chè của bạn có thể bị đẩy sang một bên của rãnh xương đùi khi bạn gập đầu gối, gây kích ứng và đau.
Các vấn đề theo dõi có thể đến từ vấn đề căn chỉnh tổng thể giữa chân và hông. Cơ đùi yếu cũng có thể là một phần của vấn đề.
Chondromalacia Patellae
Tổn thương sụn phía sau xương bánh chè được gọi là chondromalacia. Bạn có thể cảm thấy đau âm ỉ quanh hoặc dưới xương bánh chè, tình trạng này nặng hơn khi bạn xuống cầu thang.
Bạn sẽ bắt đầu với việc tự chăm sóc:
- Tránh các hoạt động gây đau
- Chườm đá bọc trong khăn trong 15 đến 20 phút, bốn lần mỗi ngày trong vài ngày
- Dùng thuốc giảm đau không kê đơn
Bạn cũng có thể gặp chuyên viên vật lý trị liệu để được giúp đỡ với:
- Thay đổi cách bạn tập luyện — bạn sẽ cần tránh các hoạt động tác động mạnh cũng như quỳ và ngồi xổm.
- Lựa chọn giày phù hợp cho hoạt động của bạn.
- Các bài tập an toàn để kéo căng và tăng cường cơ đùi và gân kheo.
- Đế giày, nếu cần.
- Băng dán, nẹp hoặc ống lót để giữ xương bánh chè căn chỉnh đúng.
Nếu các phương pháp điều trị này không hiệu quả, bạn có thể cần phẫu thuật để loại bỏ sụn bị tổn thương và điều chỉnh lại sự căn chỉnh của xương bánh chè.
Viêm túi hoạt dịch trước xương bánh chè
Túi hoạt dịch là túi nhỏ chứa đầy dịch lỏng. Nó giúp giảm ma sát giữa xương và các mô mềm như gân. Khi bị viêm túi hoạt dịch trước xương bánh chè, túi hoạt dịch ở phía trước đầu gối bị kích thích và sưng lên với dịch thừa, tạo áp lực lên đầu gối và gây đau.
Nếu tình trạng này xảy ra do chấn thương, thường sẽ tự hết với một ít chăm sóc bản thân:
- Tránh các hoạt động gây đau.
- Bọc túi đá trong khăn và chườm trong 20 phút, ba đến bốn lần mỗi ngày.
- Giữ đầu gối cao hơn tim càng nhiều càng tốt.
- Dùng thuốc giảm đau không kê đơn.
Nếu các phương pháp điều trị này không hiệu quả, bác sĩ của bạn có thể:
- Hút dịch ra khỏi túi hoạt dịch bằng kim.
- Tiêm cortisone để giúp giảm đau và sưng.
Nếu túi hoạt dịch bị nhiễm trùng, bạn cũng sẽ cần dùng kháng sinh. Nếu chúng không có tác dụng, bạn có thể cần phẫu thuật để loại bỏ dịch thừa.
Nếu bạn gặp vấn đề lặp đi lặp lại với túi hoạt dịch, bác sĩ có thể đề nghị phẫu thuật loại bỏ túi.
Phòng ngừa
Bạn không thể tránh được tất cả các chấn thương có thể xảy ra cho xương bánh chè. Tuy nhiên, bạn có thể thực hiện một số bước đơn giản để giữ cho đầu gối của mình khỏe mạnh:
- Mang giày phù hợp với hoạt động của bạn.
- Khởi động trước khi tập luyện.
- Thực hiện các bài tập để giữ cho cơ đùi (cơ tứ đầu và gân kheo) mạnh và linh hoạt.
- Nếu bạn muốn kéo dài hoặc tăng cường độ tập luyện, hãy làm điều đó dần dần.
- Giảm các hoạt động gây đau đầu gối.
- Giữ cân nặng hợp lý — điều này giảm áp lực lên đầu gối.
