Khái niệm
Đầu trướng tục gọi là “Não trướng”
Chứng này gần giống với chứng “Đầu nặng”. Đầu nặng thì như lấy vật bọc lại nên có cảm giác nặng nề. Còn Đầu trướng thì tự cảm thấy đầu căng ra như muốn nứt.
Nếu Đầu trướng ngẫu nhiên hoặc do thiếu ngủ, hoặc do say rượu gây nên không phải là trạng thái bệnh thì không thuộc phạm vi thảo luận ở mục này.
Phân biệt
Chứng hậu thường gặp
- Đầu trướng do Can hỏa: Có chứng phát bệnh khi cáu giận, đầu trướng và đau, nặng nề bức bôi, gân xanh ở đầu nổi chằng chịt, miệng đắng và khô, thậm chí hai tai ù đặc, rêu lưỡi vàng mỏng, mạch Huyền hoặc Sác.
- Đầu trướng do thấp tà ngăn trở: Có chứng đầu trướng nặng nề như có vật bọc lấy đầu, bụng đầy, ngực khó chịu, bụng trướng buồn nôn không muốn ăn uống, chân tay nặng nề, rêu lưỡi trắng nhớt, mạch Nhu hoặc Hoạt.
Phân tích
- Chứng Đầu trướng do Can hỏa: Phần nhiều do cáu giận hoặc tình chí ức uất, Can khí không được thư sướng điều đạt, uất lại hóa hỏa. Hoặc ăn bừa các thức cay nóng dẫn động Can hỏa nghịch lên làm rối loạn không khiếu dẫn đến đầu trướng. Nặng hơn thì thanh khiếu vít tắc làm cho điếc đột ngột, có những triệu chứng đầu trướng và đau, hai bên sườn trướng đau, miệng khô và đắng, Tâm phiền dễ cáu giận, rêu lưỡi vàng mỏng, mạch Huyền Sác là những hiện tượng Can hỏa quá thịnh. Điều trị theo phép thanh Can tả hỏa, dùng phương Long Đởm tả Can thang gia giảm.
- Chứng Đầu trướng do thấp tà ngăn trở: Phần nhiều do ở lâu nơi đất ẩm hoặc lội nước dầm mưa cảm nhiễm thấp tà. Thấp ngăn trở, dương bị lấn át, thanh dương không thăng, trọc khí không giáng dẫn đến đầu trướng. Có các chứng: đầu trướng nặng nề như lấy vải buộc chặt, bụng đầy nôn ọe, rêu lưỡi trắng nhớt, mạch Nhu Hoạt là những dâu hiệu thấp tà ngăn trở. Điều trị theo phép khư thấp thăng thanh dùng các phương Xương truật trừ thấp thang hoặc Thanh trấn trang. Chứng này với chứng Đầu trướng do Can hỏa nguyên nhân bệnh khác nhau, biểu hiện lâm sàng cũng khác nhau. Chứng trên phần nhiều gặp hiện tượng Can uất hóa hỏa, còn chứng này phần nhiều kiêm cả đặc trưng thấp trọc ngăn trở ở trong chẩn đoán phân biệt rất dễ.
Chứng Đầu trướng phần nhiều thuộc Thực chứng, thường đồng thời xuất hiện với các chứng Đau đầu, Đầu choáng và Đầu nặng, có thể tham khảo với những mục đã nói ở trên.
Trích dẫn y văn
- Túc thực không tiêu hóa, no thì trọc khí hun đốt, đầu trướng và đau dùng Bình vị tán gia Chỉ thực làm phương chủ yếu (Tôn sinh thư – Đầu thống).
- Mạch bên hữu Huyền, đầu trướng, tai ù, hỏa bốc lên đó là Can dương uất ở trên, thanh khiếu mất chức năng (Lâm chứng chỉ nam y án – Can phong).
