Rối loạn vận động tardive (TD) là tác dụng phụ của các loại thuốc antipsychotic. Những loại thuốc này được sử dụng để điều trị tâm thần phân liệt và các rối loạn sức khỏe tâm thần khác.
Rối loạn vận động tardive gây ra những cử động cứng, giật của mặt và cơ thể mà bạn không thể kiểm soát. Bạn có thể nháy mắt, thè lưỡi hoặc vẫy tay mà không có ý định làm như vậy.
Không phải ai uống thuốc antipsychotic cũng sẽ mắc phải. Nhưng nếu Rối loạn vận động tardive xảy ra, nó đôi khi có thể là vĩnh viễn. Vì vậy, nếu bạn có những cử động mà bạn không thể kiểm soát, hãy cho bác sĩ biết ngay lập tức. Để giảm triệu chứng của bạn, bác sĩ có thể:
- Giảm liều thuốc
- Thêm một loại thuốc khác để chống lại các cử động
- Chuyển bạn sang một loại thuốc khác
Triệu Chứng
Rối loạn vận động tardive gây ra những cử động cứng, giật mà bạn không thể kiểm soát. Chúng bao gồm:
Rối loạn vận động mặt (Orofacial dyskinesia) hoặc rối loạn vận động miệng-lưỡi (oro-bucco-lingual dyskinesia): Những cử động không kiểm soát ở khuôn mặt – cụ thể là môi, hàm hoặc lưỡi của bạn. Bạn có thể:
- Thè lưỡi mà không có ý định
- Nháy mắt nhanh
- Nhai
- Cọ môi hoặc chu môi
- Thổi phồng má
- Nhăn mặt
- Thở khò khè
Rối loạn vận động tay chân: Nó cũng có thể ảnh hưởng đến cánh tay, chân, ngón tay và ngón chân của bạn, dẫn đến việc bạn có thể:
- Rung ngón tay
- Gõ chân
- Vẫy tay
- Đẩy hông ra ngoài
- Lắc qua lại
Những cử động này có thể nhanh hoặc chậm. Bạn có thể cảm thấy khó khăn trong việc làm việc và duy trì hoạt động.
Nguyên Nhân và Yếu Tố Nguy Cơ
Các loại thuốc antipsychotic điều trị tâm thần phân liệt, rối loạn lưỡng cực và các bệnh lý não khác. Các bác sĩ cũng gọi chúng là thuốc kháng thần kinh.
Chúng chặn một hóa chất trong não gọi là dopamine. Hóa chất này giúp các tế bào giao tiếp với nhau và làm cho các cơ vận động một cách mượt mà. Khi bạn có quá ít dopamine, các cử động của bạn có thể trở nên giật cục và không kiểm soát được.
Bạn có thể mắc Rối loạn vận động tardive nếu bạn uống thuốc antipsychotic. Thường thì bạn phải sử dụng thuốc này trong 3 tháng trở lên. Nhưng cũng đã có những trường hợp hiếm gặp xảy ra sau khi uống một liều thuốc antipsychotic. Các phiên bản cũ hơn của những loại thuốc này có khả năng gây ra vấn đề này nhiều hơn so với những phiên bản mới hơn. Một số nghiên cứu tìm thấy rằng cả hai loại đều có nguy cơ tương tự.
Các loại thuốc antipsychotic có thể gây ra rối loạn vận động tardive bao gồm các thuốc antipsychotic như:
- Haloperidol (Haldol)
- Fluphenazine
- Risperidone (Risperdal)
- Olanzapine (Zyprexa)
Khả năng mắc Rối loạn vận động tardive của bạn tăng lên khi bạn sử dụng thuốc antipsychotic lâu hơn.
Một số loại thuốc điều trị buồn nôn, trào ngược dạ dày và các vấn đề về dạ dày khác cũng có thể gây ra Rối loạn vận động tardive nếu bạn uống chúng trong hơn 3 tháng. Bao gồm:
- Metoclopramide (Reglan)
- Prochlorperazine (Compazine)
Bạn có khả năng mắc Rối loạn vận động tardive cao hơn nếu bạn:
- Là phụ nữ đã mãn kinh
- Trên 55 tuổi
- Lạm dụng rượu hoặc thuốc
- Là người Mỹ gốc Phi hoặc người Mỹ gốc Á
Chẩn Đoán
Rối loạn vận động tardive có thể khó chẩn đoán. Triệu chứng có thể không xuất hiện cho đến nhiều tháng hoặc nhiều năm sau khi bạn bắt đầu uống thuốc antipsychotic. Hoặc bạn có thể nhận thấy các cử động đó sau khi đã ngừng uống thuốc. Thời gian xuất hiện có thể làm cho việc xác định liệu thuốc có gây ra triệu chứng của bạn hay không trở nên khó khăn.
- Thang điểm vận động không tự nguyện bất thường (AIMS): Nếu bạn đang dùng thuốc cho các vấn đề sức khỏe tâm thần, bác sĩ của bạn nên kiểm tra ít nhất một lần mỗi năm để đảm bảo rằng bạn không mắc TD. Họ có thể thực hiện một cuộc kiểm tra thể chất gọi là Thang điểm vận động không tự nguyện bất thường, sẽ giúp họ đánh giá bất kỳ cử động bất thường nào.
Họ cũng có thể thực hiện các xét nghiệm để tìm hiểu xem bạn có mắc một rối loạn khác gây ra các cử động bất thường hay không, như:
- Bại não
- Bệnh Huntington
- Bệnh Parkinson
- Đột quỵ
- Hội chứng Tourette
Để loại trừ các tình trạng này, bạn có thể được thực hiện:
- Xét nghiệm máu
- Chụp hình ảnh não, chẳng hạn như CT hoặc MRI
Điều Trị và Phòng Ngừa
Mục tiêu là ngăn ngừa TD. Khi bác sĩ của bạn kê đơn một loại thuốc mới để điều trị rối loạn sức khỏe tâm thần, hãy hỏi về tác dụng phụ của nó. Lợi ích của thuốc nên vượt trội hơn rủi ro.
Nếu bạn gặp vấn đề về cử động, hãy cho bác sĩ biết nhưng đừng tự ý ngừng thuốc. Bác sĩ có thể ngừng cho bạn thuốc đã gây ra các cử động đó hoặc giảm liều.
Bạn có thể cần chuyển sang một loại thuốc antipsychotic mới hơn có thể ít gây ra Rối loạn vận động tardive hơn.
Có hai loại thuốc được FDA chấp thuận để điều trị rối loạn vận động tardive:
- Deutetrabenazine (Austedo)
- Valbenazine (Ingrezza)
Cả hai loại thuốc này đều hoạt động theo cách tương tự để điều chỉnh lượng dopamine trong các vùng não kiểm soát một số loại cử động nhất định. Cả hai đều đôi khi có thể gây buồn ngủ. Austedo cũng đã được chứng minh đôi khi gây ra trầm cảm khi được sử dụng ở bệnh nhân mắc bệnh Huntington.
Chưa có bằng chứng cho thấy các biện pháp tự nhiên có thể điều trị rối loạn này, nhưng một số có thể giúp giảm cử động:
- Ginkgo biloba
- Melatonin
- Vitamin B6
- Vitamin E
Hãy nói chuyện với bác sĩ của bạn trước khi bạn sử dụng bất kỳ loại thực phẩm chức năng nào cho triệu chứng của bạn.
