Bệnh đường ruột do Sán dải bò hay sán dây bò (Taenia Saginata), thường lành tính, có liên quan đến thói quen ăn thịt bò sống, bò tái.
KÝ SINH TRÙNG
Sán trưởng thành dài 4-10 m, có 1.000- 2.000 đốt sán. Đầu sán hình quả lê, đường kính 1-2mm, có 4 đĩa hút hình bán cầu. Đốt sán trưởng thành rộng khoảng 1,2 cm, có lỗ sinh dục bên xen kẽ không đều đặn. Đốt sán mang trứng (1,6 – 2cm) X (0,5 – 0,7 cm), tử cung ở giữa có 15-18 nhánh bên, chứa khoảng 100.000 trứng.
Toenia Saginata sống ở đoạn trên hỗng tràng. Đốt sán mang trứng đứt rời ra và khi xuống ruột già, bò qua hậu môn bệnh nhân ra ngoài. Trứng sán sẽ được tung ra khi đốt sán nứt, trứng có sẵn phôi 6 móc nên có ngay tính lây nhiễm. Khi bò, cừu ăn cỏ nuốt phải trứng, phôi 6 móc nở ra trong ruột, vào máu và trở về tim, theo đại tuần hoàn đến và định vị ở bắp thịt, các cơ quan nội tạng. Tại đây, chúng phát triển thành nang ấu trùng (Cysticercus Bovis) trong vòng 3-4 tháng. Khi người ăn thịt bò còn sống, nang ấu trùng theo đường miệng xuống ruột non, bung đầu sán ra bám vào niêm mạc ruột và mọc các đốt sán trưởng thành trong 2 – 2,5 tháng. Thường mỗi người chỉ nhiễm 1 sán trưởng thành thôi, sán sống 25 năm.
DỊCH TỄ
Bệnh do Sán dây bò gặp ở những nơi có tục ăn thịt sống hay tái. Bò, cừu nhiễm sán là do ăn cỏ có lẫn trứng sán. Trứng sán có thể sống đến 8 tuần ở ngoại cảnh. Nang ấu trùng thường thấy ở cơ lưỡi, tim, cơ mông, cơ hoành… của bò.
Người Việt Nam thường nhiễm sán là do ăn phở bò tái hay thịt bò nhúng dấm.
Những xứ theo đạo Hồi, không được ăn thịt bò nên không hay gặp bệnh do Sán dây bò.
BỆNH SINH
Sán trưởng thành hấp thụ các chất bổ dưỡng có trong thức ăn. Sán có thể kích thích niêm mạc ruột. Các đốt sán có thể cuộn lại thành búi gây tắc ruột.
TRIỆU CHỨNG
Không có gì đặc hiệu, có thể:
- Đau thượng vị, buồn nôn, tiêu chảy.
- Nhột hậu môn, ngứa hậu môn (khi đốt sán bò ra).
CHẨN ĐOÁN
- Thu thập các đốt sán quanh chỗ bệnh nhân nằm ngủ, chẩn đoán xác định bằng cách đếm số nhánh tử cung.
- Có thể tìm trứng sán bằng phương pháp Graham.
ĐIỀU TRỊ
Xổ sán bằng:
- Niclosamid: nhai, uống 4 viên 0,5g.
- Praziquantel 10mg/kg liều duy nhất.
Khi sán ra, nên để tự nhiên, không rặn vì có thể làm đứt sán. Tìm thấy đầu sán mới xem như thành công. Nếu còn sót đầu sán trong ruột thì 2,5 tháng sau nó lại mọc thành một con sán mới.
DỰ PHÒNG VÀ CHĂM SÓC
Kiểm soát thịt bò trước khi đem bán cho người tiêu thụ.
Tránh ăn thịt bò sống, ăn tái.
Giáo dục sức khoẻ.
Nhắc bệnh nhân phải kiên nhẫn khi xổ sán, không nôn nóng, có thể làm dứt sán và thất bại điều trị.
