Tên khác:
Lộ đảng sâm, đài đảng sâm, dã đảng sâm, điều đảng.
Nguồn gốc:
Đây là loại rễ khô của cây đảng sâm, tô hoa đảng sâm và xuyên đảng sâm, thuộc loài thực vật họ hoa chuông, sản xuất chủ yếu ở Sơn Tây, Thiểm Tây, Cam Túc, Tứ Xuyên, Cát Lâm…
Phân biệt tính chất, đặc điểm:
Dược liệu này bao gồm những đoạn ngắn hình trụ tròn hoặc các miếng mỏng hình bầu dục đã được sao tẩm bào chế. Bề mặt mầu nâu vàng hoặc nâu xám, có nếp vân nhăn dọc và vân vòng tròn, mắt vỏ dài, nằm năng, nổi gồ lên, chỗ tách rễ nhánh ra có chất dính như keo màu be đan, đầu trên có bạnh đấu sư tử. Đường viền chung quanh mặt cắt có màu nâu xám, phần vỏ dài chiếm đại bộ phận rễ, có màu trắng, có khe nứt hoặc hoa văn hình tên bắn, phần vỏ màu trắng vàng nhạt, phần gỗ màu vàng nhạt, có mùi thơm đặc biệt, vị ngọt, nhấm vào là thành bã.
Tính vị và công hiệu:
- Đảng sâm tính bình, vị ngọt, lợi về kinh tì, phế.
- Có thể bổ trung ích khi, điều hoà khí trong dạ day, sản sinh thêm nước bọt.
- Bổ máu, cầm máu
- Giải độc chì.
Chủ trị:
Thể hư khí nhược, tứ chi vô lực, đầu váng mắt hoa, tỳ vị hư hàn, ăn không ngon miệng, ỉa lỏng, ỉa chảy, tâm hư nhịp tim loạn, hay quên, mất ngủ, sôi bụng kinh niên, phế hư, hen suyễn, viêm thận mãn tính, phù thũng, thiếu máu, sa dạ con, lòi dom, tiêu khát, phản nhiệt thương tân, đổ mồ hôi trộm, ngộ độc do bị nhiễm phải chất chì.
Theo các công trình nghiên cứu hiện nay, dược phẩm này có hàm chứa các thành phần: chất nhớt, chất albumin, vitamin B1, vitamin B2, đường mía, đường hoa cúc, chất kiềm v.v…
- Có tác dụng hưng phấn đối với hệ thần kinh, tăng cường khả năng diệt khuẩn cho hệ thống nội bì dạng lưới, nâng cao năng lực phòng bệnh cho cơ thể, thúc đẩy sự sinh trưởng của các hồng cầu và protein huyết, còn có thể nâng cao đường huyết, hạ thấp huyết áp.
Bảo quản:
- Để nơi thoáng gió và khô ráo.
- Đề phòng mối mọt, phòng độc.
Các phương thuốc thường dùng:
Sâm kỳ tinh (bột đảng sâm hoàng kỳ)
- Đảng sâm 250g – Hoàng Kỳ 250g
- Đường trắng 500g
+ Cách làm:
- Rửa sạch đảng sâm và hoàng kỳ
- Ngâm trong nước lã 12 giờ
- Cho thêm nước cho đủ, sắc trong 30 phút, lấy nước 1.
- Cho nước vào bã, tiếp tục sắc, lấy nước 2, nước 3.
- Đổ lẩn cả ba nước vào, cô đặc, khi nào thấy đặc dính là được, dừng lửa, để nguội, cho đường trắng vào khi nào hút hết chất thuốc đặc dính đó thì thôi, quấy trộn cho đều, phơi khô, nghiền nát, cho vào lọ, uống ngày 2 lần, mỗi lần 10 gam, cho vào nước sôi khuấy tan ra ma uống.
+ Chữa trị các chứng bệnh:
- Phế khí hư nhược.
- Thở dốc ho nhiều
- Đầu váng, tim đập hồi hộp
- Tỳ khí hư nhược
- Ăn ít ỉa lỏng.
- Lục phủ ngũ tạng bị sa sệ v.v…
Sâm mễ trà (trà đảng sâm ngô hạt)
- Đảng sâm 30g – Ngỏ hạt 100g
+ Cách làm:
- Rửa riêng từng thứ cho sạch
- Đảng sâm sấy khô nghiền nát.
- Ngô hạt sao chín.
- Bỏ cả hai thứ vào nồi đất, cho 1000ml nước lã, ngâm trong 1 giờ, sắc 20 phút thì tắt lửa.
- Sau khi thuốc lắng cặn, đổ vào phích, uống thay trà.
+ Chữa trị các bệnh:
- Tỳ vị hư nhược.
- Dạ dày đau âm ỉ
Sâm táo thang (thang đảng sâm táo tầu)
- Đảng sâm 15g – Táo tầu 20 quả
+ Cách làm:
- Rửa sạch táo tầu, ngâm trong nước lạnh 1 giờ
- Cho cả hai thứ vào nồi đất, cho nước vào sắc nhỏ lửa.
- Uống ngày một thang, chia 2 lần.
+ Thích hợp chữa trị bệnh thiếu máu cho người khi hư, huyết hư.
Sâm kỳ đại táo thang (thang đảng sâm hoàng kỳ táo tầu)
- Đảng sâm 30g
- Hoàng Kỳ 30g
- Táo tầu 10 quả
Cách làm:
- Bỏ cả ba vị vào nước sắc chung nhỏ lửa.
- Khi thấy thang ngọt là được
- Uống thang, ăn táo ngày 1 lần
Chữa các bệnh:
- Khí hư, huyết hư
- Kinh nguyệt trước kỳ, lượng nhiều sắc nhợt
- Thân thể và tinh thần mệt mỏi
- Mặt xanh xao không có thần sắc
- Lưỡi nhạt, tưa lưỡi trắng, mạch yếu v.v…
Sâm kỷ hồng táo chử kê đản (Đảng sâm câu kỷ hầm trứng già)
- Đảng sâm 15g
- Câu kỷ tử 10 – 15g
- Táo tầu 10 quả
- Trứng gà 2 quả
+ Cách làm:
- Bỏ cả vào nồi đất luộc chín, hầm nhừ.
- Trứng chín bóc bỏ vỏ, lại cho vào hầm tiếp.
- Ăn trứng, uống thang.
- Uống ngày 1 lần hoặc cách một ngày 1 lần.
- Uống liền trong 6-7 ngày.
+ Thích hợp chữa trị các bệnh:
- Khí hư.
- Da loang lổ
- Đổ máu cam, chảy máu chân răng.
- Mắt hoa đầu váng.
- Sắc mặt xanh xao.
- Mói và móng chân, móng tay khô ráp
- Đánh trống ngực, khí đoản, tinh thần và thể lực đều mỏi mệt…
Đảng sâm đồn nhục (Đảng sâm hầm thịt)
- Đảng sâm 30 – 60g (hoặc cùng sử dụng với hoàng kỳ, đại táo, đương qui).
- Thích hợp vừa phải
+ Cách làm:
Thịt lợn thái miếng, cho vào với đảng sâm cùng hầm cho tới khi thịt chín nhừ, cho thêm muối và gia vị. Ăn thịt và uống thang.
+ Chữa trị các chứng: Thân thể hư nhược, lượng khí huyết thiểu.
Đảng sâm bách hợp trư phế thang (thang đảng sâm bách hợp phổi lợn)
- Bách hợp 30g
- Phổi lợn 250g
- Đảng sâm 15g
+ Cách làm: Cả ba thứ trên cho nước vào đun cho tới khi phổi lợn chm. Cho muối và gia vị vừa phải. Uống thang, ăn phổi lợn.
+ Chừa các bệnh:
- Phế hư, ho láu
- Tái phát nhiều lần, khó bề chữa khỏi.
Đảng sâm hoàng mễ trà (trà đảng sâm gạo rang)
- Đảng sâm 15 – 30g
- Gạo rang 30g
+ Cách làm :
Cho cả hai vị vào nồi đổ 4 bát nước sắc lấy 1 bát rưỡi.
- Cách ngày uống một thang.
+ Thích hợp chữa trị các chứng:
- Tỷ dương hư, ăn ít, mệt mỏi
- Người rét, chân tay giá lạnh.
- Đi ỉa tháo dạ hoặc ăn không tiêu, sôi bụng, đau bụng.
- Phụ nữ bạch đới trong và loãng
- Lưỡi nhạt, tưa lưỡi trắng, mạch yếu hoặc chìm, chậm.
Đảng sâm song hoa trà: (trà đảng sâm kim ngân ngũ vị)
- Đảng sâm 10g
- Hoa kim ngân 10g
- Ngũ vị tử 10g
Sắc với nước đun sôi nhiều lần, uống từ từ thay trà.
- Chữa trị với người bệnh phế nhiệt, âm hư, ho nhiều.
Sâm kỷ tửu (rượu đảng sâm câu kỷ tử)
- Đảng sâm 15g
- Câu kỷ tử 15g
- Rượu gạo 500ml
+ Cách làm:
- Rửa sạch đảng sâm, câu kỷ tử
- Phơi khô nghiền thành bột thô
- Bỏ vào chai hoặc bình miệng nhỏ, đổ rượu gạo nút kín.
- Ngâm từ 7 ngày trở ra, mỗi ngày lắc sóc một lần.
- Mỗi ngày uống hai lần vào buổi sớm và buổi tối, mỗi lần 15ml.
+ Chữa trị các bệnh:
- Tâm hư tỳ hư
- Đánh trống ngực, mất ngủ
Ban đêm ngủ mê nhiều
Ăn uống không ngon miệng, cơ thể và chân tay mệt mỏi…
Đảng sâm nhân trần nhũ (Sữa đảng sâm nhân trần)
Nhân trần 3g
Đảng sâm 3g
Sữa tươi 100ml
+ Cách làm: Cho nhân trần, đảng sâm vào nước sắc ba lần lấy 50ml trộn đều với sữa người. Uống ngay 3-4 lần, mỗi lần 20-30 ml
+ Chữa trị các bệnh:
Tỳ hư tưa lưỡi vàng.
Trẻ sơ sinh 3-5 ngày mặt vàng, da vàng, sắc nhọt, da sỉn, thần kinh mệt mỏi, không chịu bú v.v…
Đảng sâm sinh mạch âm (đảng sâm mạch môn ngũ vị)
Đảng sâm 25g
Mạch môn đông 20g
Ngũ vị tử 15g
Cho nước vào sắc, uống ngày một thang.
Dùng cho những người mắc chứng đánh trống ngực, khí đoản, đổ mồ hôi, khô miệng do dương suy sinh ra, và những người bị các bệnh về cơ tim, thần kinh suy nhược v.v…
Đảng sâm thăng ma thang (thang đảng sâm, thăng ma)
Đảng sâm 50g
Thăng ma 15g
Cho nước vào sắc uống ngày một thang
Chữa các chứng sa dạ con, khí đoản lực thiếu v.v…
Sâm tinh bổ hư thang (thang đảng sâm hoàng tinh bổ tỳ can thận)
Đảng sâm 15g
Hoàng tinh 15g
Câu kỷ tử 15g
Hà thủ ô 15g
Kê huyết đằng 20g
Cho nước vừa đủ sắc uống (hoặc hầm với thịt nạc, ăn thịt uống thang),
Chữa chứng tinh huyết hư nhược, lợi về tỳ, thận, gan.
Sâm trúc ẩm (thuốc sắc đảng sâm ngọc trúc).
Ngọc trúc 250g
Đảng sâm 30g
Đại táo 30g
Đan sâm 30g
Đường vừa phải
Bốn vị trên ngâm trong nước lạnh cho nở ra, sau đó cho lượng nước vừa phải, sắc sôi 20 phút. Lấy một cốc, cho đường vừa phải, uống thay trà.
Chữa trị bệnh về cơ tim.
Đảng sâm hồ đào thang.
Đảng sâm 15g
Cùi hồ đào 15g
Sắc đặc, uống thang, ăn cùi hồ đào.
Chữa chứng són đái của người già.
Những điều cấm kỵ khi dùng thuốc:
Phàm những người khí trệ và hoả thịnh, khi dùng phải hết sức thận trọng.
Trong thời kỳ dùng thuốc, kiêng ăn củ cải và uống trà v.v…
Khi pha chế cấm kỵ phản lê lô, không sử dụng chung…
