Tên khác: bệnh Carrion, bệnh veruga Peru, bệnh ghẻ cóc xuất huyết, mụn Amboin, sốt Oroya, sốt Guaitara.
Căn nguyên
Tác nhân gây bệnh là Bartonella bacilliformis, một vi khuẩn Gram âm, đa hình, xâm nhập vào các hồng cầu (thể nội hồng cầu) và các tế bào lưới nội mô. Nguồn dự trữ mầm bệnh chính là người. Bệnh lan truyền qua vectơ trung gian là muỗi cát, muỗi này chỉ đốt người vào ban đêm.
Dịch tễ học
Bệnh chỉ giới hạn trong những thung lũng vùng Andes (ở Peru, Bolivi, Ecuado, Colombia) ở độ cao từ 1000 đến 3000 mét. Trong những vùng có dịch địa phương lưu hành, những người lành mang mầm bệnh có thể chiếm tới 5% dân số. Người nhiễm vi khuẩn có miễn dịch vĩnh viễn.
Triệu chứng
- THỂ CẤP TÍNH (gọi là sốt Oroya): sốt cao, rét run, đau khốp, sưng hạch bạch huyết, đôi khi gan lách to. Thiếu máu tan huyết và vàng da nhẹ (vi khuẩn xâm nhập hồng cầu), hội chứng xuất huyết. Diễn biến thường nặng. Tỷ lệ tử vong: 10- 40%. Bệnh nhân tử vong thường do nhiễm salmonella thứ phát.
- THỂ NGOÀI DA MẠN TÍNH (gọi là veruga Peru): ban xuất huyết, ban hình thành bởi những tổn thương cơ bản sẩn cục màu đỏ tươi ở da (gọi là “verrucas’- hột cơm cứng) xuất hiện chủ yếu ở mặt và các chi. Diễn biến tối khỏi bệnh trong vòng 4 đến 6 tháng. Thể này có thể xảy ra sau thể sốt cấp tính hoặc xảy ra độc lập.
- BIỂU HIỆN THẦN KINH: đôi khi là các cơn dạng động kinh, liệt nhẹ tạm thời, trạng thái kích thích hoặc vô cảm.
Xét nghiệm cận lâm sàng
Chẩn đoán được xác định bởi xét nghiệm hiển vi phiến đồ máu, tìm thấy bartonella trong hồng cầu hoặc ở trong các “verrucas” (hột cơm cứng). Trong thể cấp tính (vào giai đoạn sốt) thì cấy máu dương tính. Tiêm truyền cho khỉ Rhesus.
Tiên lượng
Tốt đối với thể mạn tính, nặng đối với thể cấp tính
Điều trị
Tetracyclin 2 g mỗi ngày theo đường uống hoặc chloramphenicol 3-4 g mỗi ngày, trong 10 ngày.
Phòng bệnh
Diệt muỗi cát; ở những vùng có dịch địa phương lưu hành thì tránh không để bị côn trùng đốt sau khi mặt trời lặn.